نحوه برخورد با کودک حسود، دغدغه مادرانه

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: دختر دو ساله ای دارم که پسر تازه متولد شده ام را مورد آزار و اذیت قرار می دهد. با این که او را به شدت دوست دارد. ولی گاز می گیرد، به رویش می افتد، او را نشگون می گیرد و دست و پایش را می کشد. چه باید بکنم و چگونه باید با او رفتار کرده و کنترلش کنم؟

پاسخ دکتر پرویز رزاقی، روانشناس خانواده و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس:
در آزار و اذیت های این گروه سنی، احتمالا فرزند شما ترس از دست دادن جایگاه و موقعیت خودش را پیدا کرده است و برای از دست دادن این محبت و توجه، واکنش های خشم یا زدن را انتخاب می کند. در این مرحله فرزند احساس می کند با به دنیا آمدن فرزند جدید مادر محبت های لازم را متوجه او نخواهد کرد و دیگر مورد توجه و محبت والدین قرار نخواهد گرفت و این واکنش ناشی از به دست آوردن یا حفظ موقعیت خود فرزند اول است. در نوع تفکر فرزند اول این مسئله به وجود آمده است که چه کسی موقعیت و جایگاه من را به خطر می اندازد. حالا سعی دارد فرزند کوچک تر را آزار دهد تا به نوعی موقعیت او را به خطر اندازد و از این طریق همچنان به حفظ جایگاه خود بپردازد. اما گام هایی که شما باید بردارید عبارت است از دعوا کردن با فرزند اول با عباراتی مثل چرا می زنی، چرا اینجوری می کنی، آخه این کوچولو است گناه دارد و از فرزند دوم خود با این حرف ها حمایت کنید. هدیه ها و کادوهایی که خانواده یا اعضای فامیل برای فرزند دوم شما می آورند برای فرزند اول هم تهیه کنید. اصلا انتظار عاقلانه رفتار کردن از فرزند اول را نداشته باشید. عباراتی مثل تو بزرگی را از جملات خود حذف کنید. چرا که در غیر این صورت فرزند اول از اول بودن خود احساس خوشی پیدا نخواهد کرد. پیام های کلامی شما باید نسبت به فرزند اول بیشتر باشد. مثل کلمه های عاطفی مانند ما تو را دوست داریم، تو خیلی خوبی، عالی هستی، همچنان مورد توجه ما هستی. هر از گاهی خریدهایی را که فرزند اولتان را خوشحال می کند برایش انجام دهید تا با این عملتان به تثبیت مهم بودن جایگاه فرزند اول خود بپردازید. شما باید هر چه بیشتر برای فرزند اولتان مانند خریدن وسایل بازی، حرف زدن، بیرون رفتن و غیره وقت بگذارید زیرا فرزند اولتان احساس کند شما یا پدرشان به ناچار در موقعیت های مختلف فرزند دوم را بنا به ضرورت بغل و به او توجه می کنید، غذا می دهید، در آغوش می گیرد و به دکتر می برید. در واقع فرزند اول شما از درک این مفاهیم عاجز است و این رفتارهای شما را حمایت از فرزند دوم تلقی می کند. بنابراین وقت گذاشتن و بازی و خرید کردن می تواند این تفکر و احساس را ایجاد کند که همچنان مورد توجه والدینم قرار دارم. همچنین شما باید واگذاری مسئولیت فرزند دوم به فرزند اول را داشته باشید. یعنی از او در شیر دادن، بازی کردن یا نگهداری فرزند دوم کمک بخواهید و این کمک بر اساس احساس نیاز شما باید باشد. یعنی شما و همسرتان از او بخواهید که من نمی تونم به خواهر کوچولوی شما غذا دهم، می شود به من کمک کنی؟ همچنین شما باید توجه داشته باشید هرگز بدی فرزند دوم را پیش فرزند اولتان نگویید. مثلا این بچه همش گریه می کند، از دستش خسته شدم، بذارید بخوابد راحت شیم. به کار بردن این کلمه ها رابطه فرزند اول با فرزند دوم را بدتر می کند. مورد بعدی نشان دادن عکس ها و فیلم های دوران کودکی به فرزند اول است تا او احساس کند من هم که کوچک بودم خانوادم به ضرورت به من محبت و توجه می کردند. همچنین حمایت های کلامی آشکار از فرزند اول را باید داشته باشید. مثلا اگر در خانه نشته اید و پنجره باز است و فرزند کوچک تر در اتاق خوابیده است شما باید بگویید پنجره را می بندیم تا فرزند اول سرما نخورد نه فرزند دوم. در صورتی که غالبا والدین در این گونه موارد می گویند که مثلا کولر را روشن کن بچه کوچکمان گرمش است. ما واکنش های این جوری را قبول نداریم. بنابراین می توان نتیجه گرفت که شما باید با این گونه رفتارهای روانشناختی در فرزند اولتان احساس امنیت ایجاد کنید.