تغذیه زنان شیرده، ده توصیه مهم
مصرف برخى غذاها مانند سیر، پیاز، مارچوبه و تربچه ممکن است روى طعم شیر اثر بگذارد.
تغذیه با شیر مادر موجب بهبود سطح ایمنى بدن شیرخوار در برابر ابتلا به انواع عفونت هاى حاد تنفسى، اسهال و نیز بازگشت وزن مادر به قبل از باردارى مى شود. حجم شیر مادر رابطه مستقیم با تکرر شیردهى دارد . تغذیه مکرر نوزاد با شیر مادر سبب مى شود شیر بیشترى تولید شود . با شروع مصرف غذاهاى کمکى و کاهش دفعات شیردهى، حجم شیر تولیدشده نیز کاهش مى یابد و بالطبع نیاز افزایش یافته مادر به مواد مغذى نیز تعدیل مى شود.
یکى از علل کاهش تولید شیر، خستگى مادر، خصوصاً در ۴ تا ۶ ماه اول شیردهى است. مادر شیرده را باید تشویق کرد تا در طول روز به اندازه کافى استراحت کند، حجم کارهاى خود را کاهش دهد و از اطرافیان خود در کارها کمک بگیرد. به خصوص حمایت همسر در این زمینه از اهمیت زیادى برخوردار است.
توجهات تغذیه اى خاص در دوران شیردهى:
در هرم غذایى، سهم هاى توصیه شده در هر گروه از مواد غذایى در دوران شیردهى مشابه دوران باردارى مى باشد.
1- نیاز مادر شیرده به کالرى حدود 500 کیلوکالرى روزانه بیش از دوران قبل از باردارى است. براى تأمین این مقدار کالرى علاوه بر مواد مغذی (شامل انواع چربى ها و پروتئین که لازم است در این دوران مصرف شود) از چربى هاى ذخیره شده در بدن مادر در دوران باردارى نیز استفاده مى شود. ذخایر چربى مادر که در طى باردارى ذخیره شده است، 100 تا 150 کیلوکالرى از انرژى مورد نیاز براى تولید شیر را فراهم مى کند. دریافت کالرى ناکافى سبب کاهش تولید شیر مى شود.
2- مصرف نوشیدنیهاى کافئین دار اعم از چاى غلیظ، قهوه، کوکاکولا و... باید کاهش یابد زیرا مصرف این مواد ممکن است سبب تحریک پذیرى، بى اشتهایى و کم خوابى شیرخوار شود.
همچنین از نوشیدن الکل باید خوددارى کرد.
۳- غذاى مادر شیرده باید حاوى مقادیر کافى از ۵ گروه غذایى اصلى باشد تا از دریافت ویتامین و املاح معدنى به میزان کافى اطمینان حاصل شود. مقدار ویتامین موجود در شیر مادر عمدتاً انعکاسى از مقدار ویتامین مصرفى مادر است. میزان ویتامین D شیر مادر به میزان قرار گرفتن او در معرض نور مستقیم خورشید وابسته است.
۴- وجود مواد معدنى نظیر کلسیم، آهن، روى، مس، فسفر و ید در تغذیه مادر شیرده ضرورى است. با این حال برخى از مواد معدنى مانند کلسیم، فسفر، آهن و روى، بدون توجه به دریافت غذا، مى تواند از ذخایر بدن مادر به شیر وارد شوند؛ اما وجود برخى مواد معدنى همچون ید در شیر مادر ارتباط مستقیمى با تغذیه او دارد. بنابراین تغذیه مناسب مادر شیرده جهت تأمین انواع مواد معدنى ضرورى مخصوصاً کلسیم، آهن و ید براى سلامتى مادر و شیرخوار ضرورى است. توصیه مى شود مادران شیرده همچون دوران باردارى از منابع کلسیم و سایر مواد معدنى استفاده کنند.
۵- همچنین مصرف نمک ید دار تصفیه شده به مقدار کم و رعایت شرایط نگهدارى مناسب آن مهم است؛ یعنى با نگهدارى نمک ید دار در ظروف در بسته و دور از نور، ید موجود در نمک را حفظ کنند. همچنین توصیه مى شود براى پایدار ماندن ید در غذاها، نمک در انتهاى پخت به غذا اضافه شود.
۶- مصرف برخى غذاها مانند سیر، انواع کلم، پیاز، مارچوبه و تربچه و یا غذاهاى پر ادویه و پر چاشنى ممکن است روى طعم شیر اثر بگذارد و تغییر ناگهانى طعم شیر سبب تمایل نداشتن شیرخوار به شیر خوردن شود. با توجه به تأثیر برخى مواد غذایى بر طعم شیر، در صورتى که شیرخوار از شیر خوردن امتناع مى کند بهتر است مادران از مصرف این مواد خوددارى کرده یا مصرف آن را محدود کنند.
۷- کاهش وزن بعد از زایمان باید تدریجى صورت گیرد تا بر مقدار شیر مادر تأثیر نگذارد. لازم به ذکر است که شیردهى خود سبب کاهش تدریجى وزن مادر مى شود، با این شرط که مواد مغذى لازم با مصرف مواد غذایى مناسب و کافى براى مادر تأمین شود.
کاهش وزن دوران شیردهى باید بیشتر از کم خورى و محدود کردن رژیم غذایى، متکى بر افزایش تحرک و انجام فعالیت هاى بدنى باشد. وزن گیرى مناسب شیرخوار در طول دوران شیرخوارگى به خصوص 6 ماه اول نشان دهنده کافى بودن مقدار شیر مادر مى باشد و مادر با اطمینان از کافى بودن شیر خود مى تواند کمتر از 450 گرم در هفته کاهش وزن داشته باشد.
زنان شیرده داراى اضافه وزن مى توانند با کاهش مصرف غذاهاى سرشار از چربى و قند هاى ساده در حدود ۵۰۰ کیلوکالرى از انرژى دریافتى را کاهش دهند اما باید غذاهاى سرشار از کلسیم، سبزى ها و میوه ها را بیشتر مصرف کنند.
۸- لازم است مصرف قرص فروسولفات تا ۳ ماه بعد از زایمان ادامه یابد.
۹- تولید شیر در مادران مبتلا به سوءتغذیه شدید ممکن است از سایر مادران کمتر باشد. در این مورد و مواردى که BMI مادر کمتر از۱۸ مى باشد، مادران باید انرژى دریافتى روزانه خود را (تا ۷۵۰ کیلوکالرى) افزایش دهند مادر شیرده حتى اگر مبتلا به سوءتغذیه باشد، مى تواند شیر تولید کند؛ اما باید توجه داشت که در چنین شرایطى ذخایر غذایى بدن مادر صرف تولید شیر مى شود و در نتیجه مادر به دلیل تخلیه ذخایر بدنى خود و احساس ضعف، خستگى و بى حوصلگى توان مراقبت از کودک را نخواهد داشت؛
بنابراین تغذیه مناسب مادر در دوره شیردهى براى پیشگیرى از سوءتغذیه که هم سلامت مادر را به خطر مى اندازد و هم در مراقبت از کودک اختلال ایجاد مى کند حائز اهمیت است.
در صورت تغذیه نادرست و ناکافى در دوران شیردهى، مادر بیش از شیرخوار متضرر مى شود؛ و با عوارضى هم چون پوکى استخوان، مشکلات دندانى، کم خونى و... مواجه خواهد شد.
۱۰- بعضى از شیرخواران ممکن است غذاهایى که مادر مصرف کرده و وارد شیر او شده است را تحمل نکنند. به عنوان مثال، مصرف سیر، پیاز و یا حبوبات که توسط مادر ممکن است موجب دردهاى شکمى و یا تولید قولنج در شیرخوار شود.
همچنین کلم، شلغم و یا میوه هاى مثل زردآلو، آلو، هلو، هندوانه و بعضى سبزى ها در صورتى که زیاد مصرف شوند ممکن است موجب نفخ و دردهاى شکمى در شیرخوار شوند؛ بنابراین مادر باید دقت کند در صورتى که طى 24 ساعت پس از خوردن موادى که در بالا ذکر شد، شیرخوار دچار نفخ و دل درد شود از مصرف آن ها خوددارى کند.
به طور کلى مادر شیرده هر غذایى را که میل دارد مى تواند مصرف کند مگر آنکه حس کند شیرخوار وى پس از خوردن آن غذا توسط مادر دچار درد هاى شکمى شود.
فعالیت بدنى:
فعالیت بدنى مناسب براى بهبود وضعیت جسمانى و روانى مادر شیرده مهم است. اگر چه ورزش منظم و در حد متعادل در زنانى که قبل از باردارى از نظر جسمانى متناسب بوده اند مانعى در برابر شیردهى نیست، اما گاهى دیده شده پس از فعالیت بدنى شدید و ورزش مادر شیرده (به علت ورود اسیدلاکتیک به شیر)، طمع تلخ در شیر ایجاد مى شود و شیرخوار از خوردن شیر امتناع مى کند. در این مواقع لازم است مادر قبل از شیر دادن، سینه خود را بشوید؛ و اگر هنوز شیرخوار مایل به شیر خوردن نیست مقدار کمى از شیر خود را قبل از تغذیه شیرخوار بدوشد و دور بریزد و سپس اقدام به شیردهى نماید.
یکى از علل کاهش تولید شیر، خستگى مادر، خصوصاً در ۴ تا ۶ ماه اول شیردهى است. مادر شیرده را باید تشویق کرد تا در طول روز به اندازه کافى استراحت کند، حجم کارهاى خود را کاهش دهد و از اطرافیان خود در کارها کمک بگیرد. به خصوص حمایت همسر در این زمینه از اهمیت زیادى برخوردار است.
توجهات تغذیه اى خاص در دوران شیردهى:
در هرم غذایى، سهم هاى توصیه شده در هر گروه از مواد غذایى در دوران شیردهى مشابه دوران باردارى مى باشد.
1- نیاز مادر شیرده به کالرى حدود 500 کیلوکالرى روزانه بیش از دوران قبل از باردارى است. براى تأمین این مقدار کالرى علاوه بر مواد مغذی (شامل انواع چربى ها و پروتئین که لازم است در این دوران مصرف شود) از چربى هاى ذخیره شده در بدن مادر در دوران باردارى نیز استفاده مى شود. ذخایر چربى مادر که در طى باردارى ذخیره شده است، 100 تا 150 کیلوکالرى از انرژى مورد نیاز براى تولید شیر را فراهم مى کند. دریافت کالرى ناکافى سبب کاهش تولید شیر مى شود.
2- مصرف نوشیدنیهاى کافئین دار اعم از چاى غلیظ، قهوه، کوکاکولا و... باید کاهش یابد زیرا مصرف این مواد ممکن است سبب تحریک پذیرى، بى اشتهایى و کم خوابى شیرخوار شود.
همچنین از نوشیدن الکل باید خوددارى کرد.
۳- غذاى مادر شیرده باید حاوى مقادیر کافى از ۵ گروه غذایى اصلى باشد تا از دریافت ویتامین و املاح معدنى به میزان کافى اطمینان حاصل شود. مقدار ویتامین موجود در شیر مادر عمدتاً انعکاسى از مقدار ویتامین مصرفى مادر است. میزان ویتامین D شیر مادر به میزان قرار گرفتن او در معرض نور مستقیم خورشید وابسته است.
۴- وجود مواد معدنى نظیر کلسیم، آهن، روى، مس، فسفر و ید در تغذیه مادر شیرده ضرورى است. با این حال برخى از مواد معدنى مانند کلسیم، فسفر، آهن و روى، بدون توجه به دریافت غذا، مى تواند از ذخایر بدن مادر به شیر وارد شوند؛ اما وجود برخى مواد معدنى همچون ید در شیر مادر ارتباط مستقیمى با تغذیه او دارد. بنابراین تغذیه مناسب مادر شیرده جهت تأمین انواع مواد معدنى ضرورى مخصوصاً کلسیم، آهن و ید براى سلامتى مادر و شیرخوار ضرورى است. توصیه مى شود مادران شیرده همچون دوران باردارى از منابع کلسیم و سایر مواد معدنى استفاده کنند.
۵- همچنین مصرف نمک ید دار تصفیه شده به مقدار کم و رعایت شرایط نگهدارى مناسب آن مهم است؛ یعنى با نگهدارى نمک ید دار در ظروف در بسته و دور از نور، ید موجود در نمک را حفظ کنند. همچنین توصیه مى شود براى پایدار ماندن ید در غذاها، نمک در انتهاى پخت به غذا اضافه شود.
۶- مصرف برخى غذاها مانند سیر، انواع کلم، پیاز، مارچوبه و تربچه و یا غذاهاى پر ادویه و پر چاشنى ممکن است روى طعم شیر اثر بگذارد و تغییر ناگهانى طعم شیر سبب تمایل نداشتن شیرخوار به شیر خوردن شود. با توجه به تأثیر برخى مواد غذایى بر طعم شیر، در صورتى که شیرخوار از شیر خوردن امتناع مى کند بهتر است مادران از مصرف این مواد خوددارى کرده یا مصرف آن را محدود کنند.
۷- کاهش وزن بعد از زایمان باید تدریجى صورت گیرد تا بر مقدار شیر مادر تأثیر نگذارد. لازم به ذکر است که شیردهى خود سبب کاهش تدریجى وزن مادر مى شود، با این شرط که مواد مغذى لازم با مصرف مواد غذایى مناسب و کافى براى مادر تأمین شود.
کاهش وزن دوران شیردهى باید بیشتر از کم خورى و محدود کردن رژیم غذایى، متکى بر افزایش تحرک و انجام فعالیت هاى بدنى باشد. وزن گیرى مناسب شیرخوار در طول دوران شیرخوارگى به خصوص 6 ماه اول نشان دهنده کافى بودن مقدار شیر مادر مى باشد و مادر با اطمینان از کافى بودن شیر خود مى تواند کمتر از 450 گرم در هفته کاهش وزن داشته باشد.
زنان شیرده داراى اضافه وزن مى توانند با کاهش مصرف غذاهاى سرشار از چربى و قند هاى ساده در حدود ۵۰۰ کیلوکالرى از انرژى دریافتى را کاهش دهند اما باید غذاهاى سرشار از کلسیم، سبزى ها و میوه ها را بیشتر مصرف کنند.
۸- لازم است مصرف قرص فروسولفات تا ۳ ماه بعد از زایمان ادامه یابد.
۹- تولید شیر در مادران مبتلا به سوءتغذیه شدید ممکن است از سایر مادران کمتر باشد. در این مورد و مواردى که BMI مادر کمتر از۱۸ مى باشد، مادران باید انرژى دریافتى روزانه خود را (تا ۷۵۰ کیلوکالرى) افزایش دهند مادر شیرده حتى اگر مبتلا به سوءتغذیه باشد، مى تواند شیر تولید کند؛ اما باید توجه داشت که در چنین شرایطى ذخایر غذایى بدن مادر صرف تولید شیر مى شود و در نتیجه مادر به دلیل تخلیه ذخایر بدنى خود و احساس ضعف، خستگى و بى حوصلگى توان مراقبت از کودک را نخواهد داشت؛
بنابراین تغذیه مناسب مادر در دوره شیردهى براى پیشگیرى از سوءتغذیه که هم سلامت مادر را به خطر مى اندازد و هم در مراقبت از کودک اختلال ایجاد مى کند حائز اهمیت است.
در صورت تغذیه نادرست و ناکافى در دوران شیردهى، مادر بیش از شیرخوار متضرر مى شود؛ و با عوارضى هم چون پوکى استخوان، مشکلات دندانى، کم خونى و... مواجه خواهد شد.
۱۰- بعضى از شیرخواران ممکن است غذاهایى که مادر مصرف کرده و وارد شیر او شده است را تحمل نکنند. به عنوان مثال، مصرف سیر، پیاز و یا حبوبات که توسط مادر ممکن است موجب دردهاى شکمى و یا تولید قولنج در شیرخوار شود.
همچنین کلم، شلغم و یا میوه هاى مثل زردآلو، آلو، هلو، هندوانه و بعضى سبزى ها در صورتى که زیاد مصرف شوند ممکن است موجب نفخ و دردهاى شکمى در شیرخوار شوند؛ بنابراین مادر باید دقت کند در صورتى که طى 24 ساعت پس از خوردن موادى که در بالا ذکر شد، شیرخوار دچار نفخ و دل درد شود از مصرف آن ها خوددارى کند.
به طور کلى مادر شیرده هر غذایى را که میل دارد مى تواند مصرف کند مگر آنکه حس کند شیرخوار وى پس از خوردن آن غذا توسط مادر دچار درد هاى شکمى شود.
فعالیت بدنى:
فعالیت بدنى مناسب براى بهبود وضعیت جسمانى و روانى مادر شیرده مهم است. اگر چه ورزش منظم و در حد متعادل در زنانى که قبل از باردارى از نظر جسمانى متناسب بوده اند مانعى در برابر شیردهى نیست، اما گاهى دیده شده پس از فعالیت بدنى شدید و ورزش مادر شیرده (به علت ورود اسیدلاکتیک به شیر)، طمع تلخ در شیر ایجاد مى شود و شیرخوار از خوردن شیر امتناع مى کند. در این مواقع لازم است مادر قبل از شیر دادن، سینه خود را بشوید؛ و اگر هنوز شیرخوار مایل به شیر خوردن نیست مقدار کمى از شیر خود را قبل از تغذیه شیرخوار بدوشد و دور بریزد و سپس اقدام به شیردهى نماید.
منبع:
تا سلامتی
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼