سونوگرافی لازم در دوران بارداری، هشت مورد مهم

سونوگرافی حاملگی یکی از نگرانی های مادران است، چه تعداد، چه زمان و چه نوع سونوگرافی را انجام دهم؟ آیا برای جنین من ضرر ندارد؟ آیا سونوگرافی می تواند به تشخیص بیماری جنین کمک کند؟ چه بیماری هایی؟

در این مقاله می خوانیم:

سونوگرافی چیست؟
چه اطلاعاتی را در اواسط بارداری از سونوگرافی بدست می آوریم؟
چرا در سه ماهه اول بارداری به سونوگرافی نیاز دارم؟
چرا گاهی یک سونوگرافی را باید تکرار کرد؟
روال انجام سونوگرافی شبیه چه چیزی است؟
سونوگرافی ۳ بعدی و ۴ بعدی چیست؟
آیا واقعا اهمیت دارد، من کجا سونوگرافی انجام دهم؟
آیا خود سونوگرافی دارای اثرات جانبی بر روی جنین و مادر است؟
سونوگرافی چه مشکلاتی را نشان میدهد؟

سونوگرافی چیست؟
سونوگرافی پره ناتال ( همچنین سونوگرام نامیده میشود) یک تست تشخیصی غیر تهاجمی است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر قابل دیدن بدن، جفت و رحم و سایر ارگانهای لگن استفاده میشود. این تست به پزشک شما اجازه میدهد تا از روال بارداری شما و سلامت جنین در طول دوران بارداری باخبر باشد.

در طول تست، تکنسین سونوگرافی (سونوگرافیست) امواج فراصوت را از رحم به بدن جنین عبور میدهد. سپس یک کامپیوتر کدسازی کرده و امواج را بشکل تصاویر ویدیویی در می آورد که در این تصاویر شکل، وضعیت و حرکات جنین نشان داده میشود. ( همچنین امواج فراصوت در دستگاه های دستی مانند داپلر استفاده میشود که این دستگاه را در مطب پزشک خود خواهید دید و با آن صدای قلب جنین خود را می شنوید.

سونوگرافی اولیه در مطب پزشک و یا رادیولوژی در هفته ۶ تا ۱۰ و برای تایید زمان و سن بارداری انجام میشود یا ممکن است شما تا اواسط دوره بارداری یعنی بین هفته های ۱۶ و ۲۰ سونوگرافی را انجام ندهید. در این زمان شما برای تشخیص جنسیت فرزند خود در صورت تمایل سونوگرافی انجام می دهید.

ممکن است شما با انجام تست های ژنتیک از قبیل نمونه برداری از پرزهای جفتی، آمنیوسنتز و یا مایع شفاف گردنی، اطلاعاتی از سلامتی جنین خود بدست آورید. اگر شما دیابت، فشار خون بارداری و یا عارضه ای دیگر دارید حتما به تعداد سونوگرافی های بیشتری نیاز خواهید داشت.

چه اطلاعاتی را از سونوگرافی در اواسط بارداری از سونوگرافی بدست می آوریم؟

چک کردن قلب جنین:
در اواسط بارداری قلب جنین خود را با سونوگرافی چک میکنید که پزشک برای اطمینان بیشتر تعداد ضربان قلب در هر دقیقه را به شما گزارش میدهد.

تعیین اندازه و شکل جنین:
پزشک با توجه به تصاویر اندازه جنین شما را از محاسبه میکنید و به شما میگوید که قد و وزن جنین شما با توجه به سن او کافی است یا نه؟ اگر این برای بار اول است که سونوگرافی انجام میدهید و جنین شما دو هفته بزرگتر و یا کوچکتر از آن است که باید باشد باید یکبار دیگه تکرار شود.زمانی هم که پزشک در مورد رشد کودک شما نگران است باید سونوگرافی تکرار و چندبار انجام شود. ( عکس جنین در هفته های مختلف)

چک کردن اینکه شما دوقلو باردار هستید یا خیر؟
حال وقت آن رسیده که بدانید دوقلو و یا بیشتر باردار هستید یا نه؟ مادران با بیش از یک جنین معمولا شکم بزرگتری در سه ماهه اول بارداری دارندو با انجام سونوگرافی تعداد قل ها مشخص می شود.

چک کردن موقعیت قرار گرفتن جفت:
اگر جفت دهانه رحم را بپوشاند، ممکن است بعدا شما را دچار خونریزی کند. پزشک باید در سه ماهه سوم بارداری برای شما اسکن های متوالی جهت مشاهده قرارگیری جفت انجام دهد. در ضمن نگران نباشید. درصد بسیار کمی از قرارگیری این نوع جفت تا قبل از هفته ۲۰ بارداری ممکن است برای جنین مشکل ساز شود. درباره جفت سرراهی بیشتر بخوانید.

ارزیابی مقدار مایع آمنیوتیک موجود در رحم:
اگر پزشک مشخص کند که شما به مقدار زیاد و یا کم این مایع را در رحم دارید. مشکل ساز است.باید علت مشخص شود و شما بطور منظم سونوگرافی انجام دهید.

کنترل ناهنجاری های فیزیکی جنین:
پزشک در سونوگرافی آناتومی جنین شما را از نزدیک میبیند که این اجزا شامل : سر، گردن، قفسه سینه، قلب، نخاع، معده، کلیه،مثانه، دست و پا و طناب عصبی است که آیا درست تشکیل شده یا نه؟ اگر شما دارای نتایج مشکوک در تست غربالگری سه ماهه اول بارداری دارید و یا دارای نگرانی هایی هستید باید منظم سونوگرافی انجام شود تا از نقائص جنین در هنگام تولد و احتمال داشتن سندرم دوان باخیر شوید. در مورد سونوگرافی آنومالی بیشتر بدانید.

سعی برای تعیین جنسیت جنین شما:
اگر شما تصمیم دارید جنسیت جنین خود را مشخص کنید در اواسط بارداری ( هفته های 16 تا 20 بارداری) می توانید با سونوگرافی این کار را انجام دهید مگر اینکه جنین با دستاش جلوی دستگاه تناسلی خودش را گرفته باشد. تعیین جنسیت برای پزشک شما مهم است و این امر او را در تشخیص بیماری های مادرزادی کمک میکند.

چرا در سه ماهه اول بارداری به سونوگرافی نیاز دارم؟

تعدادی از پزشکان در هفته های ۶ تا ۹ توصیه به انجام سونوکرافی برای تعیین سن و تاریخ زایمان میکنند اما برخی اگر شما هیچ یک از ریسک فاکتورهای زیر را ندارید، تنها یک سونوگرافی را در این دوره توصیه میکنند.

سقط جنین: اگر شما در ابتدای بارداری خونریزی واژینال دارید، پزشک شما درباره سقط مشکوک میشود و میخواد با سونوگرافی بطور منظم جنین شما را چک کند. ضربان قلب جنین از هفته ۶ بارداری بطور واضح قابل شنیدن است. اگر شما صدای قلب جنین خود را بعد از ۷ هفته شنیدید احتمال بارداری شما تا آخر ۹ ماه ۹۷ درصد خواهد بود. اگر در این زمان صدایی نشنیدید. نگران نباشید، سونوگرافی را تکرار کنید ممکن است سن جنین شما با دوره سیکل قاعدگیتان تناسب نداشته باشد.

حاملگی مولار یا اکتوپیک: خونریزی واژینال ممکن است نشانه حاملگی مولار باشد. این حاملگی زمانی رخ میدهد که رویان در رحم نیست و پزشک بدنبال رویان می گردد. در حاملگی مولار، جفت غیر نرمال بوده و جنین کاملا مشخص نیست و سونوگرافی جنین را ممکن است بصورت یک خوشه انگور نشان دهد. درباره حاملگی مولار و عوازض آن بیشتر بدانید.

سن بارداری نادرست: وقتی شما از آخرین روز پریود قبلی خود ویا طول سیکل مطمعن نیستید، پزشک به انجام سونوگرافی در هفته ششم و یا هفتم می پردازد. اگر اندازه و سایز جنین با هفته ای که در آن قرار دارد مطابقت کند( اندازه وشکل جنین در هفته های مختلف) ، سن بارداری و تاریخ زایمان شما مشخص میشود. وقتی شما در هفته 7 تا 13 بارداری هستید سن جنین شما قابل مشخص شدن خواهد بود.

بارداری های مکرر: اگر شما بطور مکرر باردار شده اید و یا از درمان های ناباروری ( 17 روش سریع برای حاملگی) استفاده کرده اید، امکان چند قلوزایی افزایش میابد و در این سونوگرافی ها تعداد قل ها مشخص می شود.

چرا گاهی یک سونوگرافی را باید تکرار کرد؟

مهمترین علت ها که پزشک به تکرار مجدد سونوگرافی دستور می دهد:
مشخص کردن علت خونریزی واژینال: خونریزی در بارداری در نیمه دوم بارداری ممکن است بدلیل جفت باشد که به پزشک کمک میکند علت آن را متوجه شود.

چک کردن روند درست رشد جنین: اگر جنین شما بخوبی رشد نکرده و یا اندازه قد ووزنش با هفته بارداری یکسان نیست سونوگرافی مجدد باعث اطمینان پزشک از وضعیت موجود میشود.

ارزیابی مقدار مایع آمنیوتیک موجود در رحم: اگر پزشک مشخص کند که شما به مقدار زیاد و یا کم این مایع را در رحم دارید. مشکل ساز است.باید علت مشخص شود و شما بطور منظم سونوگرافی انجام دهید.

چک کردن سلامت جنین: اگر شما فشارخون و یا دیابت بارداری دارید، پزشک بطور منظم پروفایل بیوفیزیکی جنین از جمله حرکات ( نحوه شمارش حرکات جنین) و ضربان قلب او را چک خواهد کرد.

تعیین نوع زایمان شما: اگر جنین شما بیش از اندازه بزرگ باشد( در دیابت بارداری) و یا اینکه در موقعیت بریچ قرار گرفته و یا جفت دور دهانه رحم راگرفته باشد، شما داوطلب سزارین خواهید شد.

روال انجام سونوگرافی شبیه چه چیزی است؟

سونوگرافی معمولا از طریق شکم انجام می شود اما گاهی سونوگرافی واژینال هم داریم. برای انجام سونوگرافی شکم شما رو به بالا روی تخت دراز میکشید و سپس ژل مخصوص سونوگرافی را روی شکم شما می مالند. این ژل باعث انتقال راحتر امواج می شود. این امواج به کامپیوتر منتقل شده و باعث ایجاد تصاویری از جنین بر صفحه مانیتور می شود. بافت ها و استخوانها بصورت هاله ای خاکستری قابل رویت است و مایع آمنیوتیک بصورت نواحی سیاه رنگ دیده می شود. در طول سونوگرافی متخصص اندازه جنین شما را ثبت و عکس و یا تصاویر سونوگرافی را به شما نشان می دهد. یک سونوگرافی معمول ۱۵ تا ۲۰ دقیقه زمان نیاز دارد. اما سونوگرافی های پیشرفته ممکن است ۳۰ تا ۹۰ دقیقه و حتی بیشتر هم زمان نیاز داشته باشد.

در سه ماهه اول بارداری، معمولا از سونوگرافی واژینال استفاده می شود. این سونوگرافی اگرچه برای مادر خیلی خوشایند نیست اما در سه ماهه اول تصاویر بهتری از جنین را در اختیار پزشک قرار می دهد و برای تشخیص حاملگی اکتوپیک نیز بسیار بهتر از سونوگرافی شکم جواب می دهد.

توجه: اگر پزشک خواست که در سه ماهه اول بارداری سونوگرافی شکم انجام دهید شما باید قبل از آن چند لیوان آب بنوشید و مثانه تان پر باشد. ابن کار اگرچه سخت است اما کمک میکند حرکات جنین بهتر دیده شود. شما در سونوگرافی واژن و بعد از سه ماهه اول بارداری نیاز به خوردن آب ندارید و مثانه باید خالی باشد.

سونوگرافی 3 بعدی و 4 بعدی چیست؟

ممکن است شما بارها درباره سونوگرافی 3 بعدی شنیده باشید. این سونوگرافی جزئیات بیشتری را نشان می دهد و در لحظه واحد تصاویر زیادی از جنین می گیرد. این سونوگرافی برای تشخیص نقص های جنین قابل استفاده است اما بصورت روتین برای همه تجویز نمی شود. سونوگرافی 4 بعدی نیز در مشکلات مربوط به جنین و بنا به درخواست پزشک انجام میشود و ضرورت انجام برای همه وجود ندارد.

آیا واقعا اهمیت دارد، من کجا سونوگرافی انجام دهم؟

کسی که برای شما سونوگرافی انجام می دهد باید متخصص باشد. این فرد اگر آدم آموزش دیده ای باشد می تواند تا ۸۰ درصد مشکلات جنین شما را با سونوگرافی تشخیص دهد اما اگر فرد کارشناسی نباشد این تشخیص به ۱۳ درصد خواهد رسید. اگر شما دارای مشکلاتی در بارداری خود هستید حتما به جای معتبر برای انجام این کار مراجعه کنید.

آیا خود سونوگرافی دارای اثرات جانبی بر روی جنین و مادر است؟

35 سال است که مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده است اما شواهدی مبنی بر وجود اثرات جانبی منفی برای جنین وجود ندارد. زیرا سونوگرافی دارای اشعه مانند اشعه x نیست. اما این بدان منظور نیست که شما مجاز هستید هر اندازه که خواستید سونوگرافی انجام دهید. زیرا این دستگاه نیز انرژی خود را دارد و ممکن است استفاده زیاد از آن بر روی تکامل جنین اثرگذار باشد. مخصوصا در سه ماهه اول بارداری که جنین مستعد دریافت عوامل خطرناک محیطی است. در صورت نیاز هیچ مشکلی ایجاد نمی شود اما از روی سرگرمی نباید انجام شود.

سونوگرافی چه مشکلاتی را نشان میدهد؟

نگران نباشید. معمولا در سونوگرافی اولیه ممکن است مشکلاتی دیده شود اما با تکرار آن متوجه میشوند که خطا بوده است. حتی اگر در سونوگرافی مشکلی هم دیده شد با مشورن پزشک بهترین راه درمان برای شما مطرح خواهد شد. برای مثال مشکلات جدی ریتم قلبی جنین ممکن است با مصرف دارو در داخل شکم درمان شود. و یا سایر مشکلات مانند بسته بودن دستگاه ادراری که با جراحی قبل از تولد برطرف میشود. سایر مشکلات نیز در صورت متوجه شدن در سونوگرافی قابل حل و درمان است.