کم خونی در زنان باردار، پیشگیری و درمان

• کم خونی در زنان باردار، انواع آن
• دلایل کم خونی در زنان باردار چیست؟
• روش های تشخیص کم خونی در زنان باردار
• نشانه های کم خونی در زنان باردار
• روش های درمان و پیشگیری کم خونی در زنان باردار
• کم خونی در زنان باردار، عوارض بر جنین و مادر
• کم خونی در بارداری و جنسیت جنین
• چه میوه هایی برای کم خونی در بارداری مفید است؟
• چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

بیشتر بخوانید: کم خونی در دوران بارداری، انواع دارد؟

کم خونی در زنان باردار، انواع آن

بیش از 400 نوع مختلف کم خونی وجود دارد، اما برخی در بارداری رایج ترند. انواع کم خونی که در بارداری بیشتر مشاهده می شوند عبارتند از:

کم خونی فقر آهن در بارداری

در آمریکا دلیل اصلی کم خونی کمبود آهن و رایج ترین نوع کم خونی در بارداری، کم خونی فقر آهن است. حدود 15 تا 25% زنان باردار کمبود آهن دارند. آهن ماده معدنی است که در گلبول های قرمز یافت می شود و وظیفه حمل اکسیژن از شش ها به قسمت های مختلف بدن را بر عهده دارد، همچنین به عضلات کمک می کند اکسیژن را ذخیره و استفاده کنند. هنگامی که مقدار کمی آهن تولید می شود، بدن خسته می شود و مقاومت آن نسبت به عفونت کاهش می یابد.

کم خونی فقر فولات در بارداری

فولات (فولیک اسید) نوعی ویتامین قابل حل در آب است که از آسیب دیدن سیستم عصبی در طول بارداری جلوگیری می کند. فولیک اسید یک مکمل رایج است که برای زنان باردار تجویز می شود، اما این ماده در مواد مغذی مثل غلات، سبزیجات برگ دار، موز و هندوانه یافت می شود. عدم حضور فولیک اسید در رژیم غذایی باعث کاهش تعداد گلبول های قرمز و کم خونی می شود.

کم خونی فقر ویتامین ب 12 در بارداری

ویتامین ب12 نیز یکی از ویتامین های ضروری است که به تولید گلبول های قرمز کمک می کند. اگر چه برخی خانم ها در رژیم غذایی خود به میزان کافی ب12 مصرف می کنند، اما ممکن است بدن آن ها این ویتامین را جذب نکرده و کمبود ویتامین ب 12 در بدن آن ها مشاهده شود.

دلایل کم خونی در زنان باردار چیست؟

دلیل کم خونی به تعداد گلبول های قرمز تولید شده در بدن و میزان سلامتی آن ها مربوط می شود. کاهش سطح هموگلوبین در بارداری به دلیل افزایش بیشتر حجم پلاسما در مقایسه با حجم گلبول قرمز است. در طول سه ماهه دوم بارداری ، بیشترین تفاوت بین سرعت های افزایش حجم پلاسما و گلبول های قرمز مشاهده می شود.
در ادامه، عواملی که گلبول های قرمز را تحت تاثیر قرار می دهند و موجب کم خونی می شوند ذکر شده است:

• کمبود آهن در رژیم غذایی به دلیل مصرف نکردن مواد غنی از آهن یا عدم توانایی بدن در جذب آهن مصرف شده
• بارداری؛ آهنی که در بدن زن تولید شده است برای افزایش حجم خون او مورد نیاز است. بدون مکمل های آهن، آهن کافی برای تامین منابع خون برای رشد جنین وجود ندارد.
• خونریزی شدید به خاطر قاعدگی ، زخم یا اهدا خون باعث می شوند گلبول های قرمز، سریع تر از این که تولید شوند از بین بروند.
• کم خونی در زنان باردار، علل بروز
• تهوع و استفراغ در دوران بارداری
• بارداری‌های پشت سرهم و بدون فاصله
• دو یا چند قلو بودن جنین‌ها
• تغذیه نادرست قبل و در حین بارداری کمبود فولات در غذاهای مصرفی است که منجر به نوع خاصی از کم‌خونی می‌شود
• داشتن اختلالات ارثی و ژنتیکی کم خونی مانند سلول‌های خونی داسی شکل
• خونریزی‌های احتمالی در دوران بارداری
• نوع دیگر کم‌خونی که ندرتاً اتفاق می‌افتد و در اثر کمبود ویتامین B12 اتفاق می‌افتد و بیشتر در افرادی که سابقه رژیم طولانی گیاه‌خواری دارند دیده می‌شود و در کسانی که بیماری ژنتیکی خاصی دارند که روده‌های آن‌ها مواد مغذی را جذب نمی‌کند.
• کم خونی ناشی از بیماری‌های کلیوی و آرتریت روماتوئید
• کم خونی ناشی از تالاسمی‌ها که در این‌گونه افراد میزان هموگلوبین به طور ژنتیکی کمتر از حالت طبیعی است که این‌گونه افراد بایستی پیش از بارداری مورد مشاوره ژنتیک قرار بگیرند.

روش های تشخیص کم خونی در زنان باردار

معمولاً پزشکان در معاینات اولیه دوران بارداری برای شخص باردار با کمک آزمایش‌هایی، کم خونی را بررسی می‌کنند و تشخیص می‌دهند.

• آزمایش (هماتوکریت): در این آزمایش درصد میزان گلبولهای قرمز در پلاسما ‌سنجیده می‌شود.
• آزمایش میزان هموگلوبین: در این تست، وزن هموگلوبین خون را اندازه‌گیری می‌کند. با این حال با پیشرفت بارداری، احتمال ایجاد کم خونی افزایش می‌یابد، بنابراین در اواخر سه ماهه دوم یا اوایل سه ماهه سوم باید آزمایش تکرار شود.

پیشنهاد ویژه نی نی بان:  فواید یائسگی، پیش به سوی زندگی بهتر

نشانه های کم خونی در زنان باردار

• خستگی
• در گاهی موارد تب
• سرگیجه
• رنگ‌پریدگی مخصوصاً در ناحیه ناخن، پلک و لب
• تپش قلب و تنگی نفس
• اختلال در تمرکز حواس
• تمایل شدید برای خوردن مواد غیرخوراکی مثل یخ ، کاغذ، خاک، گچ

البته هر یک از علائم کم خونی که در بالا ذکر شد می‌تواند جزو علائم بارداری محسوب شود و ربطی به کم خونی نداشته باشد. بهترین زمان برای مصرف قرص آهن، شب قبل از خواب است.

روش های درمان و پیشگیری کم خونی در زنان باردار

کم خونی در بارداری به راحتی قابل درمان است و لازم است بدانیم برای کم خونی چه بخوریم، در واقع می توان با افزودن آهن یا مکمل ها به رژیم غذایی روزانه این مشکل را حل کرد. معمولا این مسئله می تواند باعث کاهش تاثیر کم خونی شود، اما در برخی موارد نادر، زنان با کم خونی شدید ممکن است نیاز به تزریق خون داشته باشند. با دکتر خود مشورت کنید و منابع ضروری برای بدن خود را مصرف کنید.

روش های پیشگیری

جلوگیری از کم خونی در بارداری با تغییر یا افزودن مواد مغذی به رژیم غذایی امکان پذیر است. متخصصان توصیه می کنند زنان باردار روزی (حداقل 3 وعده) 30 میلی گرم آهن مصرف کنند.

مواد غذایی غنی از آهن:

• گوشت قرمز و مرغ و خروس
• تخم مرغ
• سبزیجات برگ دار و سبز تیره (مثل بروکلی، اسفناج و کلم)
• آجیل ها و دانه ها
• لوبیا و عدس

به دلیل این که خوردن این مقدار آهن به شکل مواد غذایی در طول بارداری کاری دشوار است، استفاده از مکمل ها در دوران بارداری نیز در کنار مواد غذایی توصیه می شود. مواد غذایی غنی از ویتامین ث به جذب بیشتر آهن کمک می کند هچنین راههایی برای جذب بیشتر آهن در دوران بارداری وجود دارد. انتظار می رود بعد از زایمان، حجم خون و سطح پلاسما به حالت نرمال برگردد. بهتر است هر گونه نگرانی مربوط به کم خونی را که در بارداری جدی تر می شود مورد رسیدگی قرار داد. همچنین بهتر است در طول بارداری به مشکل کم خونی رسیدگی شود.

عوارض مصرف قرص آهن

مصرف زیاد قرص آهن ممکن است عوارضی را برای شخص باردار به همراه داشته باشد:
بروز اختلالات گوارشی مانند اسهال، یبوست و تهوع. در بیشتر موارد مصرف بیش از حد آهن موجب بروز یبوست می‌شود و این باعث تشدید یبوست دوران بارداری نیز می‌شود. برای رفع یبوست، آب زیاد بنوشید، سبزیجات زیاد مصرف کنید و آب آلو بنوشید زیرا آلو منبع غنی آهن است. تهوع و به ندرت اسهال از سایر عوارض آهن محسوب می‌شوند. برای جلوگیری از تهوع بعد از خوردن قرص آهن می‌توانید آن را پیش از خواب مصرف کنید.
برای جلوگیری از عوارض قرص آهن در دوران بارداری می‌توانید از دوزهای پایین شروع کرده و کم‌کم میزان آن را افزایش دهید. اگر مدفوع زن باردار پس از خوردن قرص آهن سیاه شد جای نگرانی نیست و این تغییر کاملاً طبیعی است.

مطالب پیشنهادی: رفع کم خونی در بارداری، چه روش هایی دارد؟

کم خونی در زنان باردار، عوارض بر جنین و مادر

جنین، نیاز آهن خود را از بدن شما برطرف و سهم خود را قبل از زن باردار برداشت می‌کند. کم خونی در سه ماهه اول و دوم بارداری احتمال وقوع زایمان زودرس یا تولد نوزاد با وزن کم را بیشتر خواهد کرد. بنابراین این امر را جدی بگیرید. فقر آهن شدید باعث پایین آمدن ذخیره آهن بدن نوزاد به هنگام تولد خواهد شد و او را در دوران کودکی در معرض خطر کم خونی قرار خواهد داد. کم خونی و فقر آهن در دوران بارداری باعث آسیب رساندن به سلامت شخص باردار می‌شود، انرژی شخص کم شده و قدرت مبارزه با عفونت‌ها و باکتری‌ها در بدن شخص کم خون، کمتر خواهد شد.

کم خونی در بارداری و جنسیت جنین

به طور کلی هیچ مدرک علمی وجود ندارد که نشان دهد کم خونی در بارداری بر جنسیت جنین تأثیر دارد. کم خونی، وضعیتی است که با کمبود گلبول‌های قرمز یا هموگلوبین در خون مشخص می‌شود، می‌تواند در افراد باردار به دلیل عوامل مختلفی مانند کمبودهای تغذیه‌ای، شرایط ژنتیکی یا مسائل بهداشتی زمینه‌ای رخ دهد. در حالی که کم خونی می‌تواند خطراتی را هم برای فرد باردار و هم برای جنین در حال رشد ایجاد کند و بر عواملی مانند وزن هنگام تولد و سن بارداری تأثیر بگذارد، جنسیت نوزاد را تعیین نمی‌کند.

جنسیت جنین در لحظه لقاح با ترکیب کروموزوم‌های تخمک و اسپرم تعیین می‌شود XX برای زن و XY برای مرد. این فرایند ژنتیکی کاملاً مستقل از وضعیت سلامتی مادر از جمله سطح آهن خون او است. در حالی که حفظ سلامت مطلوب در دوران بارداری برای سلامت مادر و جنین بسیار مهم است، می‌توان گفت که کم خونی نقشی در تعیین جنسیت جنین ندارد.

بیشتر بخوانید: مشکلات دوران بارداری، شامل چه مواردیست؟

چه میوه هایی برای کم خونی در بارداری مفید است؟

کم خونی در زنان باردار می‌تواند خطرات قابل توجهی برای سلامتی مادر باردار و جنین در حال رشد او داشته باشد. اطمینان از دریافت کافی مواد مغذی ضروری برای حفظ سلامت مطلوب در طول بارداری، با تمرکز ویژه بر مبارزه با کم خونی، بسیار مهم است. در حالی که مکمل آهن معمولاً برای رفع این بیماری تجویز می‌شود، ترکیب میوه‌های غنی از مواد مغذی در رژیم غذایی می‌تواند راهی طبیعی و خوشمزه برای افزایش سطح آهن باشد. در این بخش مجموعه‌ای از میوه‌ها را بررسی می‌کنیم که نه تنها خوشمزه هستند، بلکه مواد مغذی حیاتی برای حمایت از زنان باردار در مبارزه با کم خونی را شامل می‌شوند.

زردآلو: نیروگاهی غنی از آهن

زردآلو به دلیل میزان قابل توجه آهن خود مشهور است و آن را به گزینه‌ای عالی برای مبارزه با کم خونی در دوران بارداری تبدیل می‌کند. آهن برای تولید هموگلوبین (پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز که اکسیژن را در سراسر بدن حمل می‌کند)، ضروری است. مصرف زردآلو می‌تواند به جبران ذخایر آهن و تولید گلبول‌های قرمز سالم کمک کند و در نتیجه با کم خونی در زنان باردار مقابله کند. علاوه بر این، زردآلو حاوی ویتامین C است که جذب آهن را افزایش می‌دهد و اثربخشی آن را در مقابله با این بیماری بیشتر می‌کند.

آلو: فیبر و منبع آهن طبیعی

آلو میوه‌ای همه کاره است که طیف وسیعی از مزایای سلامتی از جمله حمایت از زنان باردار در مبارزه با کم خونی را ارائه می‌دهد. آلو سرشار از آهن و فیبر غذایی، می‌تواند به تنظیم هضم غذا و تقویت حرکات منظم روده (یک نگرانی رایج در دوران بارداری) کمک کند. محتوای آهن موجود در آلو به تولید گلبول‌های قرمز خون کمک کرده در حالی که محتوای فیبر به حفظ سلامت کلی دستگاه گوارش کمک می‌کند. گنجاندن آلو در رژیم غذایی می‌تواند یک راه مغذی و راحت برای مبارزه با کم خونی باشد و در عین حال از راحتی گوارش در دوران بارداری حمایت کند.

انار: ابرمیوه‌ای غنی از آنتی اکسیدان

انار به دلیل خواص آنتی اکسیدانی خود مشهور است، اما برای زنان باردار که با کم خونی دست و پنجه نرم می‌کنند نیز فواید قابل توجهی دارد. این میوه محبوب مملو از آهن، ویتامین C و سایر مواد مغذی ضروری هستند که از سلامت و تندرستی کلی حمایت می‌کنند. مصرف انار می‌تواند به افزایش سطح آهن، تقویت عملکرد سیستم ایمنی و محافظت در برابر استرس اکسیداتیو کمک کند که همه اینها ملاحظات بسیار مهمی برای مادران باردار هستند. انار چه به عنوان یک آب میوه با طراوت و چه روی سالاد و دسر پاشیده شود، یک افزودنی خوشمزه و مغذی در رژیم غذایی بارداری محسوب می‌شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در حالی که موارد خفیف کم خونی در زنان باردار اغلب با تنظیم رژیم غذایی و مکمل‌های مرتبط قابل کنترل هستند، کم خونی شدید یا مداوم نیاز به مراقبت فوری پزشکی برای اطمینان از سلامت و رفاه مادر باردار و کودک او دارد. در این بخش به بررسی علائم و نشانه‌هایی می‌پردازیم که نشان‌دهنده نیاز به مراقبت‌های پزشکی  برای کم خونی در دوران بارداری است.

آشنایی با کم خونی در بارداری

در دوران بارداری، نیاز بدن به آهن برای حمایت از رشد جنین و جفت افزایش می‌یابد. زمانی که آهن دریافتی مادر برای پاسخگویی به این نیازها کافی نباشد، کم خونی ایجاد می‌شود که منجر به علائمی مانند خستگی، ضعف، تنگی نفس، سرگیجه و رنگ پریدگی پوست می‌شود. در حالی که موارد خفیف کم خونی ممکن است آسیب قابل توجهی نداشته باشد، کم خونی شدید یا درمان نشده می‌تواند خطر عوارض جدی را هم برای مادر و هم برای نوزاد از جمله زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و تاخیر در رشد، افزایش دهد.

برای زنان باردار ضروری است که از علائم و نشانه‌های کم خونی آگاه باشند و در صورت تجربه هر یک از موارد زیر به سرعت به دنبال راهنمایی پزشکی باشند:

• خستگی یا ضعف مداوم که در فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد می‌کند.
• تنگی نفس، به خصوص با حداقل فعالیت بدنی.
• سرگیجه یا سبکی سر، به ویژه هنگام ایستادن.
• ضربان قلب سریع یا نامنظم (تپش قلب).
• رنگ پریدگی پوست، ناخن‌ها یا غشاهای مخاطی.
• دست و پاهای سرد.
• مشکل در تمرکز یا مه شناختی.
• میل به مواد غیر غذایی مانند یخ، خاک یا خاک رس (پیکا).

زنان باردار در صورت مشاهده هر یک از این علائم مربوط به کم خونی یا داشتن عوامل خطر مانند سابقه کمبود آهن، تغذیه نامناسب، خونریزی شدید قاعدگی یا شرایط پزشکی خاص، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنند. علاوه بر این، قرار ملاقات‌های معمول مراقبت‌های دوران بارداری معمولاً شامل غربالگری برای کم خونی از طریق آزمایش خون است که به پزشکان اجازه می‌دهد تا این وضعیت را در مراحل اولیه شناسایی و برطرف کنند.

پیشنهاد ویژه نی نی بان:  قهوه با مغز چه میکند؟ فِرِش و شاداب 

کلام آخر 

همان طور که در این مقاله اشاره کردیم، کم خونی در زنان باردار نیاز به مدیریت دقیق برای اطمینان از سلامت و رفاه مادر و نوزاد دارد. در حالی که مکمل آهن اغلب توصیه می‌شود، ترکیب میوه‌های غنی از مواد مغذی در رژیم غذایی و انجام برخی اقدامات پیشگیرانه و درمانی، می‌تواند حمایت بیشتری در مبارزه با این بیماری ارائه دهد. با رعایت تمام این نکات و آگاهی از نشانه‌ها، زنان باردار می‌توانند با نیازهای بدن خود در این دوره حساس آشنایی بیشتری پیدا کرده و از نتایج مطلوب برای خود و فرزندانشان بهره‌مند شوند.