سوء تغذیه کودکان، چه عواقبی دارد؟

اختلالات رشد در کودکان را می‌توان به صورت لاغری، کوتاه قدی تغذیه‌ای و کم‌وزنی طبقه‌بندی نمود. لاغری مشکلی حاد و نتیجه اتفاقی در گذشته نزدیک است که در آن کودک مقداری از وزن خود را از دست می‌دهد. ابتلا به بیماری‌هایی نظیر اسهال شدید، عفونت تنفسی و یا بحران‌های غذایی که در حوادث غیرمترقبه (مثل سیل و زلزله) پیش می‌آیند، از شایع‌ترین علل لاغری کودکان می‌باشد.

سوء تغذیه مزمن
کوتاه قدی تغذیه‌ای که سوءتغذیه مزمن نیز نامیده می‌شود، نشان‌دهنده وضعیت نامناسبت تغذیه در یک دوره طولانی است که باعث می‌شود کودک رشد قدی متناسب سن خود نداشته باشد. فقر، محرومیت‌های مستمر غذایی، ناسالم بودن محیط و عدم دسترسی به خدمات بهداشتی و مصرف غذاهای کم‌ارزش به مدت طولانی، از مهم‌ترین علل کوتاه قدی تغذیه‌ای هستند.

اما اگر وزن کودک از وزن مناسب برای سن او کمتر باشد، دچار کم‌وزنی است. کم‌وزنی می‌تواند نشان‌دهنده سوءتغذیه حاد یا مزمن، باشد. قضاوت درست درباره وضعیت کودک مستلزم توجه به هر سه شاخص قد مناسب سن، وزن مناسب است. در یک کودک کوتاه‌قد ممکن است وزن با قد او ظاهراً متناسب باشد، ولی وزن با سن تناسبی نداشته باشد. چنین کودکی حتی گاه دارای اضافه وزن نیز به نظر می‌رسد.

تشخیص
بهترین راه برای تشخیص وضعیت کودک، پایش رشد او از طریق ثبت مداوم قد و وزن روی نمودار رشد است. نمودار رشد یا جاده سلامتی، نموداری است که می‌توان به صورت چشمی وضعیت رشد کودک را در آن مشاهده نمود و براساس آن تفسیر و تصمیم‌گیری کرد. به یاد داشته باشید.

تنها یک بار اندازه‌گیری وزن و قد کافی نیست و پایش رشد کودک نیاز به وزن کردن متوالی دارد. بهتر است در سال اول ماهی یک‌بار، در سال دوم هر دو ماه یکبار، در سال سوم هر سه ماه و در سال چهارم، پنجم و ششم هر شش ماه یکبار اندازه‌گیری‌ها انجام و ثبت شوند.

از آنجا که وزن شاخص حساس‌تری برای تعیین رشد می‌باشد، هر بار مراجعه وزن کودک اندازه‌گیری و در نمودار رشد ثبت می‌شود. هرگونه انحراف از وزن طبیعی را به آسانی می‌توان با مقایسه وزن کودک با منحنی استاندارد شناسایی کرد. چنانچه در یک مراجعه متوجه افقی شدن خط رشد و یا سیر نزولی آن شدید، باید بدانید که نخستین نشانه سوءتغذیه پروتئین انرژی است که می‌تواند چند هفته یا چند ماه پیش از بروز شرایط روحی کودک نشانه‌های بالینی پدیدار شود. چنین کودکی نیاز به مراقبت ویژه دارد.

شرایط روحی کودک
ضمناً نمی‌توان انتظار داشت رشد همه کودکان یکسان باشد؛ ولی کودک باید براساس شرایط فعلی خود در محدوده جاده سلامتی رشد کند. و رشد رو به بالا داشته باشد. از آنجا که شرایط روحی کودک و موقعیت خانواده روی اشتهای او به غذا بسیار مؤثر است، می‌توانید راهکارهای نه‌چندان پیچیده، اشتهای او را افزایش دهید.

تا حد امکان سعی کنید به همراه خانواده غذا بخورید. ایجاد یک محیط شاد و رضایت‌بخش برای صرف غذا کمک می‌کند تا کودک شما میل و رغبت بیشتری به غذا نشان دهد.

با زور به کودکان غذا ندهید
همه کودکان محبت می‌خواهند؛ اما به یاد داشته باشید دادن غذا با زور، محبت نیست و باعث مبارزه منفی از سوی کودک خواهد شد. اگر وارد نبرد با کودک خود شوید، مطمئن باشید او پیروز میدان خواهد بود و چیزی از مشکلات شما کاسته نخواهد شد. ضمن آنکه به زور غذا دادن، موجب عصبی و تندخو شدن کودک می‌شود و خود این امر با افزایش ترس و اضطراب باعث کاهش مواد مغذی در بدن شده و این سیکل معیوب ادامه پیدا می‌کند.

بهتر است سعی کنید غذاهای مفید را در دسترس کودک قرار دهید؛ اما از التماس و یا تهدید برای خوردن غذا بپرهیزید. کودک وقتی غذا را در دسترس ببیند، حتماً از آن استفاده خواهد کرد؛ به خصوص اگر اجباری در کار نباشد. کودکان تنها، کمتر غذا می‌خورند بنابراین یک راهکار می‌تواند فرستادن آنها به مهدکودک باشد تا بیشتر در جمع همسالان خود قرار گیرند.

از آنجا که کمبود روی نیز می‌تواند روی اشتهای کودکان تأثیر بگذارد، بهتر است با مشورت متخصصین تغذیه از مکمل روی به میزان مناسب برای کودک خود استفاده کنید. از خرید و نگهداری تنقلات کم‌ارزش، مثل چیپس و پفک در خانه خودداری ورزید. سعی کنید ظاهر غذا را اشتها‌آور و زیبا کنید تا احتمال پذیرش آن از سوی کودک بیشتر شود.

مشارکت کودکان در فرایند تهیه و آماده سازی غذا نیز راهکاری مؤثر جهت افزایش اشتها و خوردن غذای بیشتر است. ضمناً با استفاده از تجربیات پدران و مادران دیگر می‌توان روش‌های خوب و مناسب تغذیه کودک را آموخت و در جهت بهبود رشد او حرکت کرد.