چگونه کودکان را اجتماعی کنیم؟

خجالت در واقع نوعی ویژگی شخصیتی در کودکان است، نه یک عیب و نقص که نیازی به دعوا و شرمندگی والدین داشته باشد. این ویژگی با تشویق و حمایت والدین قابل اصلاح است جالب است بدانید دانشمندان می گویند خجالتی بودن در بعضی فرهنگ ها مورد پسند و ستایش مردم است و از راه فرهنگ جامعه به کودکان به ارث می رسد. از نظر علمی احساس خجالت، یک واکنش طبیعی نسبت به افراد یا محیط های جدید است که در حقیقت ترکیبی از حس ترس و کنجکاوی را در خود دارد.

شیرخواران با دیدن غریبه ها روی شان را برمی گردانند. کودکان نوپا به زمین نگاه می کنند و به پدر یا مادرشان می چسبند و حتی ممکن است در این شرایط به مکیدن انگشت شست بپردازند اما بیشتر بچه ها قبل از ۳ سالگی به راحتی با همه ارتباط برقرار می کنند و به نظر بسیار اجتماعی می آیند اما بعد از این سن، ترس بیشتر کودکان از غریبه ها شروع می شود و آن ها حس خجالت و شرمندگی را یاد می گیرند. در این زمان است که ناگهان کوچولوی اجتماعی و برون گرای شما تبدیل به یک موجود خجالتی می شود.

باید نگران فرزند خجالتی ام باشم؟
وقتی خجالتی بودن بچه ها شروع می شود اصلا لازم نیست نگران باشید؛ در شرایط طبیعی مانند ورود به یک مهدکودک یا محیط جدید، خجالت کشیدن بچه ها کاملا طبیعی است زیرا بچه ها در این محیط ها با بزرگسالانی مواجه می شوند که تاکنون آن ها را نمی شناخته اند و علاوه بر آن، باید یک سری از وظایف را نیز انجام دهند. این موضع حتی برای ما بزرگ ترها هم صدق می کند؛ وقتی وارد یک جمع غریبه می شویم، ناخودآگاه یک قدم خود را عقب می کشیم.

روی کودکان برچسب «خجالتی» نزنید
«ببخشید، این پسر من خیلی خجالتی است» یا «دخترم خجالت می کشد، برای همین نمی آید تا با دختر شما بازی کند.» این ها همان جملاتی است که مادر و پدر یک کودک خجالتی معمولا زمان روبه رو شدن با دیگران به زبان می آورند غافل از این که این کار اشتباه است! گفتن این که فرزندتان خجالت می کشد یا خجالتی است، به او این پیام را می دهد که چیزی غیرطبیعی در وجودش هست و شما از این بابت شرمنده یا نگران هستید. همین موضوع موجب می شود تا کودک احساس گناه و تقصیر کند. این احساس گناه به جای آن که کودک را در رویارویی با حس خجالت، توانمند کند، بدتر او را گوشه گیر و ساکت می کند. اگر می خواهید فرزندتان هنگام روبه رو شدن با فامیل های نسبتا دور، کمتر ترسیده و خجالت بکشد، بهترین راه آن است که به کودک توضیح دهید باید انتظار چه چیزی را داشته باشد مثلا بگویید:«عمه شیرین دوست دارد تو را ببوسد، تو هم عمه را ببوس.» اگر به کودک بگویید: «خجالت نکش!» او حتما بیشتر خجالت خواهد کشید!

چقدر باید صبر کنید؟
اولین قدم برای کمک به کوچولوی خجالتی تان این است که او را به زور مجبور به کاری نکنید و برای آشنا شدن او با محیط و افراد زمان کافی را اختصاص دهید. برخلاف ما بزرگسالان، آشنا شدن بچه ها با محیط جدید و کنار آمدن با وظایف جدید، ممکن است خیلی طول بکشد مثلا اگر کودک تان را در یک مهد کودک یا پیش دبستانی ثبت نام کرده اید، کاملا طبیعی است که یک ماه طول بکشد تا او با بچه های دیگر و مربی خودش آشنا شود.

فرزند شما حتی ممکن است فقط با نشستن روی یک صندلی در یک نقطه خاص کلاس آرامش یابد! اگر شما کودک را به زور مجبور کنید تا خجالتش را کنار بگذارد، ممکن است نتیجه عکس بگیرید و او بیشتر به درون خودش پناه ببرد همچنین اگر او را مجبور کنید تا فورا و همان روزهای اول با بچه های دیگر گروه آشنا شود، اوضاع از این هم بدتر خواهد شد و ممکن است کودک در کسب مهارت های اجتماعی دچار مشکل شود. مشکل خجالت کودکان تنها با یک روند آرام و طولانی حل می شود و هیچ راه حل یک شبه ای برای آن وجود ندارد.

در مهمانی با کودک تان چه کنید؟
بچه های خجالتی، مطمئنا دوست ندارند مرکز توجهات یک جمع باشند. بنابر این شما نباید کاری کنید که ناگهان همه متوجه کودک تان بشوند. این که از پسرتان بخواهید جلوی یک جمع که برای نخستین بار آن ها را می بیند، سنتور بزند یا برای آن ها شعر بخواند، کار نادرستی است. کودکان فقط برای کسانی این کار را می کنند که به آن ها اعتماد داشته باشند. این که شما به طور غیرمنتظره و بدون اطلاع قبلی به فرزندتان، از او چنین کارهایی را بخواهید، باعث سرخوردگی کودک می شود به ویژه در دوران پیش دبستانی که زمان ساخته شدن اعتماد به نفس کودک است. بد نیست بدانید سخنرانی و اجرا در جمع ترس شماره یک بزرگسالان است، چه برسد به بچه ها!

عشق تان را ابراز کنید
کودک خجالتی شما باید اطمینان داشته باشد که شما او را همان طور که هست، دوست دارید. او راه و روش خودش را برای روبه رویی با موقعیت های جدید دارد و دوست دارد اول مشاهده کند و بعد وارد بازی شود. شما باید به این ویژگی ها احترام بگذارید. همین که فرزندتان را در آغوش بگیرید، نشان می دهد او با همان ویژگی هایش شایسته دوست داشتن شما ست. محبت شما به فرزندتان به او اعتماد به نفس می دهد.

چگونه شروع کنیم؟
مربی های کودک جمله مشهوری دارند که می گوید: «هر چه کودک کوچک تر، گروه دوستی هم کوچک تر!» این یک قانون ساده است که به شما هم در حل مشکل خجالت فرزندتان کمک می کند. اگر می خواهید عادت های اجتماعی فرزندتان را تقویت کنید، این کار را باید از اجتماعات کوچک شروع کنید. برای شروع، معرفی یک دوست جدید هم سن و سال به عنوان همبازی به فرزندتان کفایت می کند. بهتر است دوست کودک تان را به خانه تان دعوت کنید به این ترتیب تعداد چیزهای جدیدی که فرزندتان یکباره با آن ها روبه رو می شود، کم خواهد شد و او آسان تر با شرایط کنار خواهد آمد. بعد از چند هفته می توانید اجازه دهید تا فرزندتان به خانه دوستش برود. وقتی کودک چند ماهی را با همبازی جدید گذراند و به او عادت کرد، می توانید عضو جدیدی را وارد گروه کنید و از والدین این کودک هم بخواهید تا اجازه دهند بچه ها به نوبت در منزل هر کدام از اعضای گروه با هم بازی کنند به این ترتیب گروه دوستان کم کم بزرگ تر می شود و در عین حال شما قادر به کنترل اوضاع هستید.

خجالت آن قدرها هم بد نیست!
در پایان به یاد داشته باشید که خجالتی بودن همیشه هم ویژگی بد و نامطلوبی نیست؛ این ویژگی به همراه خود صفات دیگری را هم می آورد که مثبت و مطلوب هستند مثلا احتیاط بیشتر، مشاهده دقیق تر و گوش دادن بهتر به گفته های اطرافیان. حتی گفته می شود کودکانی که خجالتی هستند، در آینده گوش شنوای بهتر و دوستان وفادارتری خواهند شد.