گیاهخواری در دوران بارداری، مفیده یا مضر؟

دوران بارداری یکی مهم ترین دوران به حساب می آید. چرا که فرد علاوه بر سلامت خود باید به فکر سلامت جنین نیز باشد. به همین علت رژیم غذایی مادر از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر شما فردی هستید که رژیم غذایی گیاه خواری دارید و قصد باردار شدن دارید ، این مطلب را بخوانید.

در سال ۲۰۰۵، در شهر رن فرانسه کودکی متولد شد که دچار کندی رشد درون رحمی بود. ۹ ماه بعد از تولد او، جواب آزمایش ها نشان داد کم خونی شدیدی دارد که از کمبود ویتامین ۱۲ B ناشی می شد. ام آرآی مغزی نوزاد نیز از آتروفی مغز حکایت داشت…

متخصصان معتقد بودند دلیل این مشکل رژیم مادر در دوران بارداری است. والدین این نوزاد هر ۲ گیاهخوار بودند. بعد از منتشر شدن این خبر، بسیاری از زنانی که گیاهخوار بودند، یا از باردارشدن منصرف شدند یا در رژیم خود تغییراتی ایجاد کردند…

آیا گیاهخواری مادر واقعا برای جنین خطرناک است؟
تحقیقات نشان داده هیچ تناقضی بین داشتن رژیم گیاهخواری و بارداری و شیردهی سالم وجود ندارد، به شرطی که مرتب زیرنظر پزشک باشید و برنامه غذایی متعادل و صحیحی را دنبال کنید. رژیم متعادل یعنی رژیمی که شامل ۵۰ تا ۶۰ درصد قند یا کربوهیدرات، ۳۰تا۳۵ درصد چربی و ۱۰ تا ۱۵ درصد پروتئین باشد. در رژیم کلاسیک گیاهخواری مصرف گوشت سفید و قرمز ممنوع است اما سایر محصولات حیوانی مثل شیر، تخم مرغ، پنیر و کره را می توان مصرف کرد. در نوع دیگری از رژیم گیاهخواری فرد از خوردن هرگونه محصولات حیوانی و دریایی حتی مصرف عسل خودداری می کند. در نوع دیگری که به آن گیاهخواری سبک جدید می گویند، افراد گاهی ماهی یا گوشت پرندگان مصرف می کنند اما از گوشت پستانداران استفاده نمی کنند. در رژیم گیاهخواری، بسیار مهم است مادر باردار زیرنظر متخصص زنان باشد که هر از گاهی آزمایش خون تجویز کند و مطمئن شود نیاز به مصرف مکمل آهن و کلسیم وجود دارد یا نه و اینکه رشد جنین خوب است یا نه.

خانم باردار گیاهخوار به جای گوشت باید چه بخورد؟
گوشت، منبع خوب پروتئین و عناصر معدنی به خصوص آهن است. پروتئین گوشت برخلاف پروتئین های گیاهی بسیار کامل است و تمام اسیدهای آمینه ضروری برای ماهیچه ها و کارکرد ارگانیسم را تامین می کند. خانم بارداری که رژیم گیاهخواری دارد، برای پیشگیری از بروز هرگونه کمبودی باید به جای گوشت از تخم مرغ، غلات (برنج، گندم)، انواع سبزی (لوبیا، نخود و…) و محصولات لبنی استفاده کند. اگر خانمی اصلا محصولات حیوانی (حتی لبنیات، تخم مرغ و عسل) نخورد، احتمال بروز کمبود پروتئین و موادمعدنی در او بیشتر است. برای پیشگیری از بروز این مشکل، لازم است در هر وعده غذایی غلات و سبزی ها با هم مصرف شوند تا اسیدآمینه های همدیگر را کامل کنند و اسیدآمینه های ضروری به بدن برسد. مثلا حبوبات (عدس، لپه، نخود، سویا، لوبیاقرمز و لوبیاسفید…) هر چند غنی از لیزین هستند، اما اسیدهای آمینه گوگردی مانند سیستئین در آنها به مقدار کافی وجود ندارد.

آیا می توان به جای گوشت، سویا یا مشتقات آن را مصرف کرد
می توان سویا یا محصولات مشتق شده از آن (توفو یا شیر سویا) را یک وعده در روز مصرف کرد اما سویا حاوی فیتواستروژن هایی است که از جفت عبور می کنند. تحقیقات انجام شده روی حیوانات نشان داده مصرف زیاد سویا می تواند باعث بروز نقص هایی در جنین شود. گرچه این موضوع در رابطه با انسان تایید نشده اما بهتر است خانم های باردار پروتئین موردنیاز خود را از تخم مرغ، لبنیات، غلات کامل و سبزی ها تامین کنند.

برای تامین کلسیم چه می توان خورد؟
لبنیات بهترین منبع تامین کننده کلسیم هستند. در دوران بارداری مصرف ۴ وعده در روز لبنیات اجباری است اما در صورتی که خانمی تمایل به مصرف شیر ندارد، می تواند ماست و پنیر را جایگزین آن کند. با اینکه بیشتر دانه های گیاهی و روغنی مثل گردو و بادام حاوی کلسیم هستند (۱۰۰گرم بادام ۲۵۰ میلی گرم کلسیم دارد و یک چهارم نیازهای روزانه خانم باردار به کلسیم را رفع می کند)، اما نکته ای که نباید فراموش کرد این است که بادام، غنی از چربی است و انرژی بالایی دارد. ۱۰۰ گرم بادام ۵۷۶ کیلوکالری انرژی دارد و ۳۰ درصد از انرژی روزانه خانم باردار را تامین می کند. یعنی معادل یک وعده غذایی است پس نمی توان بیش از حد دانه های روغنی استفاده کرد.

چگونه باید آهن بدن را تامین کرد؟
در بارداری، خانم ها به آهن بیشتری نیاز دارند و در صورت مصرف نکردن گوشت، ممکن است خانم باردار دچار فقرآهن شود و این مساله روی رشد جنین تاثیر منفی می گذارد. برای پیشگیری، به خانم های باردار گیاهخوار توصیه می شود تخم مرغ و سبزی های خشک به خصوص جعفری و اسفناج استفاده کنند. سبزی ها، لوبیای سفید، نخود و عدس به مقدار بسیار کم حاوی آهن هستند. مشکل اینجاست که جذب آهن انواع سبزی ۲ برابر کمتر از گوشت قرمز یا سفید است. بیشتر پزشکان به همین دلیل توصیه می کنند مادران از رژیم گیاهخواری در بارداری دوری کنند. با این حال چون در دوران بارداری جذب آهن به طور طبیعی بیشتر است، می توان از سبزی ها هم کمک گرفت. برای افزایش جذب آهن توصیه می شود همراه سبزی ها از موادغذایی حاوی ویتامین C مثل جعفری و آبلیموی تازه استفاده کنید.

آیا ممکن است به خاطر گیاهخواری دچار کمبود سایر ویتامین ها شویم؟
از آنجا که گیاهخواران سبزی زیادی مصرف می کنند، در مقایسه با سایر افراد کمتر دچار کمبود بیشتر ویتامین ها به خصوص ویتامین ۹B یا اسیدفولیک می شوند. گرچه اسیدفولیک برای رشد مغزی جنین مهم است اما مادر باید ویتامین ۲۱B نیز به اندازه دریافت کند زیرا این ویتامین نیز برای ایجاد سلول ها، بافت ها و سیستم مغزی عصبی جنین مهم است. مطالعه هایی که در سال ۲۰۰۴ روی زنان باردار گیاهخوار و معمولی انجام شد، نشان داد میزان ویتامین ۲۱B در زنان گیاهخوار و گروهی از زنان که گاهی اوقات گوشت مصرف می کردند کمتر از زنانی بود که رژیم های متعادل داشتند. به عبارت دیگر، احتمال کمبود ویتامین ۲۱B در زنان گیاهخوار بیشتر است و می تواند باعث توقف رشد جنین در رحم شود.

مصرف مکمل های غذایی اجباری است؟
همه چیز به نوع تغذیه بستگی دارد. اگر ماهی جزو برنامه غذایی باشد، احتمال بروز کمبود آهن، ویتامینD و زینک کمتر است. اگر خانم گیاهخواری لبنیات بخورد، کمتر دچار کمبود کلسیم و ید می شود. به هر حال پزشک باید بعد از مشاهده آزمایش خون در این رابطه تصمیم بگیرد.

آیا گیاهخواران بیشتر دختردار می شوند؟
تحقیقی انگلیسی نشان داده است زنان گیاهخوار بیشتر دختردار می شوند. پیش از این نیز تحقیقات دیگری نشان داده بود زنانی که محصولات لبنی بیشتر و موادغذایی کم نمک تر می خورند، احتمال اینکه فرزندشان دختر باشد بیشتر است. با این حال تحقیقات معدودی نیز علیه نتایج این تحقیق ها هستند.