عکس رنگی رحم یا هیستروسالپنگوگرافی چیست و چه مزایایی دارد؟

رویای بچه‌دار شدن، یکی از عمیق‌ترین و طبیعی‌ترین آرزوهای بسیاری از زوج‌ها است. با این حال، گاهی اوقات این مسیر با چالش‌هایی روبرو می‌شود و زوج‌ها با مشکل ناباروری دست و پنجه نرم می‌کنند. در فرآیند بررسی علل ناباروری، ارزیابی سلامت دستگاه تولید مثل زنانه، به ویژه وضعیت رحم و لوله‌های فالوپ، از اهمیت بالایی برخوردار است. در این میان، عکس رنگی رحم که با نام علمی هیستروسالپنگوگرافی (Hysterosalpingography - HSG) شناخته می‌شود، به عنوان یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین روش‌های تشخیصی، نقش کلیدی ایفا می‌کند. این مقاله به تفصیل توضیح می‌دهد که هیستروسالپنگوگرافی چیست، چگونه انجام می‌شود و چه مزایای تشخیصی و حتی درمانی می‌تواند برای زوج‌های نابارور داشته باشد.

عکس رنگی رحم (هیستروسالپنگوگرافی) چیست؟

هیستروسالپنگوگرافی یک روش تصویربرداری رادیولوژی تخصصی است که برای مشاهده و ارزیابی شکل داخلی رحم و باز بودن (پتنت بودن) لوله‌های فالوپ (لوله‌های رحمی) استفاده می‌شود. این روش، از اشعه ایکس و یک ماده حاجب (کنتراست) ویژه بهره می‌برد. این روش معمولاً در نیمه اول چرخه قاعدگی انجام می‌شود؛ یعنی پس از اتمام خونریزی قاعدگی و قبل از تخمک‌گذاری (معمولاً بین روزهای ۷ تا ۱۰ چرخه قاعدگی). این زمان‌بندی برای اطمینان از عدم بارداری در زمان انجام آزمایش و همچنین کاهش خطر عفونت ضروری است.

عکس رنگی رحم (هیستروسالپنگوگرافی) یک ابزار تشخیصی بسیار مهم و ارزشمند در ارزیابی ناباروری زنان است. این روش نه تنها اطلاعات حیاتی درباره باز بودن لوله‌های فالوپ و سلامت حفره رحم ارائه می‌دهد، بلکه پتانسیل درمانی بالقوه‌ای نیز در رفع انسدادهای خفیف لوله‌ها دارد. HSG با وجود کمی ناراحتی، روشی نسبتاً سریع، کم‌تهاجمی و مقرون به صرفه است که می‌تواند به پزشکان در ارائه تشخیص دقیق و انتخاب بهترین مسیر درمانی برای زوج‌های در آرزوی فرزندآوری کمک شایانی کند. مشورت با پزشک متخصص زنان و زایمان یا فوق تخصص ناباروری برای تعیین اینکه آیا HSG برای شما مناسب است و تفسیر صحیح نتایج آن، همواره گام نخست و ضروری در این مسیر است.

روش کار عکس رنگی رحم چگونه است؟

معمولاً پزشک به بیمار توصیه می‌کند تا حدود یک ساعت قبل از انجام HSG، از داروهای مسکن بدون نسخه (مانند ایبوپروفن) برای کاهش درد و انقباضات احتمالی استفاده کند. ممکن است در برخی موارد برای پیشگیری از عفونت، آنتی‌بیوتیک نیز تجویز شود. سپس بیمار روی تخت رادیولوژی دراز می‌کشد، مشابه معاینه لگنی. یک کاتتر (لوله نازک و انعطاف‌پذیر) یا کانول (ابزاری شبیه سرنگ) از طریق دهانه رحم (سرویکس) وارد می‌شود. سپس، یک ماده حاجب مایع (که معمولاً پایه ید دارد و در تصاویر اشعه ایکس قابل مشاهده است) به آرامی از طریق کاتتر به داخل حفره رحم تزریق می‌شود.

 همزمان با تزریق ماده حاجب، چندین تصویر اشعه ایکس گرفته می‌شود. ماده حاجب ابتدا حفره رحم را پر می‌کند و شکل و کانتور داخلی آن را نشان می‌دهد. این امر به تشخیص ناهنجاری‌های رحمی کمک می‌کند. در صورتی که لوله‌های فالوپ باز باشند، ماده حاجب از رحم به داخل لوله‌ها جریان می‌یابد و مسیر آن‌ها را مشخص می‌کند. اگر لوله‌ها کاملاً باز باشند، ماده حاجب از انتهای لوله‌ها به داخل حفره شکمی (حفره لگن) ریزش می‌کند که نشان‌دهنده باز بودن کامل لوله‌هاست. اگر ماده حاجب در لوله‌ها متوقف شود و به داخل لگن نریزد، نشان‌دهنده انسداد در آن لوله است.

کاربردهای رایج عکس رنگی رحم چیست؟

با توجه به پیچیدگی دستگاه تناسلی زنان که از اعضا و بخش‌های مختلف تشکیل شده است عکس رنگی از رحم می‌تواند کاربردهای بسیاری در تشخیص مشکلات احتمالی در رحم و اجزای آن داشته باشد. از جمله این کاربردها به شرح زیر هستند:

تشخیص چسبندگی لوله‌های رحمی

چسبندگی یا انسداد لوله‌های فالوپ یکی از شایع ترین علل ناباروری زنان است، اما تشخیص آن بسیار دشوار است. یکی از روش‌هایی که می‌تواند این نوع چسبندگی را مشخص کند، عکس رنگی رحم است. در واقع بعضی از دلایل مانند کیست تخمدان، سابقه حاملگی خارج رحمی، اندومتریوز، عفونت‌ها و برخی بیماری‌های ناحیه لگن باعث چسبندگی لوله فالوپ می‌شوند که این خود یکی از دلایل مهم در ناباروری زنان است.

بررسی علل سقط‌های مکرر

اگر یک زن در تلاش‌های خود برای فرزندآوری دچار سقط‌های مکرر شود، حتما علل آن بررسی خواهد شد. برای پیدا کردن علت این سقط‌ها می‌توان از عکس رنگی رحم استفاده کرد تا با درمان علت‌های موجود مثل مشکلات مربوط به پوشش رحم و یا ساختار آن، مشکل ناباروری یا مشکلات مربوط به آن مانند سقط‌های مکرر تجویز حل شود. در واقع عکس رنگی رحم با بررسی کامل رحم و لوله های آن وجود هر گونه اشکال در این ناحیه را تشخیص می‌دهد.

مشاهده ناهنجاری‌های ساختاری در رحم

وجود هر گونه ناهنجاری در ساختار رحم ممکن است منجر به ناباروری شود. با استفاد از روش عکس رنگی رحم یا هیستروسالپنگوگرافی، اندام‌های داخلی خصوصا ناحیه رحم و اجزای مربوط به آن قابل مشاهده می‌شوند و پزشک می‌تواند ساختار و عملکرد رحم و لوله‌های رحمی را مشاهده کند و در صورت نیاز، روش‌های درمانی را آغاز نماید. ناهنجاری‌های ساختاری رحم یا مادرزادی هستند و یا در طول رشد اندام تناسلی به وجود می‌آیند. این اختلالات موجب می‌شوند تا جنین نتواند در محیطی طبیعی رشد کند.

تشخیص فیبروم رحمی

فیبروم رحمی به رشد بیش از حد بافت‌های موجود در رحم می‌گویند. این فیبروم که به آن تومور خوش‌خیم عضله صاف رحم نیز گفته می‌شود در سنین باروری یعنی 25 تا 40 سالگی ایجاد شده و در صورت عدم درمان موجب ناباروری می‌گردد. عکس رنگی رحم یکی از روش‌های تشخیص فیبروم است. بافت‌های غیر طبیعی یا فیبروم در عکس رنگی رحم قابل مشاهده است و پزشک می‌تواند با استفاده ز روش‌های درمانی مختلف به درمان آن بپردازد.

تشخیص پولیپ‌های رحمی

پولیپ رحم که به آن پولیپ اندومتر نیز می‌گویند، توده‌ای غیر طبیعی است که در لایه داخلی رحم یا همان اندومتر رشد می‌کند. در بیشتر موارد این پولیپ‌ها غیر سرطانی هستند اما از دلایل ناباروری محسوب می‌شوند. یکی از مهم‌ترین روش‌های تشخیصی در این موارد عکس‌برداری رنگی رحم است که با مشاهده آنها توسط پزشک می‌توان به سرعت درمان را آغاز نمود.

بهترین زمان برای انجام عکس رنگی رحم چه زمانی است؟

با توجه به نحوه عکس برداری رنگی از رحم که دستگاه معاینه وارد واژن شده و ماده حاجب از طریق یک کاتتر مخصوص عکس رنگی وارد رحم و لوله‌های آن می‌شود. بهترین زمان برای عکس برداری، روزهای بین پایان آخرین دوره قاعدگی و قبل از شروع تخمک گذاری بعدی است. چرا که در این زمان پوشش داخلی رحم نیز نازک شده و احتمال خونریزی هم نزدیک به صفر است و از طرفی احتمال بارداری فرد نیز رد یا تایید شده است.

مرکز فوق تخصصی سونوگرافی و رادیولوژی دکتر مهرشاد جمالی

جهت کسب اطلاعات بیشتر به اینستاگرام مراجعه کنید

sonographyradiology۱

جهت مشاوره همین حالا تماس بگیرید

۸۸۸۲۳۸۴۰

۸۸۸۲۷۰۴۵

۸۸۸۲۷۰۴۹

۰۹۳۳۲۴۶۸۰۵۲

جهت کسب اطلاعات بیشتر به سایت دکتر جمالی مراجعه کنید

drmehrshadjamali.com

آدرس: کریم خان، خیابان ایرانشهر، خیابان سپند، نبش خیابان سپهبد قرنی، جنب اورژانس بیمارستان آپادانا

مراحل انجام عکس رنگی رحم

تهیه عکس رنگی از رحم، مراحی دارد که آشنایی با این مراحل قبل از انجام آن می‌تواند در عملکرد و همکاری بهتر بیمار با پزشک موثر باشد. این مراحل عبارتند از:

1. در ابتدا بیمار باید روی تخت رادیوگرافیک همانند معاینه زنان دراز بکشد و پاها را خم و از هم باز کند.

2. پس از آماده شدن بیمار، وسیله ای برای باز کردن دهانه رحم استفاده می‌شود.

3. دهانه رحم برای انجام عکس رنگی رحم ضدعفونی می شود. البته در برخی موارد ممکن است ماده بی حسی نیز تزریق شود.

4. در مرحله بعد رادیولوژیست یک لوله پلاستیکی (کاتتر) وارد رحم میکند و با کمک آن، ماده حاجب به بدن بیمار تزریق می شود.

5. در صورت نبود انسداد، تمامی قسمت های رحم و لوله های فالوپ از ماده حاجب پر می شود.

6. در این مرحله دوربین فلوروسکوپ که مخصوص عکس رنگی رحم است، تصویربرداری را انجام می دهد و فرایند به پایان می‌رسد.

عکس رنگی رحم چه مزایایی دارد؟

عکس رنگی رحم یا همان هیستروسالپنگوگرافی یکی از مهمترین روش‌های تشخیصی برای بیماری‌های زنان محسوب می‌شود که انجام آن می‌تواند مزایای زیادی از جمله تشخیص و درمان این بیماری‌ها و در نتیجه درمان ناباروری شود. دیگر مزایای عکس رنگی رحم عبارت است از:

• عکس رنگی رحم یک آزمایش بی‌خطر است

• بعد از عکس رنگی رحم هیچگونه آثار تابشی اشعه ایکس در بدن باقی نمی‌ماند

• بر اثر تزریق ماده حاجب لوله‌های رحم باز می‌شود

• میزان چسبندگی رحم در این آزمایش مشخص می‌شود

• ناهنجاری‌های ساختار رحم تشخیص داده می‌شود

• برای بررسی ساختار رحم و مشکلات احتمالی در آن از این عکس استفاده می‌شود

• وجود انسداد در لوله‌های فالوپ از این طریق قابل تشخیص است

• علت بسیاری از مشکلات ناباروری که به دلیل وضعیت رحم ایجاد شده، با این تصویربرداری قابل تشخیص است

• انواع توده‌های داخل رحمی با عکس رنگی رحم قابل مشاهده خواهد بود

چگونه برای عکس رنگی رحم آماده شویم؟

برای تهیه یک عکس مناسب و با کیفیت رنگی از رحم لازم است مواردی را پیش از آنکه در محل مورد نظر برای عکس برداری حاضر شوید انجام دهید. این موارد برای اماده سازی بیمار پیش از عکس رنگی لازم است و عبارتند از:

• یک ساعت قبل از HSG از داروهای مسکن استفاده کنید

• استفاده از آنتی بیوتیک به تجویز پزشک را فرامو نکنید

• بهتر است با روده‌های خاصی این آزمایش را انجام دهید

• کلیه اشیای فلزی مانند ساعت، عینک و یا جواهرات به صندوق امانت بسپارید

گرفتن عکس رنگی رحم در چه مواردی ممنوع است؟

با اینکه عکس رنگی رحم یا هیستروسالپنگوگرافی یک روش بی‌خطر با عوارض بسیار کم محسوب می‌شود و اکثر زنان قادر به انجام آن هستند، اما در مواردی توصیه می‌شود که این عکس برداری انجام نشود و یا انجام آن به زمان دیگری موکول شود. در موارد زیر گرفتن عکس رنگی رحم ممنوع است:

• در صورت احتمال بارداری

• در صورت عفونت لگن و واژن

• در صورت نامنظم بودن دوره قاعدگی

• مبتلا بودن فرد به یکی از بیماری‌های آمیزشی

نتایج عکس رنگی رحم چه زمانی آماده می‌شود؟

رادیولوژیست به تصاویر اشعه ایکس نگاه و گزارشی را برای پزشک شما ارسال می‌کند. پزشک در مورد نتایج با شما صحبت می‌کند و در صورت نیاز، آزمایشات بیشتری تجویز خواهد کرد.
اگر گزارش نشان بدهد که لوله‌های فالوپ شما مسدود شده است، ممکن است به روشی به نام «لاپاراسکوپی» نیاز داشته باشید.
«لاپاراسکوپی» به پزشک اجازه می‌دهد مستقیما به لوله‌های فالوپ نگاه کند. او همچنین ممکن است لقاح آزمایشگاهی یا IVF را توصیه کند.
پزشک در مورد گزینه‌هایی که در پیش رو دارید، با شما صحبت می‌کند و به شما کمک می‌کند بهترین تصمیم را بگیرید.

چه کسی نتایج عکس رنگی رحم را بررسی می‌کند؟

همه خانم‌ها برای بررسی اندام تناسلی و همچنین در زمانی که مشکوک به بیماری خاصی هستند، یا در صورت وجود مشکلاتی در باردار شدن به پزشک متخصص زنان مراجعه می‌کنند. پزشک زنان نیز برای بررسی دلایل ناباروری یا چک کردن سلامت رحم، عکس رنگی را تجویز می‌کند و سپس، با بررسی عکس، وضعیت این ناحیه از بدن را بررسی می‌نماید. در واقع باید گفت که عکس برداری رنگی از رحم توسط رادیولوژیست انجام می‌شود اما این پزشک متخصص زنان است که با علم خود قادر به بررسی این عکس بوده و روش‌های درمانی را برای فرد به کار می‌بندد.

مراقبت‌های لازم بعد از عکس رنگی رحم

پس از آنکه عکس رنگی از رحم تهیه شد لازم است بیمار برای حفظ سلامت خود و عدم آسیب رساندن به دستگاه تناسلی خود مواردی را رعایت کند. این مراقبت‌های لازم بعد از عکس رنگی از رحم عبارتند از:

• از انجام حرکات و ورزش های سنگین خودداری کنید.

• از بلند کردن اجسان سنگین خودداری نمایید.

• تا سه روز آنتی بیوتیک و دیگر داروهای تجویز شده را مصرف نمایید.

• آب فراوان مصرف کنید.

• در صورت داشتن درد از مسکن استفاده نمایید.

• ممنوعیتی درباره استحمام بعد از عکس برداری رنگی از رحم وجود ندارد.

هزینه عکس رنگی رحم چقدر است؟

هزینه عکس رنگی رحم تحت پوشش خدمات درمانی قرار می‌گیرد و کسانی تحت پوشش بیمه‌های پایه مانند تامین اجتمای و یا نیروهای مسلح هستند می‌توانند در مراکز طرف قرار داد از ۹۴۲ هزار تومان هزینه کلی این عمل تنها ۳۲۰ هزار تومان آن را پرداخت کنند. این در صورتی است که هزینه عکس رنگی رحم به صورت آزاد ۱ میلیون و ۱۰۵ هزار تومان محاسبه می‌شود. هزینه‌های عنوان شده تنها مربوط به خود عمل عکس برداری هستند و هزینه‌های جانبی احتمالی جدا محاسبه می‌شوند.

سوالات متداول

برای آشنایی بیشتر شما با عکس رنگی رحم یا هیستروسالپنگوگرافی بهتر است برخی از سوالات متداول در این زمینه را مورد بررسی قرار دهید:

آیا عکس رنگی رحم نیاز به بیهوشی دارد؟

معمولا انجام این تست نیازی به بیهوشی ندارد اما در موارد خاصی در عکس رنگی رحم ممکن است پزشک انجام بیهوشی را ضروری بداند. این روش معمولاً به صورت سرپایی و بدون بیهوشی انجام می‌شود. بسیاری از خانم‌ها در طول تزریق ماده حاجب، کرامپ (درد شکمی شبیه به درد قاعدگی) را تجربه می‌کنند که شدت آن می‌تواند از خفیف تا متوسط متغیر باشد. این درد معمولاً پس از اتمام تزریق و خارج شدن ماده حاجب، کاهش می‌یابد.

بعد از عکس رنگی رحم از چه دارویی استفاده می‌شود؟

 پس از انجام عکس رنگی رحم (هیستروسالپنگوگرافی - HSG)، معمولاً داروهای خاص و روتینی که همه بیماران باید مصرف کنند، وجود ندارد. با این حال، استفاده از برخی داروها برای مدیریت علائم و پیشگیری از عوارض احتمالی شایع است. به طور خلاصه، در بیشتر موارد، تنها داروهای مسکن برای کنترل درد پس از HSG کافی هستند و آنتی‌بیوتیک‌ها تنها در موارد خاص و با تشخیص پزشک تجویز می‌شوند.

چند روز بعد از انجام عکس رنگی رحم می شود رابطه جنسی داشت؟

به طور کلی، توصیه می‌شود که بعد از انجام عکس رنگی رحم (هیستروسالپنگوگرافی - HSG) تا زمانی که لکه بینی یا ترشحات خونی دارید، از برقراری رابطه جنسی خودداری کنید. این دوره معمولاً ۱ تا ۳ روز طول می‌کشد. پس از HSG، دهانه رحم کمی باز و تحریک شده است و ماده حاجب نیز وارد رحم و لوله‌ها شده است. در این شرایط، خطر ورود باکتری‌ها و ایجاد عفونت اندکی افزایش می‌یابد. خودداری از رابطه جنسی در این دوره به کاهش این خطر کمک می‌کند. بهتر است اقدام به بارداری به سیکل پریود بعدی موکول گردد.البته باید بدانید در صورت نداشتن درد، انجام رابطه ی جنسی بلامانع است.

چگونه درد ناشی از انجام عکس رنگی رحم را کم کنیم؟

این سوال یکی از پرسش‌های غلط درباره عکس رنگی رحم است چرا که انجام این آزمایش دردناک نیست. درد ناشی از عکس رنگی رحم (هیستروسالپنگوگرافی - HSG) یک عارضه شایع است، اما معمولاً قابل مدیریت است. این درد اغلب به دلیل انقباضات رحم هنگام ورود ماده حاجب و عبور آن از لوله‌های فالوپ ایجاد می‌شود و شبیه به دردهای شدید قاعدگی است.

اگر قصد انجام عکس رنگی رحم را دارید، می‌توانید با مراجعه به مرکز فوق تخصصی سونوگرافی و رادیولوژی دکتر مهرشاد جمالی با متخصصان باتجربه و شناخته‌شده در زمینه عکس رنگی رحم آشنا شوید و از آن‌ها مشاوره بگیرید.