تاثیر نوازش بر نوزاد، آیا می‌دانید؟
نوازش، با تقویت حس امنیت و آرامش در نوزاد، به رشد مغزی، عاطفی و فیزیکی او کمک کرده و پیوند عمیق‌تری بین کودک و والدین ایجاد می‌کند. در این مقاله با ما همراه باشید تا تاثیر نوازش بر نوزاد را دقیق‌تر بررسی کنیم.
تاثیر نوازش بر نوزاد غیرقابل انکار است. در واقع، نوزاد از لحظه تولد به برقراری ارتباط عاطفی و جسمی با محیط اطراف خود نیاز دارد که یکی از اساسی‌ترین و موثرترین شیوه‌های ایجاد این ارتباط، نوازش و لمس فیزیکی است. لمس که اولین حس فعال شده در رحم مادر نیز هست، از همان آغاز تولد می‌تواند امنیت، آرامش و عشق را به نوزاد منتقل کند. علاوه بر این، لمس کردن و نوازش نوزاد، نقش مهمی در رشد فیزیکی، شناختی، عاطفی و اجتماعی او دارد.
تاثیر نوازش نوزاد بر رشد مغزی
مطالعات علمی نشان داده‌اند که تماس پوستی و نوازش می‌تواند رشد مغز نوزاد را به شکل قابل توجهی تقویت کند. در ماه‌های نخست زندگی، مغز نوزاد با سرعت بسیار بالایی در حال رشد است و ارتباطات نورونی جدیدی در مغز ایجاد می‌شود. از این رو، نوازش و لمس ملایم در این دوران می‌تواند هورمون‌های مثبتی مانند اکسی‌توسین و سروتونین را آزاد کند که نقش مهمی در شکل‌گیری مسیرهای عصبی و رشد سالم مغز دارند.
تحقیقات دانشگاهی نیز ثابت کرده‌اند نوزادانی که به طور منظم در آغوش گرفته می‌شوند، ماساژ می‌گیرند یا نوازش می‌شوند، در آزمون‌های شناختی عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهند و از نظر واکنش‌های عاطفی نیز پایداری بیشتری دارند.
تاثیر نوازش نوزاد بر تقویت سیستم ایمنی
نوازش باعث فعال‌سازی سیستم عصبی پاراسمپاتیک می‌شود که بدن را در حالت آرامش قرار می‌دهد. در این حالت، ترشح هورمون کورتیزول (هورمون استرس) کاهش می‌یابد و بدن نوزاد فرصت بیشتری برای بازسازی، رشد و تقویت سیستم ایمنی پیدا می‌کند. مطالعات در بخش‌های مراقبت ویژه نوزادان (NICU) نیز نشان داده‌اند نوزادانی که تحت مراقبت‌های پوستی بیشتر قرار دارند، وزن‌گیری بهتری دارند، بهتر نفس می‌کشند و مقاومت بیشتری در برابر عفونت‌ها از خود نشان می‌دهند.
تاثیر نوازش نوزاد بر پیوند عاطفی او با والدین
یکی از مهم‌ترین مزایای نوازش نوزاد، تقویت پیوند عاطفی او با والدین است. زمانی که نوزاد در آغوش مادر یا پدر قرار می‌گیرد و با صدای آن‌ها، بوی بدن و گرمای پوست‌شان تماس دارد، احساس امنیت و دوست داشتن را تجربه می‌کند. این ارتباط عاطفی قوی، پایه‌گذار رابطه‌ای سالم و موثر در آینده خواهد بود و کودکانی که در سال‌های اولیه زندگی نوازش زیادی دریافت کرده‌اند، معمولاً در روابط اجتماعی موفق‌تر هستند و اعتماد به نفس و استقلال بیشتری دارند.
تاثیر نوازش نوزاد بر کاهش استرس و اضطراب
نوزاد تازه متولد شده با یک محیط ناآشنا، پر از سروصدا، نور و حرکت مواجه است. نوازش‌های منظم و تماس پوستی می‌تواند به کاهش تنش‌های ناشی از این تغییر کمک کند و لمس ملایم به نوزاد این پیام را می‌دهد که در امان است و کسی از او مراقبت می‌کند. در واقع، لمس کردن و نوازش نوزاد نه تنها موجب کاهش گریه‌های بی‌دلیل می‌شود، بلکه کیفیت خواب نوزاد را نیز بهبود می‌بخشد. در نهایت، خواب بهتر نیز به نوبه خود موجب رشد فیزیکی و یک ذهن سالم‌تر می‌شود.
تاثیر نوازش بر نوزادان نارس
نوزادان نارس که پیش از موعد متولد شده‌اند، به دلیل ضعف جسمی و ناتوانی در سازگاری با محیط بیرونی، نیاز بیشتری به تماس فیزیکی دارند. یکی از روش‌های اثبات شده در این زمینه، روش مراقبت کانگورویی است که در آن نوزاد نارس روی سینه والدین قرار می‌گیرد تا تماس پوستی مستقیم برقرار شود. این روش موجب بهبود دمای بدن، تنظیم تنفس، افزایش وزن‌گیری و کاهش مدت بستری در بیمارستان شده است.
تاثیر نوازش نوزاد بر رشد زبان و مهارت‌های اجتماعی
لمس و نوازش همزمان با صحبت کردن با نوزاد، به درک بهتر زبان کمک می‌کند. هنگامی که والدین در حال نوازش کودک خود هستند و با او صحبت می‌کنند، نوزاد از طریق لحن صدا، حرکات صورت و تماس پوستی یاد می‌گیرد چگونه با دیگران تعامل برقرار کند. این تجربیات اولیه از لمس و نوازش کودکان همراه با صحبت کردن، پایه‌گذار مهارت‌های اجتماعی کودک در آینده خواهد بود.
تاثیر نوازش نوزاد بر پیشگیری از اختلالات رفتاری در آینده
مطالعاتی در روان‌شناسی رشد نشان داده‌اند کودکانی که در سال‌های نخست زندگی نوازش کافی دریافت نکرده‌اند، بیشتر در معرض مشکلاتی مانند اختلال در دلبستگی، افسردگی، اضطراب و اختلالات رفتاری قرار می‌گیرند. برعکس، تماس فیزیکی محبت‌آمیز در سنین پایین، ریسک بروز این اختلالات را کاهش می‌دهد و به شکل‌گیری شخصیت سالم، انعطاف‌پذیر و آرام کمک می‌کند.
تاثیر نوازش نوزاد در ایجاد حس هویت
نوازش نه تنها به نوزاد احساس امنیت می‌دهد، بلکه به تدریج به شکل‌گیری حس «خود» یا هویت فردی او نیز کمک می‌کند. نوزاد از طریق تماس‌های مکرر با بدن والدین، تفاوت میان خود و دیگران را تشخیص می‌دهد. این تجربه‌های ابتدایی از لمس، پایه‌گذار ادراک بدنی و ذهنی کودک از خودش است. هم‌چنین، تماس‌های بدنی محبت‌آمیز باعث می‌شود کودک حس ارزشمندی و پذیرفته‌شدن را درونی کند؛ امری که در آینده به اعتماد به نفس، خودآگاهی و روابط بین‌فردی سالم‌تر منجر می‌شود. به عبارت بهتر، نوازش، اولین پل میان کودک و دنیای پیرامون اوست.
نقش پدران در نوازش نوزاد
هرچند که نقش مادر در نوازش نوزاد انکارناپذیر است، اما حضور فعال پدران نیز تاثیر بسزایی دارد. وقتی پدر نوزاد را در آغوش می‌گیرد، با او صحبت می‌کند و او را نوازش می‌دهد، کودک یاد می‌گیرد که امنیت و محبت می‌تواند از سوی هر دو والد دریافت شود. این نوع تعاملات موجب تقویت نقش پدر در تربیت کودک و افزایش صمیمیت خانوادگی می‌شود.
توصیه‌هایی برای نوازش موثر نوزاد
برای این‌که نوازش تاثیرگذارتر باشد، رعایت برخی نکات ضروری است:
- ملایمت: تماس‌ها باید آرام و پر از محبت باشند، زیرا فشار زیاد ممکن است باعث ناراحتی نوزاد شود.
- ثبات: نوازش منظم (نه فقط در مواقع گریه یا بی‌قراری) موجب ایجاد حس اعتماد می‌شود.
- همراهی با صدا: صحبت کردن آرام، لالایی و لبخند در هنگام تماس پوستی می‌تواند تاثیر نوازش را چند برابر کند.
- توجه به واکنش نوزاد: هر نوزاد با دیگری متفاوت است و باید به حالات و علائم بدنی نوزاد توجه شود تا نوازش بر اساس نیاز او انجام گیرد.
کلام آخر
نوازش نه فقط یک رفتار غریزی، بلکه یک نیاز حیاتی برای رشد و پرورش سالم نوزاد است. تماس فیزیکی مملو از محبت، زبان جهانی عشق است که پیش از هر کلمه و جمله‌ای به نوزاد می‌آموزد که ارزشمند، امن و دوست داشتنی است. به همین دلیل، باید تاثیر نوازش بر نوزاد را جدی بگیرید و بدانید در دنیایی که به سرعت پیش می‌رود، شاید ساده‌ترین و در عین حال، موثرترین راه برای پرورش نسلی سالم و مهربان، همین آغوش گرم و نوازش‌های عاشقانه باشد.