احترام والدین به فرزندان، توصیه های اسلامی

احترام به کودک یکی از عوامل مهم پرورش شخصیت کودک به‌‌ شمار می‌آید. وقتی کودکی مورد احترام والدین و اطرافیان خود قرار می‌گیرد، از رفتار آن‌ها تقلید می‌کند و به دیگران و پدر و مادرش احترام می‌گذارد. متأسفانه برخی از والدین احترام به کودک را مخالف شأن خود می‌دانند و می‌گویند: «اگر به بچه ها احترام بگذاریم لوس می‌شوند و دیگر به ما احترام نمی‌گذارند». در اینجا چند شیوه ی احترام به کودک را عنوان می کنیم:

۱. برخاستن و استقبال از فرزند به هنگام ورود او به مجلس

پیامبر اکرم (ص) به طور معمول به هنگام ورود افراد به مجلس به احترام آن‌ها می‌ ایستاد و برای آن‌ ها جا باز می‌کرد، اما در برابر فرزندان خویش، حسن و حسین (ع) و فاطمه (ص) علاوه بر آن، چند قدم به استقبال می‌ رفت. روایت شده است: «پیامبر (ص) نشسته‌ بود. حسن و حسین (ع) به طرف آن حضرت آمدند. پیامبر (ص) وقتی آن‌ها را دید به احترام ایشان ایستاد. چون به کندی حرکت می‌کردند، پیامبر (ص) به استقبال آنان رفت و ایشان را بر دوش خود سوار نمود و فرمود: چه مرکب خوبی دارید و چه سواران خوبی هستید».

۲. سلام کردن به کودک

از اخلاق پیامبر گرامی اسلام (ص) این بود که وقتی در راه به کودکان می‌رسیدند، به آنان سلام می‌کردند. این تصور باطلی است که برخی پدران و مادران فکر می‌کنند اگر به کودک سلام کنیم، لوس می‌شود. او با سلام بزرگترها در خود احساس شخصیت می‌کند.

۳. دست دادن به کودک

از جلوه‌ های احترام این است که به کودک دست بدهیم و در میان جمع با او مصافحه کنیم تا گمان نکند که او را به حساب نمی‌آوریم. برخی افراد وقتی وارد جمعی می‌شوند به همه دست می‌دهند و زمانی که نوبت به کودکی می‌رسد با او دست نمی‌دهند واین رفتار باعث می‌شود که کودک خود را حقیر و بی‌ ارزش به‌ شمار آورد.

۴. اجازه خواستن از کودکان برای گذشت از حقوقشان

برای رسول خدا (ص) نوشیدنی آوردند. حضرت از آن نوشیدند. در سمت راست او نوجوانی نشسته بود و در سمت چپ او ریش سفیدانی. پیامبر (ص) برای احترام به ریش سفیدان خواست شربت را به آن‌ها بدهد؛ به نوجوان فرمود: اگر به من اجازه می‌دهی این نوشیدنی را به آنان بدهم؟ نوجوان عرض کرد: من سهم خود را غیر از تو به هیچ کس نمی‌دهم. پیامبر (ص) نیز نوشیدنی را در اختیار او قرار داد. در این جا شاید پیامبر (ص) به سبب احترام به بزرگان می‌خواسته ابتدا نوشیدنی را به بزرگتر ها بنوشاند، ولی این امر باعث نشده که به یک نوجوان بی‌ احترامی نماید و حق او را نادیده بگیرد. از او اجازه می‌ خواهند و چون اجازه نمی‌دهد نوشیدنی را به او می‌دهند تا احترام او رعایت شود.

۵. پذیرش دعوت کودکان و دعوت از آنان برای میهمانی

هر گاه به شما چیزی را تعارف می‌کنند، یا می‌خواهند برای شما کاری انجام دهند- و مانعی وجود ندارد- با کمال میل بپذیرید. برای میهمانی‌ ها از آن‌ها نیز دعوت‌ کنید و در میهمانی مانند یک بزرگسال برای او تدارک ببینید. مثلا برای کودکان ظرف غذای مستقل قرار‌دهید و از آن‌ها پذیرایی کنید.

۶. جای‌ دادن کودکان در صفوف جماعت

بسیاری از مواقع رفتار نادرست بزرگترها در مورد کودکان در مسجد سبب عدم گرایش آنان به مسجد و نماز جماعت می‌شود. بهتر است رفتار خود را عوض‌کرده و به کودکانی که در صف جماعت قرار می‌گیرند احترام بگذاریم. امام باقر (ع) درباره‌ی کودکانی که در صف جماعت حاضر می‌شوند، می‌فرمایند: «آن‌ها را به صف آخر نفرستید، بلکه بین آن‌ها‌‌، به وسیله‌ی بزرگان، فاصله ایجاد کنید».

۷. با احترام صدا کردن

پس از این‌که برای فرزند خود نام مناسب انتخاب کردید همواره سعی‌کنید هنگام صحبت با آن‌ها از الفاظ نیک (آقا، خانم و …) استفاده کنید. در سیره‌ی معصومین (ع) آمده‌است که فرزندان خود را با لفظ (یا بُنَیّ، فرزند عزیزم) مورد خطاب قرار‌می‌دادند. در حدیث شریف کساء نیز می‌خوانیم که حضرت فاطمه (س) فرزندان خود را با لفظ (یا قُرَّهَ عَینی، ثَمَرَهَ فُؤادی: ای نور چشم من، ای میوه‌ی دلم) صدا می‌زدند. آیت الله سید علی قاضی طباطبایی (ره)، از علمای بزرگ، پدری مهربان و دلسوز بود. نام فرزندان خود را با تجلیل و احترام و با مهر، با لفظ آقا و خانم صدا می‌زد. فرزندان به اتاق که وارد می‌شدند، پدر به احترامشان بلند می‌شد تا هم آن‌ها ادب را یاد بگیرند و هم دیگران برای فرزندانشان عزت و احترام قائل شوند.

۸. شخصیت دادن به کودکان

از طریق گفتگو کردن با آن‌ها، گوش‌دادن به حرف‌ها و توضیحاتشان، شرکت‌دادن در جلسه‌ی دعا برای آمین گفتن (دعا کنید و از آن‌ها بخواهید اجابت آن را برای شما از خداوند بخواهند)، مشورت کردن با آن‌ها (مخصوصاً در مواردی که مربوط به خودشان می‌شود) و موارد مشابه دیگر، می‌توان به کودک شخصیت داده و ارزش و کرامت او را در نظرش بالا ببرید.

۹. هم‌بازی شدن با کودک

به فرموده‌ی پیامبر (ص) آن‌کس که کودکی دارد باید با او کودکی کند و جلوه‌ ای از این کودکی کردن هم‌بازی شدن با اوست. رسول اکرم (ص) با همه‌ی شأن و عظمتی که داشتند نه تنها با امام حسن و امام حسین (ع) بلکه با بچه‌های دیگر نیز بازی می‌کردند.

۱۰. وفای به عهد

در دین اسلام یکی از ویژگی‌های مؤمن وفای به عهد شمرده شده‌است. علاوه بر این که وفای به عهد وظیفه‌ای اسلامی و انسانی است، این عمل سبب نوعی ادای احترام به کودک است. وقتی شما به فرزند خود قول می‌دهید که او را به پارک خواهید‌ برد و به آن عمل می‌کنید، فرزند شما در درون خود نوعی احساس ارزش می‌کند و از این‌که قرارتان با او برایتان مهم بوده خوشحال می‌شود. اما در مقابل وقتی به قولتان عمل نمی‌کنید، فرزندتان احساس می‌کند برای او ارزشی قائل نیستید و ناراحت می‌شود. همواره سعی کنید قول و قراری با کودک نبندید که قادر به برآوردن آن نباشید. وقتی به قولی که داده‌اید عمل نمی‌کنید نه تنها به شخصیت کودک احترام نمی‌گذارید، بلکه به او دروغ‌ گویی را آموزش می‌دهید.

۱۱. بخشش اشتباه او

لازم است برای رعایت احترام کودک وقتی که اشتباهی را مرتکب شد با بلند نظری از او بگذرید و ضمن هشدار دادن و متذکر شدن خطایش، او را ببخشید.