زایمان طبیعی یا سزارین، کدام؟

زایمان طبیعی
زایمان ، تولد یا زایش، اوج دوران بارداری یک زن است که شامل خارج شدن یک یا چند نوزاد از رحم مادر است. زایمان طبیعی روشی از زایمان با «تکنولوژی پایین» است. زایمان طبیعی به فرد اجازه می‌دهد که طبیعت انسان کار خود را در زایمان انجام دهد. برخی از زنان تصمیم می‌گیرند که هنگام زایمان طبیعی از هیچ دارویی استفاده نکرده و به جای آن برای کاهش دردشان از روش‌هایی مانند ریلکسیشن یا کنترل تنفس استفاده کنند. در زایمان طبیعی مادر کنترل بدن خود را در دست دارد؛ البته به هنگام زایمان یک فرد همیار نیز او را به آرامی برای پشت سر گذاشتن مراحل زایمان طبیعی راهنمایی و حمایت می‌کند.

زایمان سزارین
زایمان سزارین یک نوع زایمان غیرطبیعی است که در آن نوزاد با ایجاد برشی در دیواره شکم و رحم مادر خارج می‌گردد. در شرایط ویژه‌ای که زن باردار به دلایل پزشکی توانایی یک زایمان طبیعی را نداشته باشد از روش سزارین که نوعی عمل جراحی است استفاده می‌شود تا زایمان میسر گردد. از آنجا که زایمان سزارین با درد کمتری برای زن باردار همراه است، این گونه زایمان بسیار شایع شده و تعداد زیادی از زنان باردار مایل به استفاده از زایمان سزارین هستند. اگر چه سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند که حداکثر ۱۵ درصد از تولدها به روش سزارین انجام شوند، اما شیوع عمل سزارین در بسیاری کشورها بیش از این مقدار است ، در ایران نیز گرایش زیادی به تولد نوزاد به روش سزارین وجود دارد بطوریکه ایران پس از برزیل دومین کشوری است که بیشترین آمار سزارین را به خود اختصاص داده است .

مزیت ها و فواید زایمان طبیعی بر زایمان سزارین :
۱ - در زایمان طبیعی احتمال مرگ مادر به نسبت سزارین کاهش میابد. در زایمان سزارین میزان مرگ مادر افزایش می یابد.

۲ - عفونت بدنبال زایمان طبیعی نسبتا شایع میباشد. عفونت رحم بعد از سزارین نسبتا شایع میباشد .

۳ - میزان خونریزی در زایمان طبیعی به نسبت سزارین کمتر میباشد. میزان خونریزی در زایمان سزارین دو برابر زایمان طبیعی میباشد.

۴ - عفونت محل زخم در زایمان طبیعی بدلیل عدم جراحی این عارضه وجود ندارد. این عارضه بدلیل جراحی در زایمان سزارین دیده میشود.

۵ - درد زایمان در روش طبیعی به دلیل انقباضات رحمی درحین زایمان وجود دارد. درد زایمان در سزارین بعداز زایمان ایجاد میشود که جهت کنترل آن نیاز به مصرف مسکن میباشد.

۶ - میزان بستری شدن در زایمان طبیعی کمتر میباشد. میزان بستری شدن مجدد درعرض ۶۰ روز بعد از سزارین ، تقریبا دو برابر میزانی است که در زایمان طبیعی دیده میشود.

۷ - مادر بعد از زایمان طبیعی خیلی زود به زندگی روزانه خود برمیگردد و میتواند از نوزاد خود نگهداری کند. مادرانی که به روش سزارین زایمان میکنند درانجام وظایف روزمره و مراقبت از نوزاد به کمک خانواده و دوستان متکی می شوند این زنان مدت طولانی تری احساس ناراحتی و محدودیت درحرکت دارند.

۸ - در زایمان طبیعی خطر پارگی مثانه وجود ندارد. میزان بروز پارگی مثانه در زایمان سزارین با توجه به انجام جراحی وجود دارد .

۹ - زایمان طبیعی بدون بیهوشی انجام میشود و عوارض ناشی از بیهوشی راندارد. باتوجه به بیهوشی مادر درحین جراحی این بیهوشی خطرات زیادی را برای مادر به همراه دارد .

۱۰ - کم خونی و دیابت در نوزادانی که با زایمان طبیعی به دنیا میایند کمتر میباشد. کم خونی و دیابت درنوزادانی که با روش سزارین متولد میشوند بیشتر میباشد .

۱۱ - مقاربت دردناک بعد از زایمان طبیعی کمتر دیده میشود و روش زایمان در رضایتمندی جنسی تاثیرندارد. مقاربت دردناک بعد از زایمان سزارین بیشتر دیده میشود و روش زایمان در رضایتمندی جنسی تاثیر ندارد.

۱۲ - زایمان طبیعی هزینه کمتری برای فرد و خانواده در بردارد. زایمان به روش سزارین و عوارض ناشی ازآن هزینه بیشتری هم برای خانواده وهم جامعه دارد.

۱۳ - در زایمان طبیعی بعلت هوشیاری مادر رابطه عاطفی و شیردهی نوزاد زودتر آغاز میشود و مادر میتواند زودتر نوزاد خود را درآغوش بگیرد. بیهوشی باعث میشود ما در نتواند ارتباط عاطفی را با نوزاد در بدو تولد برقرار نماید و همچنین باعث اختلال در شیردهی می شود.

۱۴ - زایمان طبیعی عوارض جنینی کمتری را به دنبال دارد. احتمال وقوع فلج ،شکستگی جمجمه وشکستگی سایر استخوانهای بلند در نوزادانی که با سزارین متولد میشوند وجود دارد.

۱۵ - انجام زایمان به روش طبیعی نقش مهمی در تنظیم سیستم دفاعی مادر و نوزاد دارد و همچنین نقش مهمی درخون سازی و پاسخ ایمنی و دفاع نوزادی در برابر استرس و عفونت دارد. در نوزادانی که با زایمان سزارین متولد میشوند میزان فاکتورهایی که درتنظیم سیستم ایمنی نقش دارند کمتر میباشد .

۱۶ - احتمال چسبندگی رحم در مادران با زایمان طبیعی کمتر میباشد. احتمال چسبندگی شدید رحم در مادرانی که سزارین میکنند بیشتر میباشد.

علائم شروع زایمان طبیعی عبارتند از:
درد ناحیه زیر شکم و یا کمر که به تدریج طول مدت درد بیشتر و فاصله بین آن کوتاه تر میشود.

بروز هر نوع ترشح خونی از واژن یا مهبل

آبریزش از مهبل یا واژن

فرآیند زایمان طبیعی معمولاً به سه مرحل تقسیم می شود :
مرحلۀ اول : از زمان شروع دردهای زایمانی تا باز شدن کامل دهانۀ رحم می باشد .

مرحلۀ دوم : از باز شدن کامل دهانۀ رحم تا خروج نوزاد می باشد .

مرحلۀ سوم : از خروج نوزاد تا خروج جفت می باشد .

مرحله اول زایمان طبیعی :
مرحله اول زایمان طبیعی نیز سه قسمت دارد : دردهای ابتدایی، دردهای فعال ، مرحلۀ انتقالی. تمامی مرحلۀ اول ممکن است ۱۲-۱۴ ساعت برای شکم اولها و ۵-۶ ساعت برای مادرانی که قبلاً هم زایمان کرده اند طول بکشد. نیروی انقباضات رحمی ، دهانۀ رحم را باز می کند و میزان این باز شدن معمولاً با سانتیمتر بیان می شود که در معایتۀ داخلی که با یک یا دو انگشت صورت میگیرد ، تعیین می شود. باز شدن کامل دهانۀ رحم ۱۰سانتی متر می باشد .

دردهای ابتدایی : از شروع انقباضات واقعی زایمانی تا هنگامی که دهانۀ رحم ۴ سانتی متر باز شده باشد می باشد. دهانۀ رحم علاوه بر باز شدن ، نازک هم شده است. این قسمت معمولاً از همۀ مراحل قابل تحمل تر می باشد. و از آنجایی که این قسمت از مرحلۀ اول حدود ۶ ساعت طول میکشد ، بسیاری از خانم ها ترجیح می دهند این مرحله را در منزل به سر ببرند .

درد های فعال : از زمانیست که دهانۀ رحم ۴ سانتی متر باز شده تا هنگامی که به ۷ سانتی متر برسد. وقتی که دهانۀ رحم ۶ سانتی متر باز شد ، انقباضات بسیار قوی تر گردیده اند و دفعات آنها نیز بتدریج افزایش می یابند و زمان بیشتری به طول می انجامند. برای مثال هر دو دقیقه یک انقباض ۶۰ثانیه ای ممکن است رخ دهد. در این مرحله احتمالا ًاحساس گرمی می کنید ، دهانتان خشک می شود ، کمی خسته می شوید و کمرتان نیز درد می گیرد. بهتر است مرتب تغییر وضعیت بدهید ولی به پشت نخوابید. مرتب ادرار کنید و نفسهای عمیق بکشید .

مرحلۀ انتقالی : زمانی است که دهانۀ رحم ۸ سانتی متر باز شد تا وقتی که به ۱۰ سانتی متر برسد. این مرحله به عقیدۀ بسیاری زنان ، دردناک ترین مرحله است و البته خوشبختانه کوتاه ترین مرحله ( معمولاً ۹۰-۲۰ دقیقه طول می کشد ) در این مرحله احساس دفع مدفوع بشما دست می دهد و این نشان می دهد که سر جنین به راست رودۀ شما فشار می آورد و نزدیک زایمان هستید .

مرحلۀ دوم زایمان طبیعی : تولد نوزاد
برای زایمان احتمالاً شما را به اتاق زایمان و تخت زایمان راهنمایی می کنند. احتمالاً تخت زایمانی را در مطب ماما یا پزشکتان دیده اید ، بیشتر شبیه به صندلی بزرگ و بلندی است که دو پایه در انتها دارد که پاهای شما را روی آنها قرار می دهند. ناحیۀ تناسلی شما با مواد ضد عفونی کننده شسته می شود و روی شکم و پاهایتان پارچه های استریلی پهن می گردد.

هنگامی که دهانۀ رحمتان ۱۰ سانتی متر باز شد ، ماما یا پزشکتان به شما می گوید که می توانید به طرف پایین زور بزنید. بهتر است زور زدن شما همراه با یک بازدم آهسته باشد. بش از ۶-۵ ثانیه نفستان را حبس نکنید. در صورتی که پس از ۳۰ دقیقه پیشرفتی نکرده اید و جنین پایین نیامده است. نزول جنین در مجرای زایمانی به کمک فشارهای شما و انقباضات ماهیچه های شکمی و دیافراگم صورت می پذیرد. هر چند این مجرا حدود ۱۰ سانتی متر بیشتر نیست ولی ممکن است ۲۰ دقیقه تا دو ساعت ( در زایمان های مشکل ) طول بکشد تا او این مسیر را طی کند.

هنگامی که سر جنین کاملاً پایین آمد و به پرنیه فشار آورد ، اپیزیاتومی یا همان برش در پرینه می تواند انجام گیرد. آخرین انقباض قبل از زایمان سر ، احتمالاً باعث یک احساس سوزش و کشیدگی می شود. بعد از تولد سر ، یک شانه و سپس شانۀ بعد و بلافاصله بقیه بدن به دنیا می آید. قسمت مشکل زایمان در درجۀ اول همان سر می باشد. زایمان شانۀ اول نیز مقداری ایجاد درد می کند اما بقیۀ بدن تقریباً به بیرون لیز می خورد .

معمولاً دهان و بینی نوزاد تمیز می شود و شما برای اولین بار صدای گریۀ او را می شنوید. در این مرحله نوزاد هنوز از طریق بند ناف به شما متصل است. ماما یا پزشکتان بند ناف را در دست می گیرد و هنگامی که ضربان آن تمام شد اول با دو پنس آن را می بندد و سپس می چیند. سپس یک گیرۀ پلاستیکی در فاصلۀ ۳-۲ سانتی متری شکم نوزاد ، بر روی بند ناف می بندد و بقیۀ آن را می چیند .

از عجایب خلقت است که پس از آن همه سختی و درد و خستگی و احتمالاً بی خوابی ، با تولد نوزاد ، تقریباً همۀ دردها از بین می روند. بخصوص هنگامی که نوزاد کوچک و قشنگ تان را می بینید ، البته توجه دارید که کل مدت دردهای ناراحت کننده زایمان طبیعی شاید به اندازۀ مدت یک دندان درد ساده باشد ! ولی متأسفانه همیشه آن چنان از دردهای زایمانی و شدت و مدت آن ها نقل شده است که باعث وحشت مادران جوان می گردد.

مرحلۀ سوم زایمان طبیعی : خروج جفت
جفت عضوی است که در طول حاملگی به دیوارۀ رحم متصل است و از طریق بند ناف به جنین وصل می باشد. مسئولیت تغذیه و اکسیزن رسانی به جنین و دفع ضایعات جنین به عهده جفت می باشد. پس از تولد نوزاد ، انقباض رحم متوقف می شود و می تواند پس از آن همه فعالیت کمی استراحت کند. پس از چند دقیقه دوباره منقبض می شود. این انقباضات جفت را از دیوارۀ رحم جدا کرده و آن را به بیرون هدایت می کنند که معمولاً با خروج مقداری خون نیز همراه می باشد .

پس از خروج جفت ، ماما یا پزشکتان اقدام به ترمیم اپیزیاتومی می کند بخیه ها را با نخهای قابل جذب انجام می دهند که در عرض ۲۰-۱۵ روز جذب می شوند. نوزادتان کاملاً بررسی می شود و به شما داده می شود. بهتر است هر چه زودتر او را شیر دهید. این کار هم ارتباط عاطفی نوزاد و مادر را تقویت می کند ، هم جریان شیر زودتر برقرار می شود و هم رحم زودتر به حالت اولیه بر می گردد .

حداقل تا دو ساعت در زایشگاه خواهید ماند و ماما یا پرستار آن بخش، خونریزی رحمی شما را کنترل می کند. در صورتی که رحم شما منقبض شد و خونریزی تان کنترل گشت ، شما را به اتاقتان در بخش منتقل می کنند. هر چند پس از آن همه تلاش احساس خستگی می کنید ولی احتمالاً برای خوابیدن بیش از اندازه هیجان زده هستید و بعد از خبر دادن به فامیل و آشنایان حتماً بیشتر از هر کاری تمایل دارید عضو جدید خانواده تان نگاه کنید و او را تجلیل نمایید و البته هر کسی هم به دنبال شباهت تازه وارد عزیز با خود می باشد .

شما می توانید برای اطلاع بیشتر مقاله روابط جنسی بعد از زایمان در روابط زناشویی را مطالعه نمایید

مراقبت‌ها و اقدامات لازم پس از زایمان طبیعی :
۱ - بخیه‌ها با آب و بتادین رقیق شده روزی ۳ بار به مدت ۲ هفته شستشو داده شود.

۲ - روزی ۳ مرتبه Heat lamp به مدت ۲ هفته روی محل بخیه‌ها (هر بار ۱۵ دقیقه و فاصله لامپ حدود ۳۰ سانتی متر از محل بخیه قرار گیرد) تابانده شود.

۳ - شکم بند بلافاصله بعد از زایمان بسته شود.

۴ - پماد ترک نوک سینه بعد از هر بار شیردهی می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

۵ - ۷ تا ۱۰ روز بعد جهت معاینه به کلینیک مراجعه شود.

۶ - از غذاهای دارای فیبر بیشتر برای جلوگیری از یبوست استفاده گردد.

۷ - تا ۴۰ روز نزدیکی در روابط زناشویی صورت نگیرد.

۸ - تا ۲ هفته استراحت نسبی داشته باشد.

۹ - حدود ۶ هفته بعد از زایمان جهت معاینه و پیشنهاد روش های جلوگیری به کلینیک مراجعه نمایید.

۱۰ - قبل از ترخیص دستورات دارویی خود را از پزشک دریافت نمایید.

۱۱ - پس از هماهنگی با پزشک نوزادان ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از ترخیص، نوزاد خود را جهت بررسی وضعیتش، به کلینیک اطفال بیاورید.

مراقبت‌ها و اقدامات لازم پس از زایمان سزارین :
۱ - پانسمان ضدآب تا ۳ روز روی بخیه باشد و در ۳ روز اول بعد از عمل بیمار با پانسمان می تواند حمام برود.

۲ - ۳ روز بعد پانسمان برداشته شود و می توان بدون آن نیز حمام رفت.

۳ - بعد از سزارین بیمار می تواند با مشورت پزشک خود از شکم بند استفاده نماید.

۴ - پماد ترک نوک سینه بعد از هر بار شیردهی، می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

۵ - ۷ تا ۱۰ روز بعد از سزارین جهت معاینه محل بخیه به کلینیک مراجعه کند.

۶ - بعد از اجابت مزاج می تواند هر نوع غذایی مصرف نماید ولی از مصرف غذاهایی که ایجاد نفخ شکم می کند پرهیز و از غذاهای دارای فیبر برای جلوگیری از یبوست، بیشتر استفاده گردد.