علائم واریکوسل در مردان، کدامند؟

واریکوسل عبارت است از اتساع وریدهایی (سیاهرگ) که خون را از بیضه‌ها خارج می کنند. واریکوسل شبیه بیماری واریس در ساق پاها است. بیضه ها برای اینکه خوب بتوانند نطفة مردانه یا همان اسپرم تولید کنند، باید درجه حرارت آنها نیم درجه کمتر از درجه حرارت بدن باشد. به این دلیل موقعیت بیضه‌ها خارج از داخل بدن می باشد. وقتی سیاهرگهای اطراف بیضه متورم وگشاد می شوند، درجه حرارت بیضه‌ها بالا رفته و ممکن است تولید اسپرم آسیب ببیند. یکی از علل شایع ناباروری در مردان، همین واریکوسل است.

واریکوسل تولید و کیفیت اسپرم را آسیب می زند ولی آن دلیل بر این نیست که تمامی مردان مبتلا به واریکوسل دارای مشکل در باروری هستند. واریکوسل بویژه اگر در سنین قبل از بلوغ ایجاد شود می تواند سبب کوچک ماندن بیضه ها گردد. بسیاری از واریکوسلها در طول زمان ایجاد می شوند و خوشبختانه این بیماری را به راحتی می توان تشخیص داد. تمامی افرادیکه مبتلا به واریکوسل هستند نیازمند درمان نمی باشند. باید متذکر شد که واریکوسل مابین مردان خیلی شایع است. حدود ۱۵ درصد مردان ۳۵-۲۵ ساله دارای واریکوسل هستند و ۴۰ درصد مردانیکه دارای ناباروری می باشند، مبتلا به واریکوسل هستند. بیش از ۹۰ درصد موارد واریکوسل بیضه سمت چپ را گرفتار می کند. واریکوسل را معمولا در افرادی عمل جراحی می کنند که دارای مشکل باروری بوده و یا احتمال داده می شود که در آینده واریکوسل سبب ایجاد مشکل در باروری گردد.

اگرچه اکثر دانشمندان معتقد هستند که عمل جراحی واریکوسل سبب بهبود کیفیت اسپرم و قدرت باروری مرد می شود، ولی عده ای نیز معتقد هستند که عمل جراحی واریکوسل تاثیری در بهبود قدرت باروری مرد ندارد. افرادی که هنوز ازدواج نکرده و دارای فرزند نیستند، بهتر است بیشتر بررسی شوند. افراد مبتلا بهتر است توسط پزشک متخصص معاینه شوند و علاوه از آن نیاز به یک آزمایش تجزیة منی نیز است. اگر آزمایش نشان بدهد که در کمیّت (تعداد) و کیفیّت (حرکت و اشکال طبیعی) اسپرم مشکل وجود دارد، بهتر است واریکوسل را عمل جراحی کرد، که یک عمل جراحی ساده است. گاهاً بعضی افراد دارای واریکوسل شدید هستند و صاحب فرزند می شوند. تعدادی از این افراد مثلاً 10 سال بعد می خواهند صاحب فرزند دوم شوند، ولی آزمایش نشان می دهد که دچار ناباروری شده‌اند. در این افراد واریکوسل شدید با گذشت زمان تولید اسپرم را آسیب زده‌است. باید متذکر شد که وجود واریکوسل دلیل حتمی بر آسیب به قدرت باروری مرد در آینده نیست، ولی آن بالقوه قابل اتفاق افتادن است. واریکوسل بر حسب شدت درجه بندی می شود.

نوع خفیف درجه یک، نوع متوسط درجه دو و نوع شدید درجه 3 نامیده می شود. در نوع درجه 3 تمامی کیسه بیضه همانطرف پر از عروق متسع می باشد که اصطلاحا گفته می شود مثل اینکه کیسه بیضه پر از کرم خاکی است (شکل 1). چه عاملی سبب واریکوسل می شود؟ سیاهرگها مسئول خارج کردن خون از عضو و هدایت آن بطرف قلب می باشند. برای اینکه خونی که بطرف بالا و سربالائی می رود بطرف عقب برنگردد، داخل سیاهرگها دریچه هائی وجود دارند که از برگشت خون بطرف عقب جلوگیری می کنند. حال اگر این دریچه ها خراب شوند، خون براحتی بطرف عقب برگشته و سبب اتساع سیاهرگها می شود (شکل 2 و 3). در بدن رگهای کوچک به رگهای بزرگ می ریزند. حال اگر یک انسدادی در رگ بزرگ وجود داشته باشد، خون در رگهای کوچکی که به آن می ریزند پس زده و سبب گشاد شدن رگهای کوچک می شود. سیاهرگ بیضه سمت چپ سرانجام به سیاهرگ کلیه چپ می ریزد.

اگر یک مرد بالای ۴۰ سال به ناگهان دچار واریکوسل بیضه چپ شود، یک دلیل آن این است که سرطان کلیه سبب مسدود شدن سیاهرگ کلیه و پس زدن خون در سیاهرگ بیضه همانطرف شده است. درمان واریکوسل چگونه است؟ درمان واریکوسل با عمل جراحی است. معمولا یک شکاف حدود سه سانتی متری در ناحیه بالای کشاله ران داده می شود و تمامی سیاهرگهای طناب بیضه قطع می شوند. بعضی از سیاهرگهای بیضه از داخل شکم عبور می کنند و جراح نمی تواند آنها را ببیند. حتی بعضی از مویرگها در داخل طناب بیضه که مستقیما در معرض دید جراح است، قابل رویت نیستند، بنابراین میزان عود بعد از عمل، نسبتا زیاد است. بسته به نوع عمل جراحی، میزان عود بعد از عمل حدود ۱۰ درصد است.

گاهی واریکوسل فوق العاده شدید بوده و صدها سیاهرگ متسع در داخل کیسه بیضه وجود دارند. به تجربه بنده اینگونه واریکوسلها با عمل جذاحی صد در صد قابل اصلاح نیستند. بهتر است حین عمل جراحی از وسایلی که درشت نمائی فراهم می کنند استفاده کرد تا حداکثر تعداد سیاهرگها یافت شوند. عده ای حتی معتقد به استفاده از میکروسکوپ برای جراحی واریکوسل می باشند. گاهی بیمار در معاینه واریکوسل مشهود ندارد (واریکوسل بالینی) و با سونوگرافی رنگی مشخص می شود که بیمار دارای واریکوسل است.

این نوع واریکوسل را واریکوسل تحت بالینی می گویند، و عده ای معتقد هستند که عمل جراحی واریکوسل تحت بالینی سبب بهبود کیفیت اسپرم نمی شود. ظرف ۲ روز بعد از عمل جراحی بیمار می تواند فعالیت مختصر داشته باشد ولی فعالیت کامل معمولا ظرف یک هفته پس از عمل جراحی خواهد بود. گاها کیفیت اسپرم آنقدر نامناسب است که حتی لقاح مصنوعی نیز نمی توان انجام داد. در این موارد اگر عمل جراحی واریکوسل منجر به حاملگی طبیعی همسر نشود، ممکن است آنقدر کیفیت اسپرم بهبود یابد که حداقل زوج بتوانند از طریق لقاح مصنوعی صاحب فرزند شوند. علائم واریکوسل کدامها هستند؟ معمولا بیمار متوجه وجود واریکوسل در خود نمی شود و بدنبال بررسی از نظر وجود مشکل در باروری، بیماری تشخیص داده می شود.

گاها نیز بیمار از دوستان و افراد فامیل می شنود که فلانی بعلت ناباروری عمل جراحی واریکوسل انجام داده است و کنجکاو شده و به پزشک مراجعه می کند. گاها بیمار مبتلا به واریکوسل احساس درد در بیضه همانطرف کرده و یا احساس سنگینی می کند. بعضی مواقع بیمار بعلت عدم تقارن بیضه ها به پزشک مراجعه می کند و بدنبال آن واریکوسل تشخیص داده می شود. بندرت بیمار متوجه رگهای برجسته در کیسه بیضه شده و به پزشک مراجعه می کند.

علائم واریکوسل را می توان بصورت زیر خلاصه کرد:

- درد مبهم در ناحیه بیضه ها

- احساس سنگینی یا کشیدگی در بیضه

- رگهای متسع در داخل کیسه بیضه (کیسه پر از کرم خاکی)

- احساس ناراحتی در بیضه یا کیسه بیضه

- کوچکی بیضه مبتلا عوارض عمل جراحی واریکوسل

با اینکه عمل جراحی واریکوسل یک عمل جراحی ساده است، ولی دارای عوارض بالقوه نیز می باشد. این عوارض عبارتند از:

- عفونت در محل عمل

- تجمع مایع در کیسه بیضه و ایجاد هیدروسل

- آسیب به شریان بیضه که سبب از بین رفتن بیضه همانطرف می شود.

چون شریان بیضه بسیار نازک می باشد، معمولا قابل رویت نیست، و جراح از برهان خلف استفاده می کند، یعنی اطمینان حاصل می کند که رگی که پیدا کرده است، شریان نیست. ولی گاها شریان در لا به لای وریدها گیر کرده و آسیب می بیند. اقدامی برای پیشگیری از ابتلا به واریکوسل وجود ندارد.