مزایای شیر مادر، نسبت به شیر خشک

اگرچه شیر‌خشک‌ها از نظر ترکیبی شبیه شیر مادر‌ می‌‌باشند‌‌، ولی شیر مادر مزایای متعدد تغذیه ای و غیر تغذیه‌ای نسبت به آنها دارد‌. از نقطه نظر عملی شیر مادر نیازی به گرم شدن ندارد‌‌، جهت مصرف آماده‌ می‌‌باشد‌‌، نیازی به آب سالم ندارد‌‌.

شیر مادر

دکتر سید مرتضی صفوی، متخصص تغذیه: طی 4 تا 6 ماه اول زندگی شیرمادر یا انواع شیر‌های خشک‌ می‌‌تواند تغذیه شیر‌خوار در حال رشد را تامین کند. با این وجود شیر مادر را به عنوان منبع غذایی برای تقریبا تمام کودکان توصیه می‌کنند و به عبارتی تغذیه با شیر مادر روش پیشنهادی برای تغذیه شیرخواران طبیعی در طی 6 ماه اول‌ می‌‌باشد.

آگاه سازی مادر از مشکلات احتمالی تغذیه با شیر مادر پس از ترخیص از بیمارستان‌ می‌‌تواند مانع بسیاری از موارد عدم توانایی در تغذیه با شیر مادر گردد‌. با توجه به اینکه طبق آمار سازمان جهانی بهداشت فقط 35 درصد نوزادان 0 تا 6 ماهه دارای تغذیه انحصاری با شیر مادر هستند، طی چند روز اول پس از زایمان کلستروم (همان آغوز که حاوی پروتئین زیاد‌‌، چربی و لاکتوز کم‌ می‌‌باشد) به مقدار کم تولید‌ می‌‌شود‌.

کلستروم ظاهرا دارای ارزش غذایی‌ می‌‌باشد ولی اساسا ویژگی‌های ایمونولوژیک و تکامل‌دهندگی دارد‌. افزایش ناگهانی اشتهای نوزاد برای اولین بار در روزهای هشتم الی دهم پس از تولد مشاهده‌ می‌‌شود و همین امر سبب تولید حجم بیشتری شیر‌ می‌‌گردد‌.

مزایای شیر مادر نسبت به شیر خشک
اگرچه شیر‌خشک‌ها از نظر ترکیبی شبیه شیر مادر‌ می‌‌باشند‌‌، ولی شیر مادر مزایای متعدد تغذیه ای و غیر تغذیه‌ای نسبت به آنها دارد‌. از نقطه نظر عملی شیر مادر نیازی به گرم شدن ندارد‌‌، جهت مصرف آماده‌ می‌‌باشد‌‌، نیازی به آب سالم ندارد‌‌، بطور کلی عاری از میکروارگانیسم‌ می‌‌باشد. تغذیه با شیر مادر در وابستگی مادر با شیرخوار نیز نقش دارد‌.

شیر مادر از طریق محدود کردن تماس با آنتی ژن‌های احتمالی بروز حساسیت نسبت به پروتئین شیر گاو و اگزما را کم‌ می‌‌کند‌. شیر مادر حاوی آنتی‌بادی‌های محافظت‌کننده بر علیه باکتری‌ها و ویروس‌ها (ایمونوگلوبولین A) و نیز ماکروفاژ‌ها‌ می‌‌باشد‌. شیر مادر همچنین از بروز اسهال و التهاب گوش میانی پیشگیری می‌کند.

اگرچه مقدار آهن شیر انسان نسبتا کم است ولی همین مقدار از نظر بیولوژیکی بیشتر از آهن شیر گاو می‌باشد‌. شیر انسان همچنین محتوی لاکتوفرین (یکی از پروتئین‌هایی که به آهن متصل‌ می‌‌شود) است که رشد باکتری اشرشیاکولی را مهار‌ می‌‌کند‌. علاوه بر آن مواد مغذی دیگری در شیر مادر وجود دارد (از قبیل کلسترول‌‌، تورین‌‌، اسیدهای چرب امگا ۳) که در اکثر شیرهای خشک وجود ندارد.

مطالعاتی که در جمعیت‌های مختلف انجام شده‌‌، نشان داده که شیردهی از جهت تکامل ادراک مفید بوده‌‌، از آسم کودکان پیشگیری کرده و می‌تواند مانع اضافه وزن نوزادان شود‌. به همین دلایل یکی از اهداف کودکان سالم ۲۰۱۰ ترویج تغذیه با شیر مادر برای نوزادان می‌باشد‌.

آکادمی پزشکان اطفال آمریکا بر تغذیه انحصاری با شیر مادر تا ۶ ماهگی و شیر مادر همراه با تغذیه تکمیلی برای حداقل ۱۲ ماه تاکید دارد. توجه به این سنین از این جهت اهمیت دارد که دادن غذا به نوزاد زودتر از زمان تعیین شده باعث کاهش دریافت شیر و نیز از شیر گرفتن زودتر از موعد وی می‌گردد‌. علاوه بر این شروع زودتر تغذیه تکمیلی باعث افزایش خطر بروز دیابت نوع یک که اتوایمیون است، می‌شود.

شیر مادرانی که عفونت‌های خاصی دارند و یا از داروهای خاص استفاده می‌کنند که اثرات نامطلوب روی نوزادان می‌گذارد‌‌، برای نوزاد مناسب نیست‌. برای مثال مادری که مبتلا به عفونت HIV (ایدز) باشد‌‌، از طریق شیر دادن آن را به نوزاد منتقل خواهد کردو یا مادری که از داروی اعصاب استفاده می‌کند داروها از طریق شیر دادن به نوزاد منتقل می‌شوند.

شاخص کفایت تغذیه کودک
وضعیت هیدراتاسیون شاخص کفایت تغذیه کودک‌ می‌‌باشد‌. شیرخواری با وضعیت هیدراتاسیون خوب 6 تا8 مرتبه در روز ادرار‌ می‌‌کند‌. هر ادرار باید کهنه بچه را کاملا خیس کند و تنها مرطوب کردن آن کافی نیست. کاهش وزن اولیه در دوران نوزادی در اثر تغذیه با شیر مادر بیش از تغذیه با شیشه‌ می‌‌باشد ولی معمولا تا هفته دوم وزن موقع تولد دوباره به دست‌ می‌‌آید‌.

مدت شیردهی بسیار متفاوت است‌. طولانی بودن زمان شیردهی ممکن است به علت عدم کفایت تولید شیر یا هرگونه اشکال در عمل شیردهی باشد که مانع از مکیدن مقادیر کافی شیر توسط نوزاد‌ می‌‌شود‌. 80 درصد شیر در مدت 4 دقیقه اول شیردهی از هر پستان مصرف‌ می‌‌شود‌.

طی دو هفته اول پس از زایمان حجم شیر به سرعت افزایش‌ می‌‌یابد. زنانی که به شیرخوارانشان فقط شیر خود را‌ می‌‌دهند تقریبا 750 میلی‌لیتر شیر در روز تولید‌ می‌‌کنند. این میزان حداقل تا 4 الی 6 ماهگی باقی‌ می‌‌ماند، ولی پس از اضافه کردن مواد جامد به رژیم شیرخوار‌‌، حجم شیر در پاسخ به کاهش شیردهی افت پیدا می‌کند‌.