بارداری در سن نوجوانی، خطرات تهدید کننده

در سال های اخیر، تبلیغات گسترده در مخالفت با بالا رفتن سن ازدواج موجب شده تا این موضوع مهم در نظر بسیاری از افراد جامعه امری تکراری تلقی شود. جالب است بدانید آمارهای وزارت بهداشت (در سال ۱۳۷۹) حاکی از این است که طی ۳۰ سال اخیر سن ازدواج مردان تنها ۱ تا ۲ سال افزایش یافته در حالی که این افزایش برای زنان ۵ تا ۶ سال بوده است.

یکی از دلایل اینکه چرا این بحث بازار داغی را به خودش اختصاص داده، عوارض حاملگی در سنین بالا است. از طرفی ما با مقوله عوارض حاملگی در سنین پایین نیز رو به رو هستیم؛ سنینی که به عنوان نوجوانی تعریف شده و افراد ۱۰ تا ۱۹ ساله را در برمی گیرد. امروزه در کشور ما مشخص شده که ۱.۱۴ درصد دختران شهری (با بیشترین شیوع در قم) و ۴.۱۹ درصد دختران روستایی (با بیشترین شیوع در همدان) در سنین ۱۵ تا ۱۹ سالگی ازدواج می کنند. این رقم در رابطه با سنین ۱۰ تا ۱۴ سالگی، ۱ درصد در مناطق شهری و ۶.۱ درصد در مناطق روستایی است. این اعداد و ارقام ما را بر آن داشت تا گزارشی پیرامون عوارض بارداری در سنین پایین تهیه کنیم. با ما همراه شوید:

حاملگی های پرخطر
سنین باروری زیر ۱۹ سال و بالای ۳۴ سال به عنوان حاملگی های پرخطر تلقی می شوند. برای حاملگی های سنین ۱۵ تا ۱۹ سال اصطلاح «حاملگی نوجوانی» به کار برده می شود. طبق آمارهای مرکز ملی بهداشت، حاملگی های این دوران ۱۳ درصد کل تولدها را تشکیل می دهند.

عواقب حاملگی نوجوانی
بر اساس اظهارات فاطمه ناهیدی، دکترای بهداشت باروری، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، رخ دادن پدیده بلوغ در سنین نوجوانی همه افراد از جمله زنان را در مسیر تغییرات زیادی قرار می دهد. از نظر جسمی، دختر نوجوان در حال رشد بوده و اندام های تولید مثلی و تناسلی وی از رشد کافی برخوردار نیستند بنابراین مادر شدن در این سنین فرد را دچار مخاطراتی می کند که از جنبه های گوناگون جسمی، روانی، اجتماعی و اقتصادی قابل بحث است:

بعد جسمی
زنان نوجوان معمولا در حال رشد و تکامل هستند. نیاز آنها به انرژی و تغذیه مناسب نسبت به افراد مسن تر بیشتر است، بنابراین چنین کمبودهایی با وقوع حاملگی نه تنها به مادر بلکه به جنین نیز آسیب وارد می کند.

بعد روحی روانی
در نوجوانی بلوغ کامل فکری اتفاق نمی افتد، در نتیجه این افراد آمادگی لازم را برای تشکیل خانواده ندارند. حال اگر ازدواج کرده و پرورش یک کودک به مسوولیت های آنان افزوده شود، مشکل چند برابر خواهد شد. این افراد در نوجوانی هنوز نیاز به حمایت های خانواده دارند. تغییرات خلقی که در نتیجه بلوغ رخ می دهد، نظیر حساس شدن و زودرنجی نشان دهنده آماده نبودن این زنان برای پرورش بچه است.

بعد اجتماعی
نوجوانی سنی است که در آن فرد برای برقراری ارتباط مناسب با دوستان، اعضای خانواده و جامعه نیاز به راهنمایی و هدایت دارد. بنابراین فرد نوجوان از بعد اجتماعی نیز برای راهنمایی و پرورش موجودی دیگر، مناسب نخواهد بود.

بعد اقتصادی
به طور معمول دختران نوجوان با مردان کم سن ازدواج می کنند که از لحاظ اقتصادی در وضعیت مناسبی قرار ندارند. حمایت نکردن مالی مرد از زن موجب می شود که در صورت وقوع حاملگی مشکلات معیشتی و تغذیه ای برای زن ایجاد شود که در نهایت برای هر دو، یعنی مادر و جنین مشکلاتی را فراهم می کند. بنابر اظهارات فوق تخصص نازایی، از آنجا که حاملگی دوران نوجوانی از حاملگی های پرخطر محسوب می شود، این مادران طی بارداری باید مراجعات بیشتری به پزشک داشته باشند. هنگام وضع حمل، زایمان طبیعی در آنها ترجیح داده می شود و پس از زایمان، برای حاملگی بعدی حداقل ۴ سال فاصله گذاری توصیه می شود.

دلایل حاملگی نوجوانی
اعتقادات و ارزش های فرهنگی از مسائل مهمی هستند که جان مادران را به مخاطره می اندازند. وضعیت زنان در بسیاری از کشورهای در حال توسعه با ازدواج و مادر شدن تثبیت می شود. طبق آمارهای صندوق کودکان سازمان ملل متحد(unicef)، در بیش از ۵۰ کشور جهان اجازه ازدواج در سن ۱۶ سالگی و پایین تر و در ۷ کشور جهان از سن ۱۲ سالگی صادر می شود.

دکتر ناهیدی موارد زیر را از دلایل عمده حاملگی در نوجوانی ذکر می کند:
۱) کمبود اطلاعات و خدمات بهداشتی

۲) کمبود یا دسترسی نداشتن به وسایل تنظیم خانواده

مراقبت های بهداشتی و باروری
توصیه های پیش گیری: احتمال مرگ ناشی از عوارض بارداری و زایمان در مادران نوجوان ۱۵ تا ۱۹ ساله، دو برابر مادران ۲۰ تا ۳۴ ساله است و در مادران زیر ۱۵ سال احتمال مرگ پنج برابر زنان بالای ۲۰ سال عنوان می شود. این مسأله مرگ کودکان را نیز تحت تاثیر قرار می دهد، به طوری که کودکان مادران نوجوان بیشتر در معرض مرگ و میر هستند. پیش گیری از این رخدادها از اهداف مهم سلامت جامعه است. عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این باره می گوید: