در دوران بارداری چه غذاهایی نباید مصرف شود؟
تغذیه صحیح در دوران بارداری، برای رشد جنین و تولد یک نوزاد سالم، بسیار حیاتی است.
تغذیه صحیح در دوران بارداری، برای رشد جنین و تولد یک نوزاد سالم، بسیار حیاتی است و بعد از زایمان نیز مادر می‌تواند با تغذیه سالم، علاوه بر شیردهی به نوزاد و تامین غذای روزانه او، انرژی تحلیل رفته خود را به دست بیاورد. تغذیه صحیح در دوران بارداری موجب می‌شود کودک نیز مواد مغذی مناسب را دریافت کند. برای اینکه بتوانید تغذیه‌ای صحیح داشته باشید، غذاهای ضروری دوران بارداری و پس از زایمان را به شما معرفی خواهیم کرد:
سوپر غذاها در دوران بارداری
اسفناج: واقعا یک سوپر غذا و یک ماده غذایی فوق‌العاده کامل است که سرشار از فولیک اسید و مواد مغذی بوده و موجب سلامت خون می‌شود و با عفونت‌ها مبارزه می‌کند. همچنین از ستون فقرات کودک حفاظت خواهد کرد. بهتر است آن‌را آب پز کنید و به همراه تخم‌مرغ بخورید و یا به صورت خام در سالاد بریزید (البته حتما آن‌را کاملا بشوئید).
آهن: در طی بارداری حدود یک‌سوم از خون بدن مادر برای تامین خون جنین استفاده می‌شود و آهن بخش اصلی هموگلوبین است که اکسیژن را به سراسر بدن منتقل می‌کند و مواد مغذی را به بدن نوزاد می‌رساند. منابع آهن عبارتند از: گوشت قرمز، سبزیجات با برگ سبز، مغزها و دانه‌ها.
ویتامین C: از آنجا که بدن نمی‌تواند ویتامین C را ذخیره کند، بنابراین لازم است آن‌را هر روز دریافت کنید. خوردن غذاهای غنی از ویتامین C نه تنها با عفونت‌ها مبارزه و از آنها پیشگیری می‌کند، بلکه جذب آهن را نیز افزایش می‌دهد. منابع ویتامین Cعبارتند از: میوه‌ها و مرکبات، کیوی، کلم براکلی، سیب‌زمینی و ...
اسیدهای چرب امگا- ۳: امگا- ۳ برای رشد مغز کودک در رحم بسیار مفید است و برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کمبود آن در دوران بارداری موجب اختلال در سیستم بینایی و هوش کودک می‌شود. اسیدهای چرب از جنین در برابر سقط جنین محافظت می‌کنند. یک مطالعه دانمارکی نشان می‌دهد زنانی که حداقل یک بار در هفته ماهی می‌خورند، ۹/۱ درصد در معرض سقط جنین هستند؛ در حالی که احتمال سقط جنین در سایر زنان ۱/۷ درصد است. سایر منابع امگا-۳ عبارتند از: گردو و دانه‌های آجیل. توجه داشته باشید که زنان باردار نباید بیش از یک استیک ماهی تن در هفته مصرف کنند. همچنین از خوردن اره ماهی و کوسه ماهی باید خودداری ورزند، زیرا حاوی سطوح بالایی از جیوه هستند.
فولات: غذاهای غنی از فولات در دوران بارداری بسیار مهم هستند و به خصوص در سه ماهه اول بارداری از نقایص احتمالی لوله و سیستم عصبی نوزاد پیشگیری می‌کنند. انجمن پیشگیری از بیماری امریکا به تمامی زنان توصیه می‌کند که اگر قصد بارداری دارند، روزانه ۴۰۰ میکروگرم مکمل اسید فولیک بخورند و آن‌را تا هفته دوازدهم بارداری نیز ادامه بدهند. منابع فولات عبارتند از: کلم براکلی، نخود، سویا، سبوس و غلات.
پروتئین: برای ساخت بافت‌های جدید در بدن مادر و جنین وجود پروتئین ضروری است. این ماده موجب عملکرد صحیح سیستم ایمنی بدن می‌شود. منابع پروتئین عبارتند از فرآورده‌های لبنی، لوبیا، عدس، تخم‌مرغ و گوشت.
جو: خوردن فرنی به همراه عسل و جوی دو سر، تهوع صبحگاهی در دوران بارداری را کاهش می‌دهد. جو حاوی پروتئین بالایی است و کلسترول را کاهش می‌دهد. همچنین شاخص قند خون (GI) را تنظیم می‌کند و زمانی که مقدار قند خون تنظیم باشد، انرژی فرد در طول روز تامین می‌شود.
شیر: شیر و فرآورده‌های شیری، مانند پنیر، به رشد استخوان‌های جنین کمک می‌کنند. می‌توانید آن‌را در طول روز به عنوان یک نوشیدنی سالم میل کرده و با ماست و ترکیب آن با میوه‌ها، یک دسر خوشمزه و مقوی تهیه کنید. کلسیم موجود در این مواد به رشد دندان‌های کودک کمک می‌کند و از آنجا که تراکم استخوان در دوران بارداری به مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد، خوردن مواد حاوی کلسیم در سلامت مادر بسیار اهمیت دارد. مهم‌ترین منابع کلسیم عبارتند از: ماست، انجیر، زردآلو، پنیر و شیر.
سبوس: نان و سایر محصولات سبوسدار، مثل نان چاودار و برنج قهوه‌ای، مقدار انرژی بدن را افزایش داده و رشد و نمو کودک را تسریع می‌کند. می‌توانید از برنج قهوه‌ای در سالاد نیز استفاده کرده و یا نان چاودار را به همراه یک سوپ مغذی میل کنید. غلات سبوسدار همچنین ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبر و انرژی بدن را تامین می‌کنند و در واقع کربوهیدرات‌های مرکب هستند؛ بنابراین بهتر است برای اینکه مانع از تحلیل رفتن انرژی بدن شوید، در طول روز از غذاهای نشاسته دار استفاده کنید.
آب کافی: آب کافی در بدن خواص بی‌شماری برای نوزاد و مادر دارد و قابلیت ارتجاعی پوست مادر را بهبود می‌بخشد؛ بنابراین با کاهش مصرف قهوه و چای، مانع از دهیدراته شدن بدن شوید و آب را جایگزین آنها کنید.
دانه‌ها و مغزها: سطح قند خون را تنظیم و انرژی مورد نیاز بدن را تامین می‌کنند.
توجه داشته باشید که خوردن وعده‌های مکرر در حجم کم، موجب کاهش حالت تهوع صبحگاهی می‌شود و به هضم آسان غذا و تعادل قند خون نیز کمک می‌کند. طبیعی است که در دوران بارداری وزن افزایش می‌یابد و این لازمه بارداری است، ولی هیچ‌گاه در دوران بارداری نباید رژیم گرفت و به جای آن باید روی مصرف غذاهای سالم تمرکز کرد، زیرا به سلامت کودک و مادر در درازمدت کمک می‌کند. با مصرف ماهی، هویج، آجیل و دانه‌ها، آواکادو و مرکبات می‌توانید تا حدودی از ایجاد خطوط ناشی از بارداری بر روی پوست جلوگیری کنید.
سیب‌زمینی شیرین: در دوران بارداری مادر باید ویتامین اضافی دریافت کند، زیرا جنین برای رشد و نمو سلول‌ها و سیستم ایمنی به آن نیاز دارد. سیب‌زمینی شیرین حاوی بتاکاروتن است که بدن آن‌را به ویتامین A تبدیل می‌کند. ویتامین A، از ضروری‌ترین ویتامین‌ها در دوران بارداری است.
روی: برای رشد کودک و مغز او، بدن مادر به روی نیاز دارد که بهترین منابع روی بادام، لوبیا و دانه کدو تنبل است.
سایر مواد غذایی: مواد غذایی مانند سیر، آواکادو، مارچوبه و کلم براکلی نیز حاوی آنتی‌اکسیدان هستند و آنتی‌اکسیدان‌ها از بدن مادر و جنین در مقابل آسیب‌های ناشی از آلاینده‌ها محافظت می‌کنند.
غذاهایی که نباید در دوران بارداری خورده شوند
در طی دوران بارداری، به معنای واقعی کلمه، خانم‌ها از اطلاعات گوناگون بمباران می‌شوند؛ اینکه باید آرامش داشته باشند، باید بیشتر ورزش کنند، سبزیجات زیاد بخورند، استراحت کنند، کتاب‌های بارداری بخوانند و ... اما کمتر در مورد نبایدها صحبت می‌شود؛ مواد غذایی که برای زنان باردار مضر است و باید از خوردن آنها پرهیز کنند. از خوردن برخی از مواد غذایی باید به دلایل مختلف پرهیز شود که برخی از دلایل اصلی این پرهیز عبارتند از:
لیستریا: لیستریا نوعی باکتری است که غذاهای خاصی را بیشتر آلوده می‌کند و اگر چه مسمومیت با آن نادر است، ولی با توجه به آمار مراکز کنترل بیماری (CDC) از هر پنج نفر یک نفر را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد. این باکتری کشنده است و به دلیل تغییرات هورمونی در بدن زنان باردار، برای آنها ۲۰ برابر خطرناک‌تر است. این باکتری می‌تواند منجر به سقط جنین شود و سلامت مادر را نیز تهدید کند.
توکسوپلاسموز: بیماری ناشی از انگل است که می‌تواند از طریق خوردن گوشت خام به فرد منتقل شود. این انگل در گوشت خام، سوسیس و کالباس، خاک و مدفوع گربه یافت می‌شود. اگر چه توکسوپلاسموز هم بسیار نادر است، اما به دلیل اینکه یک بیماری بسیار جدی است، می‌تواند از جفت عبور کند و به کودک نیز آسیب برساند، بنابراین به زنان باردار توصیه می‌شود از خوردن این محصولات به صورت خام خودداری کنند. بیشترین آسیب در سه ماهه اول به جنین وارد می‌شود. اگر در محیط زندگی شما گربه وجود دارد، احتمالا این انگل نیز وجود دارد.
جیوه: برخی از غذاهای دریایی حاوی سطوح بالایی از جیوه هستند که می‌تواند باعث صدمه به مغز و تاخیر در رشد شود. در حالی که ماهی سرشار از اسیدهای چرب امگا- ۳ است و در واقع سلامت مغز را تضمین می‌کند، برخی از ماهی‌ها که جیوه بیشتری دارند، خاصیت عکس دارند.
در دوران بارداری از خوردن هر ماده غیر پاستوریزه خودداری کنید: با پاستوریزه کردن مواد غذایی از جمله فرآورده‌های لبنی، باکتری‌ها از بین می‌روند و یا حداقل رشدشان کند می‌شود و اگر قبل از تاریخ انقضا آنها را مصرف کنید، مضر نخواهند بود. از خوردن هر نوع پنیر نرم خودداری کنید، زیرا اغلب در تهیه آنها از شیرهای غیر پاستوریزه استفاده می‌شود که به راحتی می‌توانند بیماری را منتقل کنند. برای اطمینان به برچسب فرآورده‌های لبنی دقت کنید که همه آنها از شیر پاستوریزه تهیه شده باشند.
سایر موارد: از خوردن فرآورده‌های گوشتی همچون ژامبون و سوسیس خودداری کنید و در صورت اجبار و یا تمایل حتما قبل از مصرف، آنها را به خوبی بپزید و حرارت دهید. در دوران بارداری از خوردن غذاهای کنسروی بپرهیزید. از خوردن ماهی دودی نیز اجتناب ورزید. در امریکا به زنان باردار توصیه می‌شود که از ماهی دودی خودداری کنند. از خوردن هر نوع غذای دریایی خام خودداری کنید، زیرا می‌تواند حاوی انگل و یا باکتری باشد و موجب مسمومیت غذایی شود. از خرید تخم‌مرغ‌های خانگی نیز خودداری ورزید. گوشت را به دقت بپزید تا احتمال ابتلا به توکسوپلاسموز و سالمونلا در آن کاهش یابد.
از خوردن غذاهای تند در دوران بارداری خودداری کنید که سوزش سردل را افزایش می‌دهد و باعث مشکلات گوارشی می‌شود. یخچال خود را در درجه حرارت امن قرار دهید. یخچال نباید گرم‌تر از ۴ درجه سانتی‌گراد باشد و آن را مرتب تمیز کنید.
نوشیدن بیش از ۳۰۰ گرم کافئین در روز خطر سقط جنین را افزایش می‌دهد.
از خوردن غذاهای مانده و مواد غذایی تاریخ گذشته اجتناب کنید.
تمامی میوه‌ها و سبزیجات را قبل از خوردن به طور کامل بشویید.
توجه داشته باشید که این بایدها و نبایدها کامل و جامع نیستند و حتما باید با پزشک و متخصص تغذیه مشورت کنید. او با توجه به شیوه زندگی و رژیم غذایی شما، بایدها و نبایدها را تعیین می‌کند.
سوپر غذاها در دوران بارداری
اسفناج: واقعا یک سوپر غذا و یک ماده غذایی فوق‌العاده کامل است که سرشار از فولیک اسید و مواد مغذی بوده و موجب سلامت خون می‌شود و با عفونت‌ها مبارزه می‌کند. همچنین از ستون فقرات کودک حفاظت خواهد کرد. بهتر است آن‌را آب پز کنید و به همراه تخم‌مرغ بخورید و یا به صورت خام در سالاد بریزید (البته حتما آن‌را کاملا بشوئید).
آهن: در طی بارداری حدود یک‌سوم از خون بدن مادر برای تامین خون جنین استفاده می‌شود و آهن بخش اصلی هموگلوبین است که اکسیژن را به سراسر بدن منتقل می‌کند و مواد مغذی را به بدن نوزاد می‌رساند. منابع آهن عبارتند از: گوشت قرمز، سبزیجات با برگ سبز، مغزها و دانه‌ها.
ویتامین C: از آنجا که بدن نمی‌تواند ویتامین C را ذخیره کند، بنابراین لازم است آن‌را هر روز دریافت کنید. خوردن غذاهای غنی از ویتامین C نه تنها با عفونت‌ها مبارزه و از آنها پیشگیری می‌کند، بلکه جذب آهن را نیز افزایش می‌دهد. منابع ویتامین Cعبارتند از: میوه‌ها و مرکبات، کیوی، کلم براکلی، سیب‌زمینی و ...
اسیدهای چرب امگا- ۳: امگا- ۳ برای رشد مغز کودک در رحم بسیار مفید است و برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کمبود آن در دوران بارداری موجب اختلال در سیستم بینایی و هوش کودک می‌شود. اسیدهای چرب از جنین در برابر سقط جنین محافظت می‌کنند. یک مطالعه دانمارکی نشان می‌دهد زنانی که حداقل یک بار در هفته ماهی می‌خورند، ۹/۱ درصد در معرض سقط جنین هستند؛ در حالی که احتمال سقط جنین در سایر زنان ۱/۷ درصد است. سایر منابع امگا-۳ عبارتند از: گردو و دانه‌های آجیل. توجه داشته باشید که زنان باردار نباید بیش از یک استیک ماهی تن در هفته مصرف کنند. همچنین از خوردن اره ماهی و کوسه ماهی باید خودداری ورزند، زیرا حاوی سطوح بالایی از جیوه هستند.
فولات: غذاهای غنی از فولات در دوران بارداری بسیار مهم هستند و به خصوص در سه ماهه اول بارداری از نقایص احتمالی لوله و سیستم عصبی نوزاد پیشگیری می‌کنند. انجمن پیشگیری از بیماری امریکا به تمامی زنان توصیه می‌کند که اگر قصد بارداری دارند، روزانه ۴۰۰ میکروگرم مکمل اسید فولیک بخورند و آن‌را تا هفته دوازدهم بارداری نیز ادامه بدهند. منابع فولات عبارتند از: کلم براکلی، نخود، سویا، سبوس و غلات.
پروتئین: برای ساخت بافت‌های جدید در بدن مادر و جنین وجود پروتئین ضروری است. این ماده موجب عملکرد صحیح سیستم ایمنی بدن می‌شود. منابع پروتئین عبارتند از فرآورده‌های لبنی، لوبیا، عدس، تخم‌مرغ و گوشت.
جو: خوردن فرنی به همراه عسل و جوی دو سر، تهوع صبحگاهی در دوران بارداری را کاهش می‌دهد. جو حاوی پروتئین بالایی است و کلسترول را کاهش می‌دهد. همچنین شاخص قند خون (GI) را تنظیم می‌کند و زمانی که مقدار قند خون تنظیم باشد، انرژی فرد در طول روز تامین می‌شود.
شیر: شیر و فرآورده‌های شیری، مانند پنیر، به رشد استخوان‌های جنین کمک می‌کنند. می‌توانید آن‌را در طول روز به عنوان یک نوشیدنی سالم میل کرده و با ماست و ترکیب آن با میوه‌ها، یک دسر خوشمزه و مقوی تهیه کنید. کلسیم موجود در این مواد به رشد دندان‌های کودک کمک می‌کند و از آنجا که تراکم استخوان در دوران بارداری به مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد، خوردن مواد حاوی کلسیم در سلامت مادر بسیار اهمیت دارد. مهم‌ترین منابع کلسیم عبارتند از: ماست، انجیر، زردآلو، پنیر و شیر.
سبوس: نان و سایر محصولات سبوسدار، مثل نان چاودار و برنج قهوه‌ای، مقدار انرژی بدن را افزایش داده و رشد و نمو کودک را تسریع می‌کند. می‌توانید از برنج قهوه‌ای در سالاد نیز استفاده کرده و یا نان چاودار را به همراه یک سوپ مغذی میل کنید. غلات سبوسدار همچنین ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبر و انرژی بدن را تامین می‌کنند و در واقع کربوهیدرات‌های مرکب هستند؛ بنابراین بهتر است برای اینکه مانع از تحلیل رفتن انرژی بدن شوید، در طول روز از غذاهای نشاسته دار استفاده کنید.
آب کافی: آب کافی در بدن خواص بی‌شماری برای نوزاد و مادر دارد و قابلیت ارتجاعی پوست مادر را بهبود می‌بخشد؛ بنابراین با کاهش مصرف قهوه و چای، مانع از دهیدراته شدن بدن شوید و آب را جایگزین آنها کنید.
دانه‌ها و مغزها: سطح قند خون را تنظیم و انرژی مورد نیاز بدن را تامین می‌کنند.
توجه داشته باشید که خوردن وعده‌های مکرر در حجم کم، موجب کاهش حالت تهوع صبحگاهی می‌شود و به هضم آسان غذا و تعادل قند خون نیز کمک می‌کند. طبیعی است که در دوران بارداری وزن افزایش می‌یابد و این لازمه بارداری است، ولی هیچ‌گاه در دوران بارداری نباید رژیم گرفت و به جای آن باید روی مصرف غذاهای سالم تمرکز کرد، زیرا به سلامت کودک و مادر در درازمدت کمک می‌کند. با مصرف ماهی، هویج، آجیل و دانه‌ها، آواکادو و مرکبات می‌توانید تا حدودی از ایجاد خطوط ناشی از بارداری بر روی پوست جلوگیری کنید.
سیب‌زمینی شیرین: در دوران بارداری مادر باید ویتامین اضافی دریافت کند، زیرا جنین برای رشد و نمو سلول‌ها و سیستم ایمنی به آن نیاز دارد. سیب‌زمینی شیرین حاوی بتاکاروتن است که بدن آن‌را به ویتامین A تبدیل می‌کند. ویتامین A، از ضروری‌ترین ویتامین‌ها در دوران بارداری است.
روی: برای رشد کودک و مغز او، بدن مادر به روی نیاز دارد که بهترین منابع روی بادام، لوبیا و دانه کدو تنبل است.
سایر مواد غذایی: مواد غذایی مانند سیر، آواکادو، مارچوبه و کلم براکلی نیز حاوی آنتی‌اکسیدان هستند و آنتی‌اکسیدان‌ها از بدن مادر و جنین در مقابل آسیب‌های ناشی از آلاینده‌ها محافظت می‌کنند.
غذاهایی که نباید در دوران بارداری خورده شوند
در طی دوران بارداری، به معنای واقعی کلمه، خانم‌ها از اطلاعات گوناگون بمباران می‌شوند؛ اینکه باید آرامش داشته باشند، باید بیشتر ورزش کنند، سبزیجات زیاد بخورند، استراحت کنند، کتاب‌های بارداری بخوانند و ... اما کمتر در مورد نبایدها صحبت می‌شود؛ مواد غذایی که برای زنان باردار مضر است و باید از خوردن آنها پرهیز کنند. از خوردن برخی از مواد غذایی باید به دلایل مختلف پرهیز شود که برخی از دلایل اصلی این پرهیز عبارتند از:
لیستریا: لیستریا نوعی باکتری است که غذاهای خاصی را بیشتر آلوده می‌کند و اگر چه مسمومیت با آن نادر است، ولی با توجه به آمار مراکز کنترل بیماری (CDC) از هر پنج نفر یک نفر را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد. این باکتری کشنده است و به دلیل تغییرات هورمونی در بدن زنان باردار، برای آنها ۲۰ برابر خطرناک‌تر است. این باکتری می‌تواند منجر به سقط جنین شود و سلامت مادر را نیز تهدید کند.
توکسوپلاسموز: بیماری ناشی از انگل است که می‌تواند از طریق خوردن گوشت خام به فرد منتقل شود. این انگل در گوشت خام، سوسیس و کالباس، خاک و مدفوع گربه یافت می‌شود. اگر چه توکسوپلاسموز هم بسیار نادر است، اما به دلیل اینکه یک بیماری بسیار جدی است، می‌تواند از جفت عبور کند و به کودک نیز آسیب برساند، بنابراین به زنان باردار توصیه می‌شود از خوردن این محصولات به صورت خام خودداری کنند. بیشترین آسیب در سه ماهه اول به جنین وارد می‌شود. اگر در محیط زندگی شما گربه وجود دارد، احتمالا این انگل نیز وجود دارد.
جیوه: برخی از غذاهای دریایی حاوی سطوح بالایی از جیوه هستند که می‌تواند باعث صدمه به مغز و تاخیر در رشد شود. در حالی که ماهی سرشار از اسیدهای چرب امگا- ۳ است و در واقع سلامت مغز را تضمین می‌کند، برخی از ماهی‌ها که جیوه بیشتری دارند، خاصیت عکس دارند.
در دوران بارداری از خوردن هر ماده غیر پاستوریزه خودداری کنید: با پاستوریزه کردن مواد غذایی از جمله فرآورده‌های لبنی، باکتری‌ها از بین می‌روند و یا حداقل رشدشان کند می‌شود و اگر قبل از تاریخ انقضا آنها را مصرف کنید، مضر نخواهند بود. از خوردن هر نوع پنیر نرم خودداری کنید، زیرا اغلب در تهیه آنها از شیرهای غیر پاستوریزه استفاده می‌شود که به راحتی می‌توانند بیماری را منتقل کنند. برای اطمینان به برچسب فرآورده‌های لبنی دقت کنید که همه آنها از شیر پاستوریزه تهیه شده باشند.
سایر موارد: از خوردن فرآورده‌های گوشتی همچون ژامبون و سوسیس خودداری کنید و در صورت اجبار و یا تمایل حتما قبل از مصرف، آنها را به خوبی بپزید و حرارت دهید. در دوران بارداری از خوردن غذاهای کنسروی بپرهیزید. از خوردن ماهی دودی نیز اجتناب ورزید. در امریکا به زنان باردار توصیه می‌شود که از ماهی دودی خودداری کنند. از خوردن هر نوع غذای دریایی خام خودداری کنید، زیرا می‌تواند حاوی انگل و یا باکتری باشد و موجب مسمومیت غذایی شود. از خرید تخم‌مرغ‌های خانگی نیز خودداری ورزید. گوشت را به دقت بپزید تا احتمال ابتلا به توکسوپلاسموز و سالمونلا در آن کاهش یابد.
از خوردن غذاهای تند در دوران بارداری خودداری کنید که سوزش سردل را افزایش می‌دهد و باعث مشکلات گوارشی می‌شود. یخچال خود را در درجه حرارت امن قرار دهید. یخچال نباید گرم‌تر از ۴ درجه سانتی‌گراد باشد و آن را مرتب تمیز کنید.
نوشیدن بیش از ۳۰۰ گرم کافئین در روز خطر سقط جنین را افزایش می‌دهد.
از خوردن غذاهای مانده و مواد غذایی تاریخ گذشته اجتناب کنید.
تمامی میوه‌ها و سبزیجات را قبل از خوردن به طور کامل بشویید.
توجه داشته باشید که این بایدها و نبایدها کامل و جامع نیستند و حتما باید با پزشک و متخصص تغذیه مشورت کنید. او با توجه به شیوه زندگی و رژیم غذایی شما، بایدها و نبایدها را تعیین می‌کند.
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼