مراقبت های نوزاد بعد از تولد،مادران بدانند

اگر از آن دسته مادرانی هستید که در انتظار اولین فرزند خود هستند، ممکن است در روزهای آخر بارداری استرس و نگرانی دو چندانی داشته باشید. شما تجربه زندگی با یک نوزاد تازه متولد شده را نداشته اید و شاید تا به حال حتی نوزاد یک روزه را هم از نزدیک ندیده باشید، همین ها کافی است تا استرس بگیرید. حتی اگر فرزند دوم یا سوم تان را هم باردار باشید باز ممکن است این استرس دست از سر شما بر ندارد؛ چرا که هر فرزندی دنیای جدیدی با خودش به همراه می آورد و ممکن است شما این روز ها را فراموش کرده باشید و با وجود تجربه ای که دارید، نیاز به کمک داشته باشید. شما باید بدانید۱۰ روز اول پس از زایمان بر شما و نوزادتان چگونه خواهد گذشت و نوزادتان در ۱۰ روز اول بعد از تولد چه کارهایی انجام خواهد داد. شما باید هم از او مراقبت کنید و هم نیرو و قوای از دست رفته تان را به دست آورید. شما تنها نیستید، باز هم شهرزاد با شماست تا با هم مروری بر این ۱۰ روز طلایی داشته باشیم.

● تست های سلامت و خستگی مادر را جدی بگیرید

▪ نوزاد: بلافاصله بعد از تولد، نوزاد شما را به بخش نوزادان می فرستند تا تست های سلامت به نام تست آپگار را از او بگیرند، این تستی است که با کمک آن پزشکان از سلامت نوزاد مطمئن می شوند و نشانه های حیاتی او را چک می کنند. این تست یک دقیقه بعد از زایمان و برای بار دوم پنج دقیقه بعد از زایمان انجام می شود و بعد نوبت به معاینه جسمی می رسد.
بعد از بررسی دمای بدن، نبض، تعداد تنفس، اندازه گیری وزن، قد و دور سر، نوزاد را به آغوش شما می آورند تا آرام بگیرد و اولین شیر زندگیش را بخورد. ممکن است از هوشیاری نوزادتان متعجب شوید، با این که دیدش هنوز تار است اما به خوبی می تواند اشیایی که در ۲۰ تا ۲۵ سانتی متری صورتش قرار دارند، ببیند. پس تعجب نکنید اگر دیدید نوزاد چند ساعته شما با دقت به اجزای چهره تان نگاه می کند.
اگرچه هنوز خواب آلوست اما تمام حواسش را به کار می گیرد تا شما و دنیای اطرافش را بهتر بشناسد، اگر انگشت تان را کف دست او قرار بدهید، محکم چنگ می زند و حتی ممکن است ساعت ها انگشت شما را در مشتش نگه دارد. نوزادان بیشتر زمان خود را در خواب می گذرانند، آنها حدود ۲۰ ساعت در طول روز می خوابند و زمان باقی مانده به شیر خوردن، تعویض پوشک و ناز و نوازش سپری می شود.

▪ مادر: فارغ شدن و زایمان پایان دوران خوش بارداری نیست، مادر تازه فارغ شده با تولد فرزندش وارد مرحله جدیدی می شود. او در حال گذراندن دوران نقاهت است و در این زمان به بیشترین توجه و هم دردی نیاز دارد. این زمان دوران احساسات ضد و نقیضی است که تمام مادران پشت سر می گذارند: احساس خوشحالی از پایان موفقیت آمیز یک بارداری طولانی و خستگی و ناتوانی به دلیل زایمان سخت و تولد نوزاد. اگر سزارین شده اید باید به خاطر داشته باشید عمل جراحی سخت و سنگینی را پشت سر گذاشته اید و باید حسابی استراحت کنید. به یاد داشته باشید به محض این که بیمارستان را ترک می کنید دیگر تنها مسئولیت تان رسیدگی به خودتان و نوزادتان است.
کارهای منزل، پخت و پز و پذیرایی از مهمان ها و دوستان و آشنایان را به دیگر افراد خانه بسپارید. اگر زایمان طبیعی و برش اپیزیوتومی داشتید، ممکن است کمی اوضاع برای تان سخت تر باشد، از کیسه های یخ و بالشتک های مخصوص برای نشستن استفاده کنید تا درد کمتری داشته باشید. توصیه های لازم برای دستشویی رفتن و حمام کردن را از پرستاران بپرسید و مراقب بخیه ها و جای زخم باشید تا دچار عفونت نشوند.

● حواس تان به رنگ و روی فرشته کوچولو باشد

▪ نوزاد: کلستروم همان شیر اولیه است که به آن آغوز هم می گویند. آغوز سرشار از مواد غنی غذایی، چربی و پروتئین است که برای رشد نوزاد ضروری است. همچنین آنتی بادی هایی دارد که نوزاد را مقابل بسیاری از بیماری ها واکسینه می کند، پس حتی اگر خودتان قصد شیردادن هم ندارید حداقل آغوز را به کودک بدهید. پس از تولد باید کودک را گرم نگه دارید، او از فضایی گرم و نرم به دنیای بیرون آمده و ممکن است احساس بی پناهی کند. برای همین بهتر است او را در پارچه ای بپیچید و در آغوش بگیرید تا به نوعی حس امن بودن را برایش ایجاد کنید.

در این روز ها به رنگ و روی نوزادتان خیلی توجه بکنید. برخی از نوزادان پس از تولد دچار «زردی» می شوند که به دلیل بالارفتن سطح بیلی روبین در خون ایجاد می شود. اگر کودک شما به وقت طبیعی به دنیا آمده باشد احتمالا شبیه یک فرشته لپ صورتی است اما اگر کمی زود تر به دنیا آمده باشد ممکن است کمی زرد به نظر بیاید. در اتاق با نور کافی فشار ملایمی روی قفسه سینه کودک وارد کنید، اگر هنگام برداشتن فشار، ته رنگ زردی روی پوست باقی ماند با پزشک خود مشورت کنید. پزشکان می توانند با انجام آزمایش خون و اندازه گیری سطح بیلی روبین به شما کمک کنند.

برای برطرف کردن زردی معمولا از فتوتراپی استفاده می کنند، یعنی کودک را برهنه زیر نور فلورسنت قرار می دهند تا بیلی روبین خون پایین بیاید. خودتان هم می توانید با قرار دادن کودک در معرض نور خورشید به پایین آوردن این پروتئین کمک کنید. در این چند روز وظیفه پاک کردن پوشک هم برعهده شماست. با دیدن اولین دفع نوزاد تعجب نکنید، اولین دفع ها ماده ای سیاه رنگ و قیر مانند و چسبناک است که مکونیوم نام دارد و در اثر بلعیدن آب درون رحم در معده نوزاد جمع شده. این کاملا طبیعی است و جای نگرانی ندارد. کودک باید تا ۲۴ ساعت اول حداقل یک بار مکونیوم دفع کند. در غیر این صورت بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

▪ مادر: حالا دیگر شما با فرشته تازه متولد شده تان به خانه آمده اید و زندگی جدیدی پیش رو دارید. در روزهای اول سعی کنید بیشتر استراحت کنید و همان روتین و برنامه بیمارستان را اجرا کنید یعنی خوردن و خوابیدن و مراقبت از کودک تا برای روزهای پر دردسر آینده تجدید قوا کنید! انعطاف پذیر باشید، بر اعصاب خود مسلط باشید و از احساس مادرانه تان پیروی کنید.

در این روز ها باید برنامه تان را به دست نوزاد بدهید و با خواسته های او جلو بروید تا هر دو به شرایط جدید عادت کنید. مطمئن باشید به زودی رشته کار ها دست تان می آید و تجربه کافی را کسب خواهید کرد. اگر به کودک شیر می دهید، سعی نکنید برنامه خاصی برایش در نظر بگیرید. طبق نیاز نوزاد هر وقت شیر خواست از او دریغ نکنید.

ممکن است نوزاد شما در یک وعده هوشیار تر باشد و شیر بیشتری بخورد یا حتی ممکن است به دلیل خواب آلودگی در یک وعده نتواند خودش را سیر کند و وسط شیر خوردن خوابش ببرد. پس هر وقت احساس کردید نیاز است، به او شیر بدهید. در ضمن زمانی که نوزاد شما مک می زند، غدد شیری ترشح بیشتری می کنند و شیر بیشتری تولید می شود که برای روز ها و هفته های آینده تغذیه نوزادتان لازم است.

ممکن است در این روز ها احساس خستگی و افسردگی کنید. سندرم افسردگی پس از زایمان معمولا در روزهای ۳ و ۴ به بعد به سراغ مادران می آید. اگر احساس درماندگی کردید و از اوضاع جدید لذت نمی بردید، به سرعت با پزشک خود مشورت کنید. افسردگی پس از زایمان در تمام مادران شایع است و به دلیل تغییرات هورمونی رخ می دهد و پزشک شما مطمئنا می تواند کمک تان کند تا با این اوضاع کنار بیایید. هر چه نوزاد شما بیشتر از سینه شیر بخورد و مک بزند، غدد شیری بیشتر تحریک می شوند و شیر بیشتری ترشح می کنند، پس هر وقت نوزاد نیاز داشت به او شیر بدهید و در ماه های اول برنامه و ساعت را فراموش کنید.

● آروغ گرفتن ضروری است

▪ نوزاد: بعد از هر بار شیر دادن باید آروغ نوزاد را بگیرید. این کار به مهارت و استعدا خاصی نیاز دارد که البته مادران به سرعت رگ خواب نوزادشان دست شان می آید. اگر نوزاد بعد از شیر خوردن آروغ نزند هوایی که با مکیدن شیر بلعیده باعث می شود دل درد بگیرد. با شیر دادن درست می توانید این مشکل را تا حدودی حل کنید. حواس تان باشد لب های نوزاد کاملا به دور سینه قرار بگیرد.

برای آروغ گرفتن موقعیت های مختلف را امتحان کنید تا ببینید کدام بهتر جواب می دهد. او را عمود بگیرید طوری که سرش روی شانه تان باشد و قفسه سینه اش روی سینه تان قرار بگیرد و بعد کمر و شکمش را به آرامی ماساژ بدهید، هرگز به کمر او ضربه نزنید یا او را به صورت دمر روی پای تان نگذارید و تاب ندهید.

تمام راه ها را امتحان کنید تا ببینید کدام برای شما و نوزادتان راحت تر است. برگرداندن مقداری شیر در این حالت کاملا طبیعی است، نترسید. در عوض دستمالی تمیز روی شانه یا پا های تان قرار دهید تا لباس های تان کثیف نشود. بند ناف نوزادتان را تمیز و خشک نگه دارید و به توصیه های پرستاران در این باره دقت کنید. هر بار که پوشک را عوض می کنید بند ناف را هم خشک کنید. اگر در ناحیه پوشک قرمزی و التهاب دیدید حواستان را جمع کنید، نوزاد را زود به زود عوض کنید و برای پیشگیری از سوختگی پوشک با پزشک مشورت کنید.

▪ مادر: هورمون های شما به سرعت در حال تغییرند و همچنین ممکن است در حال دست و پنجه نرم کردن با عوارض فیزیکی بعد از زایمان باشید. استراحت و کمک گرفتن از دیگران می تواند به شما کمک زیادی بکند، پس تعارف را کنار بگذارید و بدون هیچ خجالتی در رختخواب بمانید. استراحت کافی در این روز ها برای شما از نفس کشیدن هم ضروری تر است. حواس تان به بخیه های سزارین یا برش اپیزیوتومی باشد. محل بخیه ها را خشک و تمیز نگه دارید تا عفونت نکنند. هر وقت احساس ناراحتی داشتید یا دمای بدن تان از حد معمول بالا تر رفت، سریع با پزشک خود تماس بگیرید و حالت های تان را با او در میان بگذارید.

● از عطسه های پی درپی نترسید

▪ نوزاد: حالا دیگر یک هفته کامل گذشته و شما تاکنون بارها پوشک نوزادتان را عوض کرده اید و به او شیر داده اید. نوزادتان تغییرات زیادی کرده، دیگر از ورم های بعد از تولد خبری نیست. نوزاد کوچولوی شما حالا مدت بیشتری به شما نگاه می کند، به خصوص در زمان شیر خوردن.

از این زمان بیشترین استفاده را ببرید و با ناز و نوازش او را همراهی کنید. این فرصتی است که شما دارید و پدران از آن محرومند، پس تا می توانید از این زمان اختصاصی لذت ببرید. زمانی که نوزاد را تمیز می کنید به چشم ها، گوش ها و بینی اش دقت کنید. اگر چشم هایش پف دارند یا قی کرده اند با پزشکش تماس بگیرید. ممکن است نوزادتان زیاد عطسه کند، نترسید او سرما نخورده، بلکه فقط با این کار مجرای بینی اش را از مخاط اضافی پاک می کند. گوش هایش را هم با دقت تمیز کنید. پشت گوش ها و داخل لاله گوش را فراموش نکنید.

یادتان باشد هیچ وقت نباید گوش پاک کن را درون گوشش فشار دهید. درست است که نوزادتان دیگر کمی جان گرفته و بزرگ شده، اما هنوز برای بیرون بردن او زود است، به خصوص مکان های شلوغ. هیچ وقت نوزاد را به جاهای شلوغ نبرید، سیستم ایمنی بدن کودک هنوز ضعیف است و بهتر است در مکان هایی که آدم های زیادی هستند، قرار نگیرد.

▪ مادر: تا حالا دیگر شما حال تان خوب شده و از دردهای محل جراحی و خستگی های زایمان خبری نیست. حالا می توانید کمی وقت برای خودتان بگذارید. مصرف ویتامین D و نور خورشید به شما کمک می کند تا حال بهتری داشته باشید و وضعیت هورمونی تان زود تر به حالت عادی برگردد. حالا دیگر می توانید یواش یواش فعالیت های قبلی تان را آغاز کنید فقط به یک برنامه ریزی خوب نیاز دارید که هم به خودتان برسید و هم به نوزادتان.

● افتادن بندناف و اولین ویزیت پزشک

▪ نوزاد: حتما تا به حال بندناف نوزاد خشک شده و افتاده، شما از این موضوع خوشحالید چون دیگر گیره بند ناف مزاحم ناز و نوازش های شما یا تعویض پوشک نمی شود. دیگر وقت آن رسیده نوزاد ۱۰ روزه را برای اولین ویزیت بعد از تولد به مطب پزشک ببرید تا وزن و قد او بار دیگر اندازه گیری شود. اگر نگرانی در مورد نوزاد دارید با پزشک در میان بگذارید و راهکار بگیرید.
در این زمان مدفوع نوزاد شما، در صورتی که از شیر خودتان تغذیه کند، خردلی رنگ و نرم و دانه دار خواهد بود و اگر از شیر خشک تغذیه کند رنگش تیره تر، کمی سفت تر و بودار تر خواهد بود. با این حال اگر هنوز نگرانی دارید نزد پزشک مطرح کنید. هنوز نوزاد کوچک شما نیاز به برنامه خاصی ندارد، سعی نکنید به او برنامه بدهید، در عوض خودتان را با نیاز هایش هماهنگ کنید تا نوزادی آرام و بی دردسر داشته باشید.

▪ مادر: بعد از ۱۰ روز حالا به خوبی می فهمید مادر بودن چه کار سخت و پر مسئولیتی است. احتمالا تا به حال بار ها و بار ها کمبود خواب را احساس کرده اید به خصوص اگر نوزادتان دل درد داشته باشد و شب ها تا دیر وقت بیدار بماند یا هزار بار تا صبح برای شیر خوردن یا بازی کردن بیدار شود.

هیچ راه مشخصی برای جلوگیری از این حالت وجود ندارد جز این که به نیازهای نوزادتان اهمیت دهید و هم زمان با او بخوابید و با او بلند شوید تا انرژی لازم برای سرو کله زدن با یک نوزاد شیطان یا حتی بی قرار را داشته باشید. قانون طلایی دوران مادری همین است: هر زمان نوزاد خوابید شما هم بخوابید. به تغذیه خودتان هم اهمیت بدهید تا دچار ضعف نشوید، به خصوص اگر نوزاد از شیر خودتان تغذیه می کند بیشتر به خودتان برسید تا مواد و ویتامین های لازم هم به بدن شما برسد و هم به بدن نوزاد.