درد سمت چپ شکم در بارداری _ ۸ علائم و علت + تشخیص و درمان

پادکست خلاصه مقاله درد سمت چپ شکم در بارداری

درد زیر شکم سمت چپ در بارداری

بسیاری از زنان در دوران بارداری، درد سمت چپ شکم را تجربه می‌کنند. همزمان با نوسان هورمون‌ها و رشد جنین، تغییرات زیادی در ناحیه شکمی و لگن رخ می‌دهد. در اغلب موارد، درد سمت چپ شکم در بارداری بی‌ضرر است. با این حال، درد شکم در حاملگی هرگز نباید نادیده گرفته شود زیرا می‌تواند یک هشدار برای سایر بیماری‌ها باشد.

درد زیر شکم در بارداری از کی شروع می‌شود؟

درد یا گرفتگی زیر شکم یکی از شایع‌ترین علائم در تمام دوران بارداری است و می‌تواند از همان روزهای اول بارداری شروع شود. بسیاری از زنان درست بعد از لانه‌گزینی تخمک (حدود ۶ تا۱۲ روز بعد از لقاح) گرفتگی‌های خفیف تا متوسط در زیر شکم احساس می‌کنند. این دردها اغلب شبیه درد پریود هستند و گاهی با کمی لکه‌بینی همراه‌اند. علت اصلی آن تغییرات هورمونی سریع (به‌خصوص افزایش پروژسترون) و شروع رشد و کشیدگی رحم است.

---

بیشتر بخوانید: علائم لانه گزینی جنین _ عوامل موثر و زمان شروع 

---

درد زیر شکم در بارداری تا کی ادامه دارد؟

درد زیر شکم در بارداری معمولاً در تمام ۹ ماه وجود دارد اما شدت و زمان آن متفاوت است. در اوایل بارداری، اغلب به دلیل تغییرات هورمونی و لانه‌گزینی جنین ایجاد می‌شود و معمولاً بعد از چند روز تا چند هفته خفیف‌تر شده یا موقتاً قطع می‌شود، اما از سه ‌ماهه دوم با بزرگ شدن رحم و کشیده شدن رباط‌های گرد رحم دوباره ظاهر می‌شود و ممکن است به‌صورت متناوب یا مداوم تا هفته‌های آخر بارداری و حتی تا لحظه زایمان ادامه یابد. در هفته‌های پایانی نیز فشار سر جنین و انقباضات براکستون هیکس یا انقباضات واقعی زایمان می‌توانند این درد را تشدید کنند. بنابراین در بیشتر موارد، این دردها تا زمان تولد نوزاد به شکل‌های مختلف همراه مادر هستند و فقط شدت و نوع آن‌ها تغییر می‌کند.

علت درد سمت چپ شکم در بارداری چیست؟

همان‌طور که اشاره کردیم، تیر کشیدن سمت چپ شکم در بارداری در اغلب موارد طبیعی است. البته در اوایل بارداری می‌تواند نشان‌دهنده یکی از موارد زیر باشد:

•  رفلاکس معده (GERD)

• یبوست در بارداری

• نفخ و گاز معده

---

بیشتر بخوانید:  نفخ در بارداری _ ۴ علت و علائم + روش‌ های کاهش و درمان نفخ

---

برخی بیماری‌ها و مشکلات غیرمرتبط با بارداری هم می‌توانند باعث درد سمت چپ شکم شوند که عبارتند از:

• یبوست: یکی از شایع‌ترین علل درد سمت چپ شکم است. مصرف فیبر کافی، ورزش سبک و نوشیدن آب زیاد معمولاً مشکل را برطرف می‌کند.
• دیورتیکولیت: التهاب کیسه‌های کوچک در دیواره روده بزرگ که معمولاً با آنتی ‌بیوتیک و استراحت درمان می‌شود.
• آپاندیسیت: گاهی درد در نزدیکی ناف شروع می‌شود و به سمت راست می‌رود اما در موارد نادر ممکن است در سمت چپ هم احساس شود (نیاز به بررسی فوری دارد).
• زخم معده: زخم‌های دیواره معده (معمولاً ناشی از عفونت هلیکوباکتر یا مصرف زیاد داروهای ضدالتهاب مثل ایبوپروفن) که می‌تواند باعث درد بالای سمت چپ، تهوع، استفراغ خونی یا مدفوع سیاه شود.
• سنگ کلیه: درد شدید در پهلو یا پشت که به سمت چپ یا راست می‌زند، همراه با تهوع، استفراغ، تب و ادرار دردناک.

درد سمت چپ شکم در سه‌ ماهه اول بارداری نشانه چیست؟

درد سمت چپ شکم در سه‌ ماهه اول بارداری معمولاً به دلیل تغییرات طبیعی بدن در این دوران ایجاد می‌شود. همچنین ممکن است مربوط به مشکلات گوارشی باشد که در بارداری تشدید می‌شوند، مثل رفلاکس معده (GERD) یا یبوست اما در برخی موارد می‌تواند نشانه سقط جنین باشد. خطرناک‌ترین علت درد سمت چپ در اوایل بارداری حاملگی خارج رحمی است که یک وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود و نیاز به درمان فوری دارد. عفونت ادراری (UTI) و عفونت کلیه هم می‌توانند در هر زمانی از بارداری باعث درد سمت چپ شکم شوند.

درد سمت چپ شکم در سه ‌ماهه دوم بارداری نشانه چیست؟

شایع‌ترین علت درد در هر دو سمت شکم و در سه ‌ماهه دوم بارداری، درد رباط گرد رحم (Round Ligament Pain) است. رباط‌های گرد رحم، آن را نگه می‌دارند و در بارداری برای جای دادن جنین در حال رشد، کش می‌آیند. این درد معمولاً به صورت تیر کشیدن ناگهانی در شکم یا ناحیه لگن (چپ یا راست) احساس می‌شود. هر حرکت ناگهانی (مثل بلند شدن سریع، سرفه یا عطسه) می‌تواند باعث انقباض سریع این رباط‌ها و درد شود. این درد فقط چند ثانیه طول می‌کشد و معمولاً در سه‌ ماهه سوم بارداری بهتر می‌شود.

درد زیر دنده‌ها در سمت راست شکم نیز می‌تواند نشانه پره‌ اکلامپسی (فشار خون بالای بارداری) باشد که معمولاً بعد از هفته بیستم بارداری شروع می‌شود. یکی دیگر از علل جدی درد شکم در نیمه دوم بارداری، جدا شدن جفت است که می‌تواند در هر زمانی بعد از هفته بیستم رخ دهد و خطرناک است.

درد سمت چپ شکم در سه ‌ماهه سوم بارداری نشانه چیست؟

درد لگن یا اختلال عملکرد سمفیز پوبیس (SPD) می‌تواند در هر مرحله‌ای از بارداری رخ دهد اما در اواخر بارداری شایع‌تر است. این درد ممکن است در نواحی زیر احساس شود:

• استخوان شرمگاهی
• دو طرف پایین کمر
• ناحیه پرینه (بین واژن و مقعد)
• ران‌ها

همچنین ممکن است احساس تق‌ تق یا ساییده شدن در ناحیه شرمگاهی داشته باشید. این مشکل برای جنین ضرری ندارد اما برای مادر می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد.

---

بیشتر بخوانید: سه ماهه سوم بارداری _ شروع از چه هفته‌ای؟ مراقبت‌ها + ۶ علائم

---

علائم درد سمت چپ شکم در بارداری

انواع مختلف درد سمت چپ که ممکن است در دوران بارداری وجود داشته باشد شامل موارد زیر است:

• درد گرفتگی شبیه به درد قاعدگی
• احساس فشار در ناحیه لگن
• گرفتگی در سمت چپ پایین شکم
• درد در ناحیه شرمگاهی (عانه)
• درد در پایین کمر
• دردی که به ران‌ها می‌زند
• احساس کلیک یا تق‌تق در لگن
• درد هنگام ادرار کردن

درد سمت چپ شکم در بارداری و جنسیت جنین

بسیاری از زنان باردار باور دارند که محل یا شدت درد شکم می‌تواند جنسیت جنین را نشان دهد. این باورها به‌خصوص در میان نسل‌های قدیمی‌تر یا در فرهنگ‌های مختلف بسیار رایج هستند و گاهی با داستان‌ها و تجربیات شخصی همراه می‌شوند اما از نظر علمی، هیچ ارتباطی بین محل درد (چپ یا راست بودن آن) و جنسیت جنین وجود ندارد. درد سمت چپ یا راست شکم در بارداری معمولاً ناشی از عوامل کاملاً فیزیولوژیک مانند کشیده شدن رباط‌های گرد رحم، بزرگ شدن رحم، فشار جنین به دیواره‌های شکم، مشکلات گوارشی، عفونت ادراری یا تغییرات هورمونی است.

درد سمت چپ شکم در بارداری ماه پنجم

در ماه پنجم بارداری، درد سمت چپ شکم معمولاً کاملاً طبیعی و شایع است و بیشتر به دلیل کشیده شدن سریع رباط‌های گرد رحم ایجاد می‌شود. این درد اغلب به صورت تیر کشیدن ناگهانی، کوتاه ‌مدت و تیز در یک طرف پایین شکم احساس می‌شود و با تغییر وضعیت بدن، بلند شدن سریع یا حتی خندیدن و سرفه تشدید می‌گردد. همزمان رشد سریع رحم و جابجایی اندام‌های داخلی هم می‌تواند باعث احساس فشار یا گرفتگی خفیف در سمت چپ شود. این دردها در بیشتر موارد بی‌خطر هستند و با استراحت، تغییر وضعیت آرام یا استفاده از کمربند بارداری بهبود می‌یابند.

درد سمت چپ شکم در بارداری دوقلو

در بارداری دوقلو، درد سمت چپ (یا راست) پایین شکم بسیار شایع‌تر و اغلب شدیدتر از بارداری تک‌ قلویی است. رشد سریع جنین‌ها باعث فشار بیشتری به رباط‌های گرد رحم، عضلات دیواره شکم و اندام‌های داخلی می‌شود و در نتیجه دردهای تیرکشنده، گرفتگی یا احساس کشیدگی مداوم در یک طرف یا هر دو طرف پایین شکم کاملاً طبیعی و قابل انتظار است. علاوه بر این، تغییرات هورمونی شدیدتر و فشار رحم بر دستگاه گوارش معمولاً باعث نفخ، گاز معده، یبوست یا حتی رفلاکس می‌شود که این مشکلات هم خود را به صورت درد یا ناراحتی در سمت چپ یا راست پایین شکم نشان می‌دهند.

با این حال در بارداری دوقلو برخی علل جدی‌تر و خطرناک‌تر هم می‌توانند باعث درد شدید سمت چپ یا راست شکم شوند، از جمله:

• زایمان زودرس در بارداری دوقلو   (شایع‌ترین عارضه)

•  سقط جنین

• پیچ‌خوردگی تخمدان (به دلیل بزرگ شدن سریع تخمدان‌ها و رحم)

• جدا شدن زودرس جفت

• پره‌اکلامپسی یا سایر عوارض فشار خونی

در بارداری دوقلو به دلیل ریسک بالاتر عوارض، هر نوع درد جدید، شدید یا مداوم در سمت چپ یا راست شکم را جدی بگیرید و حتماً با پزشک یا مامای خود مشورت کنید؛ بررسی به‌موقع می‌تواند از مشکلات بزرگ‌تر جلوگیری کند.

چه زمانی برای درد سمت چپ شکم در بارداری به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر درد سمت چپ همراه با هر یک از علائم زیر باشد، فوراً با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید:

• تب یا لرز
• خونریزی یا لکه ‌بینی واژینال
• سرگیجه شدید، غش کردن یا احساس سبکی سر
• درد شدید و غیر قابل‌ تحمل
• مشکل در راه رفتن یا حرکت کردن
• نشت مایع یا آب از واژن
• کاهش قابل ‌توجه حرکات جنین
• وجود خون در مدفوع
• تهوع یا استفراغ شدید
• اسهال مکرر
• مشکل در ادرار کردن یا سوزش و درد هنگام ادرار

تشخیص درد سمت چپ شکم در بارداری

پزشک ابتدا سابقه پزشکی شما را جویا می‌شود و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. در صورت نیاز، ممکن است یکی از اقدامات زیر را تجویز کند:

• سونوگرافی برای بررسی دقیق علت درد
• ام‌ آر آی (MRI) که در بارداری ایمن تلقی می‌شود
• آزمایش خون یا ادرار برای تشخیص عفونت ادراری، عفونت کلیه یا سایر مشکلات

درمان درد سمت چپ شکم در بارداری

درمان تیر کشیدن زیر شکم سمت چپ در بارداری کاملاً بستگی به علت درد دارد و ممکن است ترکیبی از روش‌های خانگی، دارو یا فیزیوتراپی باشد.

تغییرات طبیعی بارداری

اگر درد ناشی از تغییرات عادی بارداری (مثل کشیدگی رباط‌ها یا بزرگ شدن رحم) باشد، این اقدامات کمک ‌کننده هستند:

• از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
• هنگام خواب، بین زانوهایتان بالش قرار دهید.
• حرکات را آهسته‌تر اما مکرر انجام دهید.
• از کیسه آب گرم (حداکثر ۱۰ دقیقه در هر بار) استفاده کنید.
• بیشتر استراحت کنید.
• ورزش کگل (تقویت عضلات کف لگن) انجام دهید.
• از کمربند یا شکم‌بند بارداری برای حمایت بیشتر استفاده کنید.

درد رباط گرد رحم

•  بیشتر استراحت کنید.
• تغییر وضعیت بدن را آرام و آهسته انجام دهید.
• هنگام عطسه یا سرفه، باسن را خم کنید (حرکت فلکشن لگن).
• در برخی موارد، پزشک ممکن است حرکات کششی خاصی تجویز کند.

درد کمربند لگنی

این درد می‌تواند خفیف تا شدید باشد. برای تسکین آن:

• از فعالیت سنگین و بلند کردن اجسام خودداری کنید.
• کیسه آب گرم یا کیسه یخ (حداکثر ۱۰ دقیقه آب گرم) روی ناحیه دردناک بگذارید.
• از کمربند مخصوص حمایت لگن استفاده کنید.
• ورزش کگل انجام دهید.
• هنگام خواب، بین پاهایتان بالش قرار دهید.
• در صورت درد شدید، با پزشک درباره داروهای ضددرد مجاز در بارداری مشورت کنید.
• اگر روش‌های خانگی کافی نبود، فیزیوتراپی تخصصی بارداری درخواست کنید.

عفونت ادراری یا عفونت کلیه

این دو بیماری علائم مشابهی دارند و عفونت ادراری درمان ‌نشده می‌تواند به کلیه برسد. درمان معمولاً شامل موارد زیر است:

• تجویز آنتی ‌بیوتیک‌های ایمن در بارداری توسط پزشک.
• در عفونت‌های مکرر، ممکن است آنتی ‌بیوتیک پیشگیرانه تجویز شود.
• عفونت کلیه گاهی نیاز به بستری شدن و دریافت آنتی‌بیوتیک وریدی (IV) دارد.

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: در هفته ۲۴ بارداری هستم. درد سمت چپ شکم بالای ناف خیلی اذیتم می‌کند؛ آیا طبیعی است؟

پاسخ از دکتر فریبا الماسی، استاد دانشگاه، متخصص زنان و زایمان، فلوشیپ لاپاراسکوپی:

مادر عزیز شرح حال شما کامل نیست و برای همین توصیه می‌کنم حتماً به پزشک مراجعه کنید تا مشخص شود که این درد عاری از مشکل است یا نه. همچنین باید از عدم وجود مسمومیت بارداری مطمئن شویم و فشار خون هم بررسی شود، چراکه یکی از علائم مسمومیت در بارداری، درد در ناحیه فشار است. با این حال، نگران نباشید چرا که ممکن است درد ناشی از کبد نباشد اما برای اطمینان بیشتر باید معاینه شوید. اگر مشکلی وجود داشته باشد و سریع تشخیص و درمان شود، هیچ جای نگرانی نیست.

سخن پایانی

درد سمت چپ شکم در بارداری، در بیشتر موارد طبیعی است و با چند اقدام ساده خانگی مانند استراحت، حرکات آهسته، کیسه آب گرم و کمربند بارداری به‌راحتی قابل کنترل می‌شود اما این درد هرگز نباید نادیده گرفته شود، زیرا گاهی نشانه‌ای از عوارض جدی مانند حاملگی خارج رحمی، عفونت، جدا شدن جفت یا زایمان زودرس است که تشخیص به‌موقع می‌تواند جان مادر و جنین را نجات دهد.