اختلال رشد در کودکان، ضرر بعضی ورزش ها
آیا ورزش‌هایی مانند کشتی، وزنه‌برداری و حتی ژیمناستیک باعث کوتاه شدن قد می‌شوند؟
آیا ورزش‌هایی مانند کشتی، وزنه‌برداری و حتی ژیمناستیک باعث کوتاه شدن قد می‌شوند؟ برای پاسخ به این پرسش بهتر است نگاهی به فرآیند استخوان‌سازی و رشد قد بیندازیم.
فرآیند رشد قد
در بدن 206 استخوان وجود دارد که به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند؛ به عنوان مثال، استخوان‌های دراز از یک تنه تقریبا استوانه‌ای با یک قسمت پهن در 2 انتها تشکیل شده‌اند. این گروه بیشتر استخوان‌های اندام فوقانی (مانند بازو) و اندام تحتانی (مانند ران) را دربرمی‌گیرند. در استخوان‌های دراز صفحات رشدی وجود دارد که صفحه‌ای غضروفی است که بین 2 قسمت اپی‌فیز و دیافیز استخوان‌های بدن قرار دارد و رشد طولی آنها را امکان‌پذیر می‌کند. این رشد از دوران جنینی آغاز و در انسان (حدود ٢٠ سالگی) با استخوانی شدن کامل آن خاتمه می‌یابد.
سلول‌های غضروفی موجود در عمقی‌ترین لایه صفحه رشد با تکثیر و نمو خود مقدمات تشکیل بافت استخوانی را فراهم می‌کنند و به طول استخوان می‌افزایند. البته عوامل متعدد محیطی، داخلی و هورمونی به‌خصوص هورمون رشد، در فعالیت صفحه‌های رشد دخالت دارند. در این مطلب به آثار ورزش بر رشد قدی افراد اشاره خواهیم کرد.
عوامل افزایش‌دهنده قد کودکان
تغذیه مناسب؛ یعنی مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم، ویتامین D و C؛ توجه به وضعیت بدنی؛ یعنی صاف ایستادن و دست نشستن و انجام ورزش‌های موثر؛ یعنی ورزش‌هایی که باعث تقویت استخوان‌ها و عضلات می‌شود.
عوامل کاهش‌دهنده قد کودکان
صدمه‌های دوران کودکی قبل از بسته شدن صفحه رشد که می‌تواند عوارضی مانند توقف رشد، کوتاهی اندام، انحراف محور طولی استخوان، پای پرانتزی یا پای ضربدری ایجاد کند؛
برخی بیماری‌های متابولیک و مادرزادی؛ مانند راشیتیسم، آکرومگالی و آکندروپلازی و وضعیت بدنی نادرست؛ مانند بد نشستن، بد ایستادن و راه رفتن به صورت خمیده.
تاثیر ورزش بر صفحات رشد
ورزش باعث وارد آمدن فشار‌هایی بر بدن می‌شود که این فشارها روی صفحات رشدی اثر می‌گذارند. اگر این فشارها شدید نباشد، باعث تحریک صفحات رشدی و رشد بهتر استخوان و در نتیجه افزایش قد می‌شود ولی اگر این فشارها بیش از حد باشد، موجب تخریب صفحات رشدی و بسته شدن این صفحات خواهد شد بنابراین فرد رشد نخواهد کرد، نه اینکه قدش کوتاه شود. برای مثال، اگر قد نوجوانی 150 سانتی‌متر است و دچار تخریب صفحات رشدی شده، قد او به 149 سانتی‌متر کاهش نمی‌یابد بلکه در همان 150 سانتی‌متر باقی خواهد ماند و دیگر رشد نخواهد کرد. البته این موضوع تا سن 18 تا 20 سالگی صادق است و پس از این سن صفحات رشدی به حداکثر رشد خود می‌رسند و دیگر رشدی نخواهند داشت.
ورزشی که برای کودکان ضرر دارد
اگر کودکی ۶ روز در هفته و هر روز بیش از ۳ ساعت به یک فعالیت ورزشی شدید مانند فوتبال یا دو و میدانی بپردازد، فشار‌های شدیدی بر صفحات رشدش وارد می‌شود اما اگر کودک روزانه ۳۰ دقیقه یا هفته‌ای ۵-۴ بار به مدت ۱ ساعت ورزش‌های دو، والیبال، بسکتبال یا فوتبال انجام دهد، باعث تحریک صفحات رشدی‌اش می‌شود و به رشدش کمک می‌کند. در کل، ورزش‌کردن کاری بسیار مهم و حیاتی است که باید زیر نظر متخصصان علوم ورزشی انجام شود؛ به‌خصوص در رده‌های سنی زیر ۱۸ سال و بالای ۴۰ سال.
چه ورزشی در چه سنی مناسب است؟
به طور کلی، ورزش، بدن را در روند طبیعی طبیعت انسان قرار می‌دهد و باعث تکامل روانی و جسمانی‌اش می‌شود. به همین دلیل باید با توجه به فرآیند رشد، نمو و تکامل ورزش‌های مربوطه را نیز انجام دهیم. سازمان ورزش آمریکا در‌این‌باره دستورالعملی منتشر کرده که به آن اشاره می‌کنیم:
شنا: اولین ورزشی که می‌توان شروع کرد، شناست. این رشته ورزشی محدودیت سنی ندارد. حتی می‌توان در همان اوایل تولد نیز ورزش شنا را آغاز کرد که البته مستلزم استخر و مربی مخصوص نوزادان است. اما چرا این رشته بهترین رشته برای این رده سنی است؟ چون نوزاد و کودک احساس امنیت و آشنایی می‌کند. نوزاد در رحم مادر در کیسه آبی زندگی کرده و حالا آن محیط با فضای بیشتر برای او شبیه‌سازی می‌شود و می‌تواند با تکان دادن اندام خود در آب عضلاتش را تقویت کند.
ژیمناستیک: پس از 8 سالگی کودک می‌تواند ورزش ژیمناستیک را شروع کند. این ورزش موجب افزایش انعطاف بدنی و قوای جسمانی کودک می‌شود. همچنین به علت پرش‌ها و فرود‌هایی که در این رشته وجود دارد، صفحات رشدی وی تحریک می‌شود و موجب رشد قدی خوبی خواهد شد.
ورزش‌های دیگر: از سنین 10 تا 15 سال رشته‌های والیبال، بسکتبال و هندبال نیز ورزش‌های مناسبی هستند و پس از 15 سالگی رشته‌هایی مانند فوتبال، رشته‌های رزمی، رشته‌های راکتی و ورزش‌های دیگر را می‌توان شروع کرد.
فرآیند رشد قد
در بدن 206 استخوان وجود دارد که به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند؛ به عنوان مثال، استخوان‌های دراز از یک تنه تقریبا استوانه‌ای با یک قسمت پهن در 2 انتها تشکیل شده‌اند. این گروه بیشتر استخوان‌های اندام فوقانی (مانند بازو) و اندام تحتانی (مانند ران) را دربرمی‌گیرند. در استخوان‌های دراز صفحات رشدی وجود دارد که صفحه‌ای غضروفی است که بین 2 قسمت اپی‌فیز و دیافیز استخوان‌های بدن قرار دارد و رشد طولی آنها را امکان‌پذیر می‌کند. این رشد از دوران جنینی آغاز و در انسان (حدود ٢٠ سالگی) با استخوانی شدن کامل آن خاتمه می‌یابد.
سلول‌های غضروفی موجود در عمقی‌ترین لایه صفحه رشد با تکثیر و نمو خود مقدمات تشکیل بافت استخوانی را فراهم می‌کنند و به طول استخوان می‌افزایند. البته عوامل متعدد محیطی، داخلی و هورمونی به‌خصوص هورمون رشد، در فعالیت صفحه‌های رشد دخالت دارند. در این مطلب به آثار ورزش بر رشد قدی افراد اشاره خواهیم کرد.
عوامل افزایش‌دهنده قد کودکان
تغذیه مناسب؛ یعنی مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم، ویتامین D و C؛ توجه به وضعیت بدنی؛ یعنی صاف ایستادن و دست نشستن و انجام ورزش‌های موثر؛ یعنی ورزش‌هایی که باعث تقویت استخوان‌ها و عضلات می‌شود.
عوامل کاهش‌دهنده قد کودکان
صدمه‌های دوران کودکی قبل از بسته شدن صفحه رشد که می‌تواند عوارضی مانند توقف رشد، کوتاهی اندام، انحراف محور طولی استخوان، پای پرانتزی یا پای ضربدری ایجاد کند؛
برخی بیماری‌های متابولیک و مادرزادی؛ مانند راشیتیسم، آکرومگالی و آکندروپلازی و وضعیت بدنی نادرست؛ مانند بد نشستن، بد ایستادن و راه رفتن به صورت خمیده.
تاثیر ورزش بر صفحات رشد
ورزش باعث وارد آمدن فشار‌هایی بر بدن می‌شود که این فشارها روی صفحات رشدی اثر می‌گذارند. اگر این فشارها شدید نباشد، باعث تحریک صفحات رشدی و رشد بهتر استخوان و در نتیجه افزایش قد می‌شود ولی اگر این فشارها بیش از حد باشد، موجب تخریب صفحات رشدی و بسته شدن این صفحات خواهد شد بنابراین فرد رشد نخواهد کرد، نه اینکه قدش کوتاه شود. برای مثال، اگر قد نوجوانی 150 سانتی‌متر است و دچار تخریب صفحات رشدی شده، قد او به 149 سانتی‌متر کاهش نمی‌یابد بلکه در همان 150 سانتی‌متر باقی خواهد ماند و دیگر رشد نخواهد کرد. البته این موضوع تا سن 18 تا 20 سالگی صادق است و پس از این سن صفحات رشدی به حداکثر رشد خود می‌رسند و دیگر رشدی نخواهند داشت.
ورزشی که برای کودکان ضرر دارد
اگر کودکی ۶ روز در هفته و هر روز بیش از ۳ ساعت به یک فعالیت ورزشی شدید مانند فوتبال یا دو و میدانی بپردازد، فشار‌های شدیدی بر صفحات رشدش وارد می‌شود اما اگر کودک روزانه ۳۰ دقیقه یا هفته‌ای ۵-۴ بار به مدت ۱ ساعت ورزش‌های دو، والیبال، بسکتبال یا فوتبال انجام دهد، باعث تحریک صفحات رشدی‌اش می‌شود و به رشدش کمک می‌کند. در کل، ورزش‌کردن کاری بسیار مهم و حیاتی است که باید زیر نظر متخصصان علوم ورزشی انجام شود؛ به‌خصوص در رده‌های سنی زیر ۱۸ سال و بالای ۴۰ سال.
چه ورزشی در چه سنی مناسب است؟
به طور کلی، ورزش، بدن را در روند طبیعی طبیعت انسان قرار می‌دهد و باعث تکامل روانی و جسمانی‌اش می‌شود. به همین دلیل باید با توجه به فرآیند رشد، نمو و تکامل ورزش‌های مربوطه را نیز انجام دهیم. سازمان ورزش آمریکا در‌این‌باره دستورالعملی منتشر کرده که به آن اشاره می‌کنیم:
شنا: اولین ورزشی که می‌توان شروع کرد، شناست. این رشته ورزشی محدودیت سنی ندارد. حتی می‌توان در همان اوایل تولد نیز ورزش شنا را آغاز کرد که البته مستلزم استخر و مربی مخصوص نوزادان است. اما چرا این رشته بهترین رشته برای این رده سنی است؟ چون نوزاد و کودک احساس امنیت و آشنایی می‌کند. نوزاد در رحم مادر در کیسه آبی زندگی کرده و حالا آن محیط با فضای بیشتر برای او شبیه‌سازی می‌شود و می‌تواند با تکان دادن اندام خود در آب عضلاتش را تقویت کند.
ژیمناستیک: پس از 8 سالگی کودک می‌تواند ورزش ژیمناستیک را شروع کند. این ورزش موجب افزایش انعطاف بدنی و قوای جسمانی کودک می‌شود. همچنین به علت پرش‌ها و فرود‌هایی که در این رشته وجود دارد، صفحات رشدی وی تحریک می‌شود و موجب رشد قدی خوبی خواهد شد.
ورزش‌های دیگر: از سنین 10 تا 15 سال رشته‌های والیبال، بسکتبال و هندبال نیز ورزش‌های مناسبی هستند و پس از 15 سالگی رشته‌هایی مانند فوتبال، رشته‌های رزمی، رشته‌های راکتی و ورزش‌های دیگر را می‌توان شروع کرد.
منبع:
دکتر سلام
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼