انواع قرص ضد افسردگی بدون عوارض + روش مصرف و عوارض هر کدام

آیا قرص ضد افسردگی بدون عوارض داریم؟

خیر، قرص ضد افسردگی کاملاً بدون عوارض وجود ندارد. حتی داروهایی که به عنوان «با عوارض کم» شناخته می‌شوند نیز می‌توانند برخی اثرات جانبی جزئی یا موقت داشته باشند. شدت و نوع عوارض معمولاً به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• نوع دارو و مکانیسم اثر آن
• دوز مصرفی
• سن و وضعیت جسمانی فرد
• وجود بیماری‌های زمینه‌ای یا داروهای دیگر

با این حال، داروهای با عوارض کم، مانند سیتالوپرام، فلوکستین، سرترالین یا بوپروپیون معمولاً اثرات جانبی خفیف، موقتی و قابل کنترل دارند و بسیاری از افراد آن‌ها را بدون مشکل تحمل می‌کنند.

راهکارهایی برای کاهش عوارض:

• شروع دارو با دوز پایین و افزایش تدریجی آن
• مصرف دارو همراه غذا در صورت مشکلات گوارشی
• پیگیری منظم با پزشک و گزارش هرگونه عارضه جدید

بنابراین، هدف درمانی، یافتن دارویی با اثربخشی بالا و عوارض کم قابل کنترل است، نه دارویی که کاملاً بدون عارضه باشد.

در ادامه با انواع قرص ضد افسردگی کم عوارض بیشتر آشنا خواهیم شد.

فلوکستین (Fluoxetine)

فلوکستین یکی از پرکاربردترین داروهای ضد افسردگی از گروه SSRI (مهارکننده بازجذب سروتونین انتخابی) است. این دارو با افزایش میزان سروتونین در مغز باعث بهبود خلق، کاهش اضطراب و افزایش انگیزه و انرژی می‌شود.

اثرات مثبت فلوکستین معمولاً بعد از ۲ تا ۴ هفته مصرف منظم مشاهده می‌شود. این دارو برای افرادی که افسردگی همراه با خستگی و کاهش انرژی دارند، مناسب است.

روش مصرف:

• معمولاً قرص ۲۰ میلی‌گرمی، یک بار در روز، صبح‌ها، همراه یا بدون غذا مصرف می‌شود.
• دوز دارو می‌تواند با نظر پزشک افزایش یابد تا پاسخ درمانی بهتر حاصل شود.
• کاهش دوز یا توقف دارو باید به صورت تدریجی و تحت نظر پزشک انجام شود تا از بروز علائم ترک جلوگیری شود.

عوارض دارو:

• سردرد خفیف، تهوع، بی‌خوابی یا خواب سبک، خشکی دهان.
• برخی افراد کاهش اشتها و کاهش وزن ملایم را تجربه می‌کنند.
• اثرات جنسی نسبت به دیگر SSRI‌ها معمولاً کمتر است.

فلوکستین به دلیل نیمه عمر طولانی، نیاز به مصرف منظم و عدم فراموشی دوز دارد و شروع اثر درمانی ممکن است چند هفته طول بکشد.

بیشتر بخوانید: مصرف فلوکستین در دوران شیردهی، عوارض دارد؟

سیتالوپرام (Citalopram)

سیتالوپرام نیز یک SSRI است که در درمان افسردگی و اختلالات اضطرابی عمومی مؤثر است. این دارو با مهار بازجذب سروتونین در مغز باعث تعادل خلق، کاهش اضطراب و بهبود خواب و تمرکز می‌شود. سیتالوپرام معمولاً برای سالمندان و افرادی که نسبت به عوارض داروهای دیگر حساس هستند، انتخاب مناسبی است، زیرا عوارض قلبی و فشارخون نسبتاً کمی دارد.

روش مصرف:

• معمولاً ۲۰ میلی‌گرم یک بار در روز، صبح یا عصر، همراه یا بدون غذا مصرف می‌شود.
• دوز دارو می‌تواند تا ۴۰ میلی‌گرم در روز توسط پزشک افزایش یابد.

عوارض دارو:

• خواب‌آلودگی خفیف، تهوع، خشکی دهان، تعریق اندک، سردرد.
• در دوزهای بالاتر نیاز به بررسی قلبی (ECG) است تا از بروز تغییرات ضربان قلب پیشگیری شود.

سیتالوپرام برای افرادی که افسردگی همراه با اضطراب دارند بسیار مناسب است و شروع اثر آن معمولاً ۲ تا ۳ هفته بعد از مصرف منظم مشاهده می‌شود.

بیشتر بخوانید: قرص سیتالوپرام: نحوه مصرف، عوارض مصرف

سرترالین (Sertraline)

سرترالین نیز از خانواده SSRI است و برای درمان افسردگی، اختلال اضطراب، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلال وسواس-اجباری به کار می‌رود. این دارو باعث افزایش میزان سروتونین در مغز می‌شود و در نتیجه خلق فرد را بهبود می‌بخشد، اضطراب را کاهش می‌دهد و کیفیت خواب و انرژی روزانه را افزایش می‌دهد. سرترالین برای افرادی که همزمان افسردگی و اضطراب دارند، بسیار مناسب است و تأثیرات مثبت آن معمولاً بعد از ۳ تا ۴ هفته مصرف منظم دیده می‌شود.

روش مصرف:

• معمولاً ۵۰ میلی‌گرم روزانه، همراه با غذا مصرف می‌شود.
• دوز دارو می‌تواند توسط پزشک تا ۲۰۰ میلی‌گرم در روز افزایش یابد.

عوارض دارو:

• تهوع و اسهال خفیف، سردرد، خواب سبک، خشکی دهان.
• شروع دارو با دوز پایین باعث کاهش عوارض گوارشی می‌شود.

افرادی که مشکلات گوارشی دارند، بهتر است دارو را همراه غذا مصرف کنند. همچنین اثرات مثبت دارو به تدریج ظاهر می‌شوند و نیاز به صبر و پیگیری منظم دارد.

بیشتر بخوانید: شایع ترین داروهای ضد اضطراب و عوارضی که برای بیمار دارند

بوپروپیون (Bupropion)

بوپروپیون یک داروی غیر SSRI است که اثر آن بر افزایش میزان دوپامین و نوراپی‌نفرین در مغز است. این دارو برای درمان افسردگی، افسردگی همراه با کاهش انرژی و خستگی، و ترک سیگار کاربرد دارد. برخلاف اکثر SSRI‌ها، بوپروپیون کمتر باعث کاهش میل جنسی و افزایش وزن می‌شود و به همین دلیل برای افرادی که نگرانی در مورد عوارض جنسی یا افزایش وزن دارند، انتخاب مناسبی است.

روش مصرف:

• معمولاً ۱۵۰ میلی‌گرم یک بار در روز صبح، و در صورت نیاز افزایش دوز به ۳۰۰ میلی‌گرم توسط پزشک.
• برای جلوگیری از بی‌خوابی، دارو باید صبح مصرف شود.

عوارض دارو:

• خشکی دهان، بی‌خوابی، اضطراب خفیف، سردرد.
• کمتر باعث مشکلات گوارشی می‌شود و اثر مثبت آن بر انرژی و انگیزه سریع‌تر از SSRI‌ها ظاهر می‌شود.

بوپروپیون برای افرادی که افسردگی همراه با خستگی و کاهش انرژی دارند، مناسب است و برای افراد مستعد تشنج باید با احتیاط مصرف شود.

ونلافاکسین (Venlafaxine)

ونلافاکسین از گروه SNRI‌ها (مهارکننده بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین) است و برای درمان افسردگی، اضطراب و اختلالات پانیک استفاده می‌شود. این دارو با افزایش دوپامین، سروتونین و نوراپی‌نفرین در مغز باعث بهبود خلق، کاهش اضطراب و افزایش انگیزه می‌شود. اثرات مثبت ونلافاکسین معمولاً بعد از ۲ تا ۴ هفته دیده می‌شوند و برای افرادی که به SSRI‌ها پاسخ نداده‌اند، گزینه مناسبی است.

روش مصرف:

• شروع معمول ۷۵ میلی‌گرم یک بار در روز، همراه غذا.
• دوز دارو توسط پزشک تا ۳۷۵ میلی‌گرم قابل افزایش است.

عوارض دارو:

• تهوع، سردرد، خشکی دهان، تعریق، خواب سبک.
• فشار خون ممکن است در برخی افراد کمی افزایش یابد.

قطع ناگهانی دارو می‌تواند باعث علائم ترک شود؛ بنابراین کاهش دوز باید تدریجی باشد.

چه کسانی باید از داروهای ضد افسردگی استفاده کنند؟

معمولاً داروهای ضد افسردگی برای گروه‌های زیر تجویز می‌شود:

• افراد با افسردگی شدید یا طولانی مدت.
• کسانی که به روش‌های غیر دارویی پاسخ نداده‌اند.
• افراد با افسردگی همراه با خطر خودکشی، بی‌خوابی شدید یا کاهش شدید اشتها و وزن.

اهمیت تجویز پزشک در مورد داروهای ضد افسردگی

مصرف داروهای ضد افسردگی بدون نظارت پزشک می‌تواند خطرناک باشد و حتی وضعیت افسردگی را تشدید کند. پزشک با ارزیابی شدت افسردگی، سابقه بیماری‌ها، داروهای مصرفی و شرایط جسمانی فرد، نوع دارو و دوز مناسب را تعیین می‌کند.

همچنین پزشک می‌تواند عوارض جانبی احتمالی را پیش‌بینی کرده و راهکارهای کاهش آن‌ها را پیشنهاد دهد. پیگیری منظم با پزشک برای تنظیم دوز، ارزیابی اثر دارو و جلوگیری از بروز علائم ترک، نقش حیاتی در موفقیت درمان دارد و مصرف خودسرانه یا تغییر ناگهانی دارو بدون مشورت، می‌تواند منجر به عوارض جسمی و روانی جدی شود.

قرص‌های ضد افسردگی گیاهی

داروهای ضد افسردگی گیاهی معمولاً با استفاده از ترکیبات طبیعی و عصاره‌های گیاهی ساخته می‌شوند و هدف آن‌ها افزایش خلق و کاهش اضطراب بدون ایجاد عوارض شدید داروهای شیمیایی است. این داروها می‌توانند برای افراد با افسردگی خفیف تا متوسط مفید باشند و معمولاً اثرات جانبی خفیف یا موقت دارند. با این حال، اثر آن‌ها ممکن است آهسته‌تر از داروهای شیمیایی ظاهر شود و مصرف آن‌ها نیز باید تحت نظر پزشک یا مشاور تغذیه و سلامت انجام شود. چند نمونه رایج قرص ضد افسردگی گیاهی در ادامه آمده است:

۱. قرص گل ساعتی (St. John’s Wort)

 کاربرد: کاهش افسردگی خفیف تا متوسط و اضطراب ملایم.

این گیاه باعث افزایش سطح سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین در مغز می‌شود و خلق را بهبود می‌بخشد. مطالعات نشان می‌دهد در موارد خفیف می‌تواند به اندازه برخی SSRIها مؤثر باشد.

 عوارض: حساسیت به نور، مشکلات گوارشی خفیف، سردرد.

این گیاه دارویی می‌تواند با داروهای دیگر تداخل داشته باشد، بنابراین مصرف همزمان با داروهای شیمیایی باید تحت نظر پزشک باشد.

عصاره سنبل الطیب (Valerian Root)

 کاربرد: کاهش اضطراب و بهبود کیفیت خواب در افراد افسرده.

سنبل الطیب اثر آرام‌بخش دارد و باعث کاهش استرس و تنش عصبی می‌شود. معمولاً برای کسانی که افسردگی با بی‌خوابی یا اضطراب همراه است مفید است.

 عوارض: خواب‌آلودگی در طول روز، سرگیجه خفیف.

برای افرادی که داروهای آرام‌بخش دیگر مصرف می‌کنند، باید با احتیاط استفاده شود.

عصاره اسطوخودوس (Lavender)

 کاربرد: کاهش اضطراب و بهبود خلق و خو.

عصاره اسطوخودوس به صورت قرص یا کپسول می‌تواند اثر آرام‌بخش داشته باشد و سطح استرس را کاهش دهد. مطالعات نشان داده‌اند مصرف منظم آن باعث کاهش علائم اضطراب و افسردگی خفیف می‌شود.

 عوارض: خواب‌آلودگی خفیف، حساسیت پوستی در موارد نادر.

بیشتر بخوانید: مصرف اسطوخودوس در بارداری

قرص بادرنجبویه (Lemon Balm)

 کاربرد: کاهش اضطراب، بهبود خلق و کیفیت خواب.

بادرنجبویه باعث آرامش مغز و کاهش تحریک‌پذیری می‌شود و در افراد با افسردگی خفیف و اضطراب روزانه مفید است.

 عوارض: بسیار کم، شامل خواب‌آلودگی و گاهی مشکلات گوارشی خفیف.

روش‌های درمان افسردگی بدون دارو

قبل از مصرف هرگونه قرص ضد افسردگی دارویی یا شیمیایی بهتر است ابتدا از روش‌های غیر دارویی و ساده‌تر استفاده کنید از جمله:

1. مشاوره و روان‌درمانی:

CBT (رفتار درمانی شناختی)، روان‌درمانی بین فردی و گروه درمانی می‌توانند خلق فرد را بهبود بخشند و راهکارهای عملی برای مقابله با افسردگی ارائه کنند.

2. ورزش منظم:

ورزش روزانه باعث افزایش سروتونین و اندورفین در مغز شده و افسردگی را کاهش می‌دهد.

3. تغذیه سالم:

مصرف مواد غذایی حاوی امگا۳، ویتامین‌های گروه B و پروتئین کافی، اثر مثبت بر خلق و روان دارد.

4. مدیریت استرس و خواب:

رعایت ساعات خواب منظم، مدیتیشن و تکنیک‌های آرام‌سازی، اضطراب و خلق منفی را کاهش می‌دهد.

سخن پایانی

داروهای ضد افسردگی ابزار مؤثری برای بهبود خلق و کاهش علائم افسردگی هستند، اما هیچ دارویی کاملاً بدون عارضه نیست و مصرف آن‌ها باید تحت نظر پزشک انجام شود. ترکیب درمان دارویی با روش‌های غیر دارویی مانند روان‌درمانی، ورزش منظم، تغذیه سالم و مدیریت استرس، اثر درمانی را تقویت می‌کند و شانس بهبود پایدار را افزایش می‌دهد. صبر، پیگیری منظم و همکاری با پزشک کلید موفقیت در درمان افسردگی است و انتخاب داروی مناسب، دوز صحیح و پایش عوارض، نقش اساسی در افزایش کیفیت زندگی افراد مبتلا به افسردگی دارد.