بهترین تغذیه در بارداری، چی نباید بخوریم؟

تغذیه در دوران بارداری به خصوص سه ماهه اول آن از اهمیت به سزایی برخوردار است. آگاهی از اینکه چه مواد غذایی برای شما مضر یا مفید است نه تنها باعث به دنیا آمدن فرزندی سالم تر می شود بلکه در سلامت آینده مادر و کودک در سنین بالاتر نیز موثر است.

از اولین قرارملاقاتتان با دکتر در دوران بارداری، حرف‌های زیادی درمورد مواد غذایی که باید در این دوران بخورید یا بنوشید مثل کلسیم و اسیدفولیک به گوشتان می‌خورد.

اما آیا می‌دانید از چه موادغذایی باید دوری کنید؟
توصیه‌های این چنینی هر سال تغییر می‌کنند و خیلی از چیزهایی که خوردن آنها قبلاً برای خانم‌های باردار اشکالی نداشت الان در لیست موادغذایی ممنوعه برای آنها قرار گرفته است. در اینجا عنوان می‌کنیم که در 9 ماهه دوران بارداری از مصرف چه موادغذایی اجتناب کنید.

کافئین
سال‌های زیادی است که گفته می‌شود مصرف مقدار زیاد کافئین در روز-چه از طریق قهوه، چای، نوشابه، شکلات یا نوشابه‌های انرژی‌زا-- در طول دوران بارداری با خطر سقط‌جنین همراه است و تحقیقی که در سال ۲۰۰۸ انجام گرفت، آن را تایید می‌کند.

در این تحقیق مشخص شد، زنانی که ۲۰۰ میلی‌گرم یا بیشتر در روز کافئین مصرف کردند (به اندازه ۲ فنجان یا بیشتر قهوه یا ۵ قوطی نوشابه) تا دوبرابر بیشتر از زنانی که اصلاً کافئین مصرف ننمودند، دچار سقط‌جنین شدند. خیلی خوب است که در این دوران از نوشیدنی‌های بدون کافئین استفاده کنید، به‌ویژه در سه ماهه اول بارداری که خطر سقط‌جنین بیشتر است.

پنیر نرم
بهتر است از مصرف پنیرهایی مثل پنیر فتا، پنیر بز و سایر پنیرهای نرم خودداری کنید. اما چرا؟

چون ممکن است پاستوریزه نباشند و آلوده به لیتریا باشند باکتری که می‌تواند موجب مسمومیت غذایی شود. این پنیرهای نرم به این علت خطرناک هستند که مثل پنیرهای چدار و پارمزان با فراوری باکتری‌هایشان به طور طبیعی کشته نشده است.

و چون زنان باردار سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض بیماری‌های مربوط به موادغذایی قرار دارند که اگر در سه ماهه اول بارداری اتفاق بیفتد ممکن است موجب سقط‌جنین یا زایمان زودرس شود.

گوشت
موقع خرید گوشت باید خیلی دقت کنید. خرید محصولات فریزشده و منجمد ممکن است آلوده به لیستریا باشند. به همین دلیل، گوشت‌ها را در آب جوش انداخته و بجوشانید تا باکتری‌های آن کشته شود. و موقع پخت حتماً انواع گوشت را تا متوسط و کامل بپزید.

این گوشت‌ها ممکن است آلوده به تاکسوپلاسما باشند که انگلی است که موجب یک نوع عفونت می‌شود و بااینکه نادر است اما ممکن است موجب مرده به دنیا آمدن نوزاد یا یک مشکل حاد برای سلامتی شود.

ماهی
احتمالاً می دانید که جیوه که در بسیاری از ماهی‌ها وجود دارد برای بچه خطرناک است. جیوه یک نوروتاکسین است که رشد مغز جنین را مختل می‌کند. زمانیکه جیوه از آلودگی وارد آب دریا می‌شود، زنجیره غذایی خود را از گیاهان، به ماهی‌های کوچک و بعد به ماهی‌های بزرگ طی می‌کند و آنها را آلوده می‌سازد.

ماهی‌هایی که بیشتری مقدار جیوه را دارند باید در لیست غذاهای ممنوعه شما قرار گیرند، ماهی‌هایی مثل: کوسه، شمشیر‌ماهی، ماهی تن آلباکور و شاه‌ماهی خال‌مخالی. اما همه انواع ماهی‌های تن بد نیستند. اگر عاشق ساندویچ ماهی‌تن هستید، بهتر است از ماهی‌تن‌های کنسروی استفاده کنید که مقدار جیوه آن بسیار کم است و آن را به حداکثر یک یا دو بار در هفته محدود کنید.

اشتباهی که بسیاری زنان باردار مرتکب می‌شوند این است که به کلی از خوردن ماهی خودداری می‌کنند. بعنوان مثال ماهی سالمون یا ماهی آزاد حاوی جیوه نیست و منبع بسیار خوبی از اسیدهای چرب امگا۳ به حساب می‌آید که در طول بارداری نیاز دارید. اما صرفنظر از نوع ماهی که می‌خورید، بهترین راهکار این است که از خوردن هر چیز خام و نپخته خودداری کنید.

تخم‌مرغ
هیچکس نمی‌گوید تخم‌مرغ که منبعی عالی از پروتئین و موادمغذی خوبی مثل کولین است، نخورید. اما تخم‌مرغ هم در معرض آلودگی به سالمونلا قرار دارد که برای زنان باردار نسبت به بقیه خطرناک‌تر است. بنابراین دقت کنید که نکات ایمنی مربوط به آن را رعایت کنید: فقط تخم‌مرغی را خریداری کنید که در یخچال گذاشته شده است و هر کدام که شکستگی یا ترک داشت را دور بیندازید.

از خوردن تخم‌مرغ عسلی خودداری کنید (بهتر است کاملاً آب‌پز شوند تا نیمرو) و همچنین چاشنی سالاد سزار اگر حاوی تخم‌مرغ خام باشد نیز برای شما مناسب نیست. یادتان نرود خمیر پخته‌نشده کیک و شیرینی را هم مزه نکنید!

الکل
توصیه‌ای که درمورد الکل داده می‌شود کاملاً مشخص است: در سال ۲۰۰۵ وزارت بهداشت امریکا بیانیه‌ای ارائه کرد که در آن از کلیه زنان باردار و آنهایی که می‌خواهند باردارند شوند خواست که از مصرف نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنند.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها نیز آن را تایید کرده و عنوان کرد که هیچ مقدار مصرف ایمن از الکل برای زنان باردار وجود ندارد. شاید پزشک خانوادگیتان بگوید مصرف یک مقدار کم هرازگاهی آن اشکالی نداشته باشد اما بد نیست بدانید که: الکل بلافاصله از جفت عبور می‌کند-یعنی وقتی شما می‌نوشید، فرزندتان هم می‌نوشد.

زنانی که مداوم الکل مصرف می‌کنند، فرزندشان را در معرض اختلال جنین الکلی قرار می‌دهند که موجب ناتوانی‌های یادگیری متوسط تا شدید، ناهنجاری‌های فیزیکی و اختلالات مربوط به سیستم عصبی مرکزی بدن قرار می‌دهد.

و در یک تحقیق که در سال ۲۰۰۷ انجام شد، مشخص گردید که بچه‌هایی که مادرشان در طول بارداری الکل مصرف کرده بود، بعدها در دوران کودکی دچار مشکلات رفتاری و اخلاقی می‌شوند.

سیگار کشیدن
بسیاری از خانم هایی که حتی تفننی سیگار یا قلیان می کشند، می گویند وقتی باردار شویم سیگارمان را ترک خواهیم کرد در حالی که ترک یکباره این عادت سخت است و زمان زیادی طول می کشد تا سموم ناشی از استعمال دخانیات از بدن پاک شود. قطعا هر چه این سموم در بدن مادر بیشتر باشد، عوارض جبران ناپذیرتری بر جنین خواهد داشت.

رژیم گرفتن
ممکن است خانمی دچار اضافه وزن، چاقی یا حتی کمبود وزن و سوءتغذیه باشد ولی برطرف کردن این مشکل ها هنگام بارداری کار اشتباهی است، بنابراین اگر چاق هستید یا اضافه وزن دارید یا از سوءتغذیه رنج می برید، قبل از باردار شدن به متخصص تغذیه مراجعه کنید و با درمان مناسب و وزن متعادل وارد این مرحله حساس شوید تا جنینتان دچار کم وزنی یا وزن زیاد نشود.

قطع خودسرانه دارو
خانم های زیادی به بیماری های زمینه ای مثل بیماری های روماتولوژی، دیابت، فشارخون و... مبتلا هستند و از داروهای مختلفی استفاده می کنند اما برخی از آنها وقتی می خواهند باردار شوند .

یا متوجه بارداری می شوند، داروهایشان را خودسرانه و یکباره قطع می کنند تا عوارض ناشی از مصرف دارو روی جنینشان تاثیر نگذارد! در حالی که قطع خودسرانه این داروها عوارض بدتر و شدیدتری برای مادر و جنین خواهد داشت. اگر بیماری خاصی دارید و دارو مصرف می کنید، قبل از باردار شدن به پزشک مراجعه کنید و به صلاحدید او از داروهای کم ضررتر یا با دوزهای مناسب تر استفاده کنید.

خوردن غذاهای مانده و فست فود
در دوره بارداری خلق و خوی مادر باردار تغییر می کند و حتی به سمت افسردگی پیش می رود. در این حالت شاید پخت و پز و تهیه غذای مناسب برای بسیاری از خانم ها سخت باشد. به همین دلیل مصرف انواع فست فود یا غذاهای مانده یا فریزی افزایش می یابد. مصرف این قبیل غذاها در دوره بارداری به دلیل نمک زیاد، مواد نگهدارنده و کالری بالا مناسب نیست. بدن یک زن باردار به انواع غذاهای تازه و مقوی، انواع میوه ها و سبزی ها.

و به طور کلی تمام موادمغذی موجود در هرم غذایی نیاز دارد بنابراین سعی کنید با کمک گرفتن از اطرافیان به اندازه موردنیاز و نه بیشتر، غذاهای خوب و سالم تهیه کنید و بخورید.

ماندن در محیط های گرم
از قرار گرفتن در محیط های بسیار گرم مثل محیط سونا، سولاریوم، نشستن طولانی مدت در حمام یا زیر نور آفتاب خودداری کنید.

گرم شدن زیاد بدن به خصوص در ۳ ماهه اول تاثیر منفی روی جنین می گذارد و به اصلاح تراتوژن است. حتی اگر خانم بارداری سرما بخورد و تب بالا داشته باشد، باید هر چه سریع تر تب او را پایین آورد تا جنین دچار مشکل نشود.

بی تحرکی طولانی مدت
بسیاری از خانم ها به خصوص کسانی که دچار لکه بینی هستند یا در بارداری های قبلی مشکل داشته اند، بر این باورند که باید در دوران بارداری استراحت طولانی مدت یا حتی استراحت مطلق داشته باشند اما اصلا این طور نیست و مطالعات نشان می دهند.

استراحت مطلق یا طولانی مدت می تواند حتی باعث مرگ مادر باردار شود زیرا فرآیند بارداری، بدن خانم ها را مستعد افزایش احتمال انعقاد خون می کند؛ به عبارتی خون خانم باردار به دلیل هورمون هایی که در بدن ترشح می شود، غلیظ می شود و بی تحرکی می تواند این غلظت را افزایش دهد. لخته شدن خون، عارضه فوق العاده خطرناکی است .

خطر لخته شدن خون در ۳ ماهه سوم بارداری به دلیل بزرگ شدن شکم و فشار روی لگن تشدید می شود. خطر انعقاد پذیری خون حتی در هفته های اول پس از زایمان نیز همچنان تهدید کننده است بنابراین خانم باردار حتی پس از زایمان نیز باید از خوابیدن و استراحت طولانی مدت در بستر خودداری کند. اگر خانمی به دلایلی مجبور به استراحت مطلق طولانی مدت باشد، باید با تجویز پزشک داروهای ضدانعقادی بخورد.

دست زدن به خاک
مهم ترین انگلی که می تواند از راه خاک خانم باردار را آلوده کند، توکسوپلاسموز است که بیشتر در مدفوع گربه وجود دارد. آزمایش هایی که از خانم های باردار گرفته می شود، نشان می دهد متاسفانه خیلی از خانم ها به این انگل آلوده اند.

برای پیشگیری از این عفونت سعی کنید با دستکش میوه و سبزی ها را بشویید، از خوردن گوشت نیم پز یا گوشتی که به خوبی مغزپخت نشده است، به خصوص گوشت های کبابی بپرهیزید زیرا ممکن است این انگل در گوشت هم وجود داشته باشد.

مصرف تخم مرغ خام
برخی خانم های باردار برای تقویت بدنشان از زرده تخم مرغ خام استفاده می کنند؛ مثلا زرده را جدا می کنند داخل شیر می ریزند یا موادی به آن زده و آن را طعم دار می کنند و می خورند اما این کار خطرناک است. تخم مرغ نپخته یا گوشت مرغی که خوب پخته نشده باشد، به خصوص جوجه کباب، حاوی میکروبی به نام سالمونلا هستند.
این میکروب برای خود مرغ فلور طبیعی محسوب می شود و برایش مضر نیست ولی برای انسان به خصوص خانم باردار خطرناک است. حتی توصیه می شود از خوردن تخم مرغ عسلی یا نیمرویی که زرده آن پخته و سفت نشده است، خودداری کنید. همچنین باید از مصرف تمام موادی که تخم مرغ خام در آن به کار رفته مثل سس مایونز هم اجتناب کرد.

افراط در مصرف شیرینی
ما ایرانی ها شکر فراوانی در رژیم غذایی مان داریم. از طرفی خانم های باردار به دلیل ترشح هورمون های متعدد، در مرز ابتلا به دیابت قرار دارند بنابراین توصیه می شود خوردن مواد شیرین به خصوص انواع شیرینی ها، نوشابه های گازدار و... را محدود کنید.

مصرف دمنوش ها و گیاهان دارویی
از آنجا که مصرف داروها در دوران بارداری محدود می شود، خانم ها بیشتر سراغ دمنوش ها و گیاهان دارویی می روند. مصرف برخی گیاهان دارویی در دوران بارداری ممنوع است و حتی می تواند باعث سقط جنین شود بنابراین از مصرف گیاهان دارویی یا انواع دمنوش ها خودداری کنید. قبل از استفاده از هر ماده ای حتما نظر پزشکتان را بپرسید.

تحمل گرسنگی
گرسنگی طولانی مدت باعث تولید ماده ای به نام کتون یا استون در بدن می شود. این ماده به خصوص در ۳ ماهه اول بارداری اثر سوئی روی مغز جنین می گذارد.

به همین دلیل خانم های باردار باید سعی کنند حتی در حالت ویار و تهوع گرسنه نمانند و از وعده های کوچک غذا یا انواع میوه و بیسکویت در فواصل کوتاه استفاده و از تولید کتون در بدنشان جلوگیری کنند.

مصرف جگر
جگر حاوی مقدار زیادی ویتامینA است و خیلی ها گمان می کنند مصرف آن در دوران بارداری ضروری است اما ویتامینA یک ویتامین محلول در چربی است و در کره و تمام چربی ها و روغن هایی که برای پخت و پز استفاده می کنیم، وجود دارد. از طرفی مقدار زیاد ویتامینA از بدن خوب دفع نمی شود. تجمع این ویتامین می تواند برای جنین خطرناک باشد. به همین دلیل مصرف جگر به خانم های باردار توصیه نمی شود.

مصرف ماهی های اقیانوسی
ماهی های اقیانوسی به دلیل وجود آلودگی های حاصل از نفت کش ها در آب عمدتا به جیوه آلوده هستند. مصرف این ماهی ها باعث تجمع جیوه در بدن می شود و برای جنین مضر است. سعی کنید از ماهی های پرورشی یا ماهی هایی که از رودخانه ها صید می شوند، استفاده و خوردن انواع ماهی و میگوهای اقیانوسی را ترک کنید.

مداخله در اقدامات طبی
متاسفانه برخی خانم ها مدام در کار پزشکی مداخله و مثلا نوع زایمان را خودشان تعیین می کنند، به زور درخواست سونوگرافی دارند، حتی روز تولد نوزادشان را انتخاب می کنند و... اما پزشک صلاح شما را در زمینه سلامت تان بهتر از خودتان می داند بنابراین در کارهای پزشکی مداخله نکنید و کار ر ابه کاردان بسپارید.

4ماده‌غذایی که باید در دوران بارداری مصرف کنید
حالا که همه موادغذایی بد و مضر را برایتان توضیح دادیم لیستی از موادمغذی لازم برای زنان باردار را عنوان می‌کنیم که باید در راس سبد خرید روزانه خود قرار دهید.

• امگا۳‌ها: این اسیدهای چرب برای رشد مغز و سیستم عصبی مرکزی حیاتی هستند و می‌توانند خطر افسردگی پس از زایمان را کاهش دهد. بهترین منابع: ماهی سالمون، ماهی کولی، بذرکتان، روغن بذرکتان و برخی برندهای تخم‌مرغ.

• کولین: این ترکیب شبه ویتامین B نقش مهمی در رشد مغز جنین داشته و از بروز نقص‌های مربوط به نخاع جلوگیری می‌کند. بهترین منابع: گوشت قرمز (به استثنای جگر که زنان باردار نبایند بخورند)، جگر مرغ، تخم‌مرغ، دانه سویا و گیاهک گندم.

• فیبر: یک رژیم پرفیبر نه تنها از بروز مشکلات متداول بارداری مثل یبوست و هموروئید جلوگیری می‌کند بلکه به آزادسازی گلوکز در خون نیز کمک کرده و باعث می‌شود تعادل انرژی بیشتری داشته باشید. بهترین منابع: موادغذایی غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات.

• کلسیم: برای استخوان‌هایتان خوب است و زنانی که در رژیم‌غذایی خود به اندازه کافی کلسیم مصرف نکنند، بیشتر دچار مشکلات بارداری مثل فشارخون بالا و پره‌اکلامپسی می‌شوند. بهترین منابع: شیر‌کم چرب، پنیرهای سفت، ماست.