مادر بعد زایمان، چه وظایفی دارد؟

فقط چند ساعت از به دنیا آمدن بچه گذشته است، ولی همه از او درخواستهایی دارند انگار چندین سال است که مادر است، وظایف مادری‌اش را بدون نقص آغاز کند و با جدیت ادامه دهد.

اولین وظیفه و مسئولیتش تغذیه نوزادی است که با گریه های بی امان از مادر طلب شیر می کند، ولی گویا شیر زیادی در کار نیست و مادر با مشاهده بی قراری ناشی از گرسنگی نوزاد، دچار تشویش و نگرانی بیشتر می شود.

شیر دادن به نوزاد در روزهای اولیه گفته دکتر کورش جعفریان، متخصص تغذیه و رژیم درمانی، برای بسیاری از مادران جای نگرانی زیادی نسبت به کم بودن شیرشان در روزها و ماه نخست پس از زایمان وجود ندارد چراکه خستگی، اضطراب و کم خوابی مادر پس از زایمان از عواملی است که مانع جاری شدن شیر، به اندازه کافی برای نوزاد می شود و پس از رفع اضطراب اولیه، مادر با بهره گیری از تغذیه مناسب، خواب و استراحت کافی قادر به شیردهی به نوزاد خواهد بود.

ناکافی بودن شیر مادر، چرا؟
بررسی ها نشان می دهد، اکثر مادران، طی چند روز یا چند هفته پس از زایمان با تغذیه مناسب، خواب و استراحت کافی توان شیردهی به نوزادشان را به دست می آورند.

البته دکتر جعفریان تاکید می کند: فاکتورهای مختلفی در تولید شیر نقش دارد که مهم ترین آن ژنتیک است یعنی برخی مادران از قابلیت شیردهی بسیار خوبی به طور ژنتیک برخوردارند. البته سایز سینه در قابلیت شیردهی مادر تاثیر ندارد. عامل تاثیرگذار دیگر در شیردهی مادر، تغذیه خوب با برخورداری از مقادیر کافی انرژی، کربوهیدرات و مایعات از دوران بارداری و طی شیردهی است یعنی وضع تغذیه مادر پیش از بارداری و بویژه در حین بارداری، وزن و میزان توده عضلانی، ذخایر ویتامینی و املاح بدن در تولید شیر مادر تاثیر دارد. گرچه از تاثیر روانی و عاطفی در آغوش گرفتن نوزاد و تاثیرش بر ترشح بیشتر شیر از غدد پستانی نیز نباید غافل شد.

ایشان اظهار می کند: بسیاری از مادران نسبت به اثرات محیطی بر تولید شیر، بخصوص در روزهای پس از زایمان بی توجهند. خستگی و عوارض زایمان، بی خوابی مادر در هفته های نخستین پس از زایمان و اضطراب در مواجهه با شرایط جدید ـ که بویژه در زایمان های اول پیش می آید ـ مانع از جاری شدن کافی شیر از سینه مادر می شود. بی شک حمایت و مشارکت دیگر اعضای خانواده در رسیدگی به وضع نوزاد، فرصتی را برای استراحت، خوابیدن و به آرامش رسیدن مادر فراهم می کند.

شیر خوردن نوزاد، زمان نمی خواهد
متخصصان اطفال تاکید می کنند، مادر باید پس از زایمان، برای شیردهی نوزادش به آمادگی لازم دست پیدا کند تا هر زمانی که کودک خواست، به او شیر بدهد یعنی نباید در هفته های اول پس از زایمان، انتظار نظم پذیری در شیرخوردن را از نوزاد داشت، چراکه تخلیه مرتب سینه ها باعث تحریک بیشترغدد شیری می شود و در نتیجه شیر بیشتری ترشح خواهد شد، اما پس از یک تا دو هفته، ساعات شیر خوردن نوزاد، نظم خاصی خواهد یافت.

در صورت کافی نبودن شیر مادر تا چند روز یا چند هفته پس از زایمان می توان از شیر کمکی در کنار شیر مادر استفاده کرد، اما به منظور کمک به تحریک غدد شیری سینه ها، باید بتدریج از مقدار شیر کمکی کاست تا به این وسیله نوزاد، بیشتر سینه مادر را بمکد. البته نکته مهم آن است که مادر همراه با شیر خود، شیر کمکی بدهد و هرگز سعی نکند از وعده شیر دادن خود کم کند.

از غذای خود کم نکنید
بسیاری از مادران طی دوران شیردهی به علت افزایش وزنی که پس از زایمان پیدا کرده اند، درصدد هستند غذای خود، بخصوص منابع کربوهیدراتی مثل نان را در رژیم غذایی خود کاهش دهند در حالی که به گفته دکتر جعفریان، نان و غلات سبوس دار از مهم ترین مواد غذایی است که به افزایش شیر مادر کمک می کند.

همچنین دریافت انرژی روزانه از طریق مواد غذایی مادر نه تنها نباید با رژیم کاهش پیدا کند بلکه باید 500 کالری نیز بیش از دریافت کالری روزانه در شرایط معمول باشد.از سوی دیگر، مصرف مایعات یعنی شیر، آب میوه طبیعی و میوه و سبزیجات به افزایش شیر بسیار کمک می کند.

این متخصص تغذیه در پاسخ به این سوال که توصیه هایی که در طب سنتی برای افزایش شیر مادر می شود تا چه اندازه مبنای علمی و تائید شده دارد، می گوید: بسیاری از مواردی که در طب سنتی برای افزایش شیر مادر توصیه می شود، از آنجایی که باید با مایعات مصرف شود یا این که مواد غذایی آبدار محسوب می شود، در تولید شیر موثر است. نمونه آن مصرف شوید، اسفناج، حبوبات، گرمک، کاهو، ماءالشعیر و آب هویج است. البته از نظر علمی توصیه های طب سنتی ثابت نشده، ولی تجربه نشان می دهد که بسیاری از این توصیه ها در افزایش شیر مادر، موثر است.

یک واقعیت اثبات شده درباره افزایش شیر مادر وجود دارد و آن تأمین املاح و مواد معدنی مورد نیاز بدن و داشتن رژیم غذایی متعادل است که دربرگیرنده تمامی مواد مغذی اعم از هیدروکربن و چربی ها است؛ همچنین داشتن آرامش، خواب و استراحت کافی می تواند به عملکرد بهتر سلول های عصبی و تولید و ترشح شیر مادر کمک کند.