مصرف جگر در بارداری مجاز است؟ ۸ فواید، خطرات و موارد منع مصرف
جگر یکی از مواد غذایی سرشار از آهن، ویتامین A و سایر مواد مغذی است که در نگاه اول ممکن است برای زنان باردار بسیار مفید به نظر برسد. اما مصرف آن در دوران بارداری باید با دقت و آگاهی انجام شود، زیرا در کنار فواید زیاد، خطراتی نیز برای سلامت مادر و جنین دارد. در ادامه، همه نکات مهم درباره مصرف جگر در بارداری را مرور خواهیم کرد.
فهرست مطالب
فواید مصرف جگر در بارداری
جگر گاو، گوسفند یا مرغ منبع غنی از مواد مغذی زیر است:
تقویت رشد مغز و سیستم عصبی جنین:
ویتامین‌های گروه B، به‌ویژه B۱۲ و فولات موجود در جگر، نقش اساسی در رشد و شکل‌گیری مغز و سیستم عصبی جنین دارند و خطر ناهنجاری‌های عصبی را کاهش می‌دهند.
پیشگیری از کم‌خونی:
جگر یکی از غنی‌ترین منابع آهن هم است که جذب آن در بدن بسیار بالا می‌باشد و در پیشگیری از کم خونی در بارداری موثر است.
به نقل از webmd.com
Liver is an excellent source of both iron and vitamin B12, which work In combination to keep your blood cells in good working condition. adding a few servings of iron to your weekly diet can help ease or prevent anemia.
جگر منبع عالی آهن و ویتامین B12 است که به صورت ترکیبی برای حفظ عملکرد مناسب سلول‌های خونی شما عمل می‌کنند. اضافه کردن چند وعده آهن به رژیم غذایی هفتگی می‌تواند به کاهش یا پیشگیری از کم‌خونی کمک کند.
مصرف مقدار کمی جگر می‌تواند از کم‌خونی ناشی از فقر آهن در دوران بارداری جلوگیری کند و به تامین اکسیژن مورد نیاز جنین کمک نماید.
افزایش انرژی و کاهش خستگی:
آهن و پروتئین بالا در جگر باعث افزایش سطح انرژی در بدن مادر شده و از احساس ضعف و بی‌حالی که در سه ماهه دوم بارداری و سه ماهه سوم بارداری شایع است، پیشگیری می‌کند.
تقویت سیستم ایمنی بدن:
وجود روی (زینک)، مس و سلنیوم در جگر به تقویت عملکرد سیستم ایمنی کمک کرده و مقاومت بدن مادر را در برابر عفونت‌ها بالا می‌برد.
بیشتر بخوانید: چرا مصرف مس در دوران بارداری اهمیت دارد؟
بهبود سلامت پوست و بینایی:
مقدار مناسب ویتامین A در جگر به حفظ سلامت پوست، مو و بینایی مادر کمک می‌کند. البته این خاصیت تنها زمانی مفید است که مصرف جگر از حد مجاز فراتر نرود.
افزایش ساخت سلول‌های خونی:
جگر منبع عالی ویتامین B۱۲ است که برای ساخت گلبول‌های قرمز ضروری بوده و از بروز کم‌خونی مگالوبلاستیک در دوران بارداری جلوگیری می‌کند.
تقویت متابولیسم و رشد بافت‌ها:
پروتئین موجود در جگر به ساخت بافت‌ها، عضلات و اندام‌های جنین کمک می‌کند و در ترمیم سلول‌های بدن مادر نیز نقش دارد.
پیشگیری از خستگی ذهنی و اضطراب:
ویتامین‌های گروه B و آهن در عملکرد مغز تأثیر دارند و مصرف به‌اندازه جگر می‌تواند تمرکز و آرامش ذهنی مادر را تقویت کند.
خطرات مصرف زیاد جگر در بارداری
با وجود ارزش غذایی بالا، جگر حاوی مقدار زیادی ویتامین A از نوع رتینول است. مصرف بیش از حد این ویتامین می‌تواند موجب مسمومیت با ویتامین A و آسیب به جنین شود.
عوارض مصرف زیاد ویتامین A رتینولی عبارت‌اند از:
-
نقایص مادرزادی در سیستم عصبی و قلب جنین
-
آسیب به کبد مادر
-
تهوع، سرگیجه، و تاری دید
بنابراین، پزشکان توصیه می‌کنند مصرف جگر در دوران بارداری به‌صورت محدود و گاه‌به‌گاه باشد.
چه مقدار جگر در بارداری مجاز است؟
به طور معمول، مصرف یک وعده کوچک (حدود ۵۰ گرم) جگر پخته در هفته کافی است. در صورت مصرف مکمل‌های مولتی‌ویتامین حاوی ویتامین A، بهتر است از خوردن جگر خودداری شود تا میزان ویتامین A از حد مجاز فراتر نرود.
دل و جگر مرغ در بارداری
دل و جگر مرغ از منابع خوب آهن و ویتامین B12 هستند و در صورت پخت کامل، می‌توانند بخشی از نیاز تغذیه‌ای مادر باردار را تأمین کنند. جگر مرغ نسبت به جگر گاو یا گوسفند مقدار ویتامین A کمتری دارد، بنابراین خطر مسمومیت با این ویتامین در آن پایین‌تر است. با این حال، مصرف زیاد آن توصیه نمی‌شود، چون همچنان ویتامین A رتینولی دارد. دل مرغ نیز منبع خوبی از پروتئین و فولات است و در صورت پخت کامل می‌تواند به تقویت خون و انرژی مادر کمک کند. مصرف گاه‌به‌گاه و در حد یک وعده کوچک در هفته مناسب است.
بیشتر بخوانید: آیا خوردن جگر مرغ در بارداری ضرر دارد؟ فواید + مقدار مجاز مصرف
جگر گوسفندی در بارداری
جگر گوسفند طعمی قوی دارد و از نظر مواد مغذی بسیار غنی است، اما نسبت به جگر مرغ مقدار بیشتری ویتامین A دارد. به همین دلیل، مصرف مکرر آن در دوران بارداری ممکن است باعث افزایش سطح ویتامین A و بروز عوارضی برای جنین شود. اگر مادر باردار دچار کم‌خونی باشد، مقدار کم جگر گوسفند پخته (حدود ۴۰ تا ۵۰ گرم در هفته) می‌تواند مفید باشد. نکته مهم، پخت کامل جگر و پرهیز از مصرف جگر نیم‌پز یا سرد است، زیرا احتمال آلودگی با باکتری یا انگل در آن وجود دارد.
جگر گوساله در بارداری
جگر گوساله یکی از منابع غنی آهن و پروتئین است و معمولاً از نظر بافت و طعم نرم‌تر از جگر گاو مسن‌تر است. این نوع جگر، از نظر تغذیه‌ای بسیار مفید اما از نظر ویتامین A، در سطح بالایی قرار دارد؛ بنابراین نباید زیاد مصرف شود. مقدار زیاد جگر گوساله ممکن است باعث افزایش سطح ویتامین A در خون شود که برای رشد جنین خطرناک است. مصرف محدود و پخته‌شده آن، مثلاً یک وعده کوچک در هفته، می‌تواند به بهبود کم‌خونی و افزایش انرژی مادر کمک کند.
جگر سفید در بارداری
جگر سفید که در واقع ریه حیوان است، از نظر ترکیب غذایی با جگر سیاه (کبد) متفاوت است و مقدار ویتامین A کمی دارد. با این حال، از نظر ارزش غذایی در سطح پایین‌تری قرار دارد و منبع قابل توجهی از آهن یا ویتامین‌ها نیست. به همین دلیل، مصرف جگر سفید در بارداری فایده تغذیه‌ای چندانی ندارد و بهتر است جای خود را به منابع مغذی‌تر مانند گوشت، مرغ یا حبوبات بدهد. اگر هم مصرف می‌شود، باید کاملاً پخته باشد تا خطر آلودگی میکروبی برای جنین ایجاد نکند.
بهترین نوع جگر برای بارداری
همانطور که در اون بالا اعلام کردیم شما می‌توانید از انواع جگر در حد اعتدال در بارداری بهره بردارید اما بهترین گزینه برای مصرف کدام است:
- جگر مرغ: نسبت به جگر گاو، مقدار ویتامین A کمتری دارد و انتخاب ملایم‌تری است.
- جگر گاو: آهن بیشتری دارد ولی در عوض مقدار ویتامین A آن بالاتر است.
- جگر گوسفند: طعم قوی‌تری دارد و باید با احتیاط مصرف شود.
مهم‌ترین نکته، پخت کامل جگر است، زیرا جگر نیم‌پز ممکن است حامل باکتری‌ها و انگل‌هایی مانند توکسوپلاسما باشد که برای جنین خطرناک است.
موارد منع مصرف جگر در بارداری
زنان زیر حتی در میزان مجاز توصیه می‌شود از مصرف جگر در بارداری خودداری کنند:
-
زنانی که مکمل ویتامین A مصرف می‌کنند: اگر مادر از مولتی‌ویتامین‌های حاوی ویتامین A استفاده می‌کند، مصرف جگر می‌تواند باعث افزایش بیش از حد این ویتامین در بدن شود. تجمع ویتامین A از نوع رتینول ممکن است منجر به مسمومیت و بروز ناهنجاری‌های مادرزادی در جنین گردد.
-
مادرانی که در سه‌ماهه اول بارداری هستند: در سه ماهه اول بارداری رشد اندام‌ها و مغز جنین در حال شکل‌گیری است. مصرف زیاد ویتامین A در اوایل بارداری بیشترین خطر را برای جنین دارد و ممکن است باعث نقص‌های جدی در سیستم عصبی، قلب و استخوان شود.
-
زنانی با سابقه بیماری‌های کبدی یا افزایش آنزیم‌های کبدی: جگر خود عضوی از دستگاه کبدی است و حاوی مقدار زیادی ویتامین و مواد متابولیک است. در زنان مبتلا به بیماری‌های کبدی (مثل هپاتیت یا کبد چرب) مصرف آن می‌تواند فشار بیشتری بر کبد وارد کند و وضعیت سلامتی را بدتر کند.
-
افرادی با سطح بالای کلسترول یا چربی خون: جگر از نظر کلسترول غنی است. زنانی که کلسترول بالا دارند باید از مصرف زیاد آن خودداری کنند، زیرا ممکن است سطح چربی خون را بیشتر کند و خطر مشکلات قلبی را افزایش دهد.
-
زنانی با سابقه آلرژی یا حساسیت غذایی به احشاء حیوانی: برخی زنان نسبت به پروتئین‌های خاص موجود در احشاء (از جمله جگر) حساسیت دارند. در این موارد مصرف جگر می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک، خارش یا مشکلات گوارشی شود.
-
مادرانی که دچار تهوع و استفراغ شدید بارداری (هایپرامزیس) هستند: جگر بوی خاص و سنگینی دارد و ممکن است حالت تهوع در بارداری را تشدید کند. در چنین شرایطی مصرف آن توصیه نمی‌شود.
-
زنانی که از منابع غیر مطمئن جگر تهیه می‌کنند: جگر در صورت نگهداری نادرست یا آلودگی ممکن است حامل انگل‌هایی مثل توکسوپلاسما باشد. زنان باردار باید فقط از جگر تازه، سالم و کاملاً پخته استفاده کنند، و اگر منبع آن مطمئن نیست، بهتر است از خوردن آن صرف‌نظر کنند.
جایگزین‌های سالم جگر در بارداری
اگر هدف شما دریافت آهن و مواد مغذی مشابه است، می‌توانید از این خوراکی‌ها استفاده کنید:
- گوشت قرمز بدون چربی
- مرغ و ماهی پخته
- عدس، لوبیا، اسفناج و سبزیجات برگ سبز
- مکمل‌های آهن تجویزی پزشک
سخن پایانی
جگر یکی از مغذی‌ترین مواد غذایی است، اما در دوران بارداری مصرف بی‌احتیاط آن می‌تواند خطرناک باشد. اگر تمایل دارید جگر را در رژیم خود بگنجانید، حتما با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید تا میزان مناسب برای شرایط شما مشخص شود. مصرف کم و گاه‌به‌گاه جگر در بارداری به شکل پخته می‌تواند مفید باشد، اما مصرف زیاد آن ممکن است به سلامت جنین آسیب بزند.
