تنبلی تخمدان در زنان، بیماری‌ شایع نژاد ایرانی

یکی از علت‌های نادر انجام نشدن تخمک‌گذاری این است که تخمدان از ابتدا تخمک‌ نداشته باشد.چند وقتی بود به هم خوردن تنظیم عادت ماهانه و رویش موهای زائد آزارش می‌داد تا این‌که بالاخره به متخصص زنان مراجعه کرد. حالا سونوگرافی و نتایج آزمایش‌ها، اشک را به چشمانش آورده بود. پزشک گفته دیگر تخمک‌گذاری ندارد. پزشک، راه‌حل را در مصرف دارو و کم کردن چند کیلویی از وزنش دانسته بود، ولی این راهنمایی چیزی از نگرانی‌‌اش کم نمی‌کرد. به نظر می‌رسد تعداد خانم‌هایی که دیگر تخمک‌گذاری ندارند کم هم نباشد؛ بخصوص اگر دختری جوان با شنیدن این خبر بترسد که نکند دیگر فرزنددار هم نشود و با دلواپسی درمان‌ها را دنبال کند.

ضخیم شدن بافت اندومتر
دکتر سولماز پیری، متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ طب مادر و جنین می‌گوید: انجام‌نشدن تخمک‌گذاری علت‌های بسیار مختلفی دارد و لزوما تمام خانم‌های مبتلا چاق نیستند، کما این‌که این بیماری در خانم‌های خیلی لاغر هم دیده می‌شود. او تاکید می‌کند: هر خانمی که علائمی مثل نامنظم بودن عادت ماهانه (عقب یا جلو افتادن پریود بیش از 14-10 روز)، پرمویی، موی زائد، چاقی و جوش دارد، در هر سنی باید به متخصص زنان مراجعه کند، زیرا درمان نکردن بموقع این بیماری، ممکن است باعث ضخیم شدن بافت اندومتر شود و رفع این ضخامت به درمان‌های پیچیده‌تری نیاز خواهد داشت. این مشکل ممکن است به تغییر سلول بافت اندومتر به انواع غیرطبیعی نیز بینجامد، بنابراین باید درمان را جدی گرفت.

انجام نشدن تخمک‌گذاری
دکتر پیری می‌گوید: یکی از علت‌های نادر انجام نشدن تخمک‌گذاری این است که تخمدان از ابتدا تخمک‌ نداشته باشد یا این‌که هورمون‌هایی که باید از هیپوتالاموس ترشح شود، ترشح نشود، بنابراین خانم اصلا تخمک‌گذاری نداشته باشد. چنین خانم‌هایی هرگز عادت‌ماهانه نمی‌شوند و دچار آمِنوره اولیه هستند. برخی از این موارد قابل‌درمان است، ولی برای برخی بیماران فقط می‌توان عادت‌ماهانه را با تجویز دارو برقرار کرد ولی تخمک‌گذاری انجام نخواهد شد، چون تخمدان تخمکی نداشته که بخواهد از آن آزاد شود. البته خوشبختانه تعداد خانم‌هایی که اصلا تخمک‌گذاری ندارند، خیلی کم است. به گفته این متخصص زنان، این بیماری مادرزادی است و البته می‌تواند اکتسابی هم باشد. یعنی برخی از همان ابتدا که به دنیا می‌آیند، تخمک‌گذاری مناسبی ندارند و در برخی خصوصیات خانوادگی‌ به گونه‌ای است که ژن‌هایشان بعدها تخمدانشان را از کار می‌اندازد. دکتر پیری در مورد درمان این بیماران توضیح می‌دهد: اگر اشکال در خود تخمدان باشد، نمی‌توانیم تخمک‌گذاری را برقرار کنیم، ولی چون معمولا این خانم‌ها رحم دارند، می‌توانیم کاری کنیم که عادت‌ماهانه شوند؛ اما اگر اشکال در ترشح هورمون‌های هیپوفیز و هیپوتالاموس باشد، ولی تخمدان سالم باشد، با جایگزین کردن این هورمون‌ها تخمدان دوباره تخمک‌گذاری خواهد کرد. او در پاسخ به این سوال که خانم‌های گروه اول می‌توانند بچه‌دار شوند یا نه، می‌گوید: این خانم‌ها تخمک ندارند و اگر رحم داشته باشند، با تخمک اهدایی امکان فرزنددار شدنشان وجود دارد.

تنبلی‌ تخمدان، بیماری‌ای شایع در نژاد ما
دکتر پیری با اشاره به این‌که تنبلی تخمدان اصطلاحی عامیانه است، می‌گوید: گاهی تخمک‌گذاری ناگهان متوقف می‌شود که این موضوع در نژاد ما شایع است، کما این‌که اگر به عکس‌های خانم‌های دوره قاجار توجه کنید، می‌بینید بسیار پر مو هستند. او در مورد تشخیص این بیماری می‌گوید: تشخیص در وهله اول با توجه به علائم بالینی انجام می‌شود و حتی اگر کسی این علائم را داشته باشد و سونوگرافی‌اش سالم باشد، درمان شروع می‌شود. البته سونوگرافی و آزمایش هم کمک‌کننده هستند. یکی از نشانه‌ها، همین پرمویی و هیرسوتیسم و داشتن موی زائد است. علامت دیگر، جوش زدن است. علاوه بر اینها، خانم‌های دچار این مشکل معمولا چاق هستند و عادت‌ماهانه نامنظمی دارند. این متخصص زنان توضیح می‌دهد: نام این بیماری درواقع نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک است که مردم به آن تنبلی تخمدان می‌گویند. این بیماری به علت اختلال‌های تخمدان به وجود می‌آید. در بدن این خانم‌ها تعادل میان هورمون‌های استروژن، پروژسترون و هورمون‌های آندروژن (مردانه) به هم می‌‌خورد و این موضوع باعث می‌شود هم تخمک‌گذاری مرتب نباشد و هم به دلیل این‌که به هر حال هورمون‌های مردانه در بدن این خانم‌ها بیشتر است، دچار موی زائد و افزایش وزن و جوش می‌شوند.

چاقی، عامل مهم انجام‌نشدن تخمک‌گذاری
در بدن افراد چاق، بافت چربی بیشتری وجود دارد و چربی منبع دوم هورمون‌های جنسی بعد از تخمدان است. دکتر پیری با بیان این مطلب می‌افزاید: وقتی چربی بدن خانمی بیش از حد زیاد می‌شود، مقداری هورمون‌های جنسی ترشح می‌کند و تعادل طبیعی هورمون‌ها را به هم می‌زند و وقتی تعادل طبیعی هورمون‌ها به هم می‌خورد، تخمک‌گذاری انجام نمی‌شود. تخمک‌گذاری هم که متوقف شود، پیامدهایی خواهد داشت. این متخصص زنان در این باره توضیح می‌دهد: در هر چرخه ماهانه، یک تخمک از بقیه تخمک‌ها پیشی می‌گیرد، رسیده می‌شود و می‌خواهد از سطح تخمدان آزاد شود. در سطح تخمدان پارگی کوچکی اتفاق می‌افتد و این تخمک خارج می‌شود. این مکانیسم طبیعی است. حالا اگر چربی بدن زیاد باشد و تخمک‌گذاری اتفاق نیفتد، پارگی در سطح تخمدان اتفاق نمی‌افتد. این فلوشیپ طب مادر و جنین می‌افزاید: سطح تخمدان این خانم‌ها معمولا خیلی صاف و براق است چون پارگی‌ای در آن اتفاق نیفتاده است و همین موضوع باعث می‌شد در گذشته پزشکان تصور کنند علت بیماری، همین پوشش سفید براق دور تخمدان است، اما اکنون می‌دانیم علت این اتفاق چرخه معیوبی است که به علت انجام نشدن تخمک‌گذاری ایجاد می‌شود.

علائم تنبلی تخمدان یک طیف است
دکتر پیری می‌گوید: علائم تخمدان پلی‌کیستیک از جوش و موی زائد گرفته تا عادت‌ماهانه نامنظم است. اگر بیمار دچار موی زائد و جوش باشد، درمان درواقع درمان زیبایی است و اجباری نیست، به این معنا که اگر خانمی عادت‌ ماهانه منظم داشته باشد و این علائم را هم داشته باشد، خودش هم ناراحت نباشد، اصلا به درمان نیازی نیست، ولی اگر به مرحله عادت‌ماهانه نامنظم برسد، دیگر درمان اجباری است.او به این پرسش که با توجه به نام بیماری، آیا تمام خانم‌های مبتلا به تخمدان پلی‌کیستیک، کیست هم دارند، این‌گونه پاسخ می‌دهد: این کیست‌ها درواقع همان تخمک‌های آزاد نشده هستند نه کیستی که لازم باشد جراحی شود. پلی‌کیستیک یعنی کیست‌های متعدد که تخمک‌هایی آزاد نشده‌اند و با درمان دارویی معمولا بهبود می‌یابند. به طور کلی یک درمان خوب برای این بیماران بخصوص خانم‌های مجرد که قرار نیست باردار شوند، استفاده از قرص‌های پیشگیری از بارداری است که روی بهبود تمام علائم اثر دارد.به گفته این فلوشیپ طب مادر و جنین، خونریزی شدید هم می‌تواند یکی از علائم این بیماری باشد. علتش هم این است که امکان دارد این خانم‌ها مدتی عادت‌ماهانه نشوند بعد ناگهان بافت‌هایی که باید ماهانه دفع می‌شده و نشده و در رحم تجمع پیدا کرده، خونریزی شدیدی را به دنبال داشته باشد.