روشهای جدید درمان ناباروری، آینده پیش رو

دکتر کارین چانگ، دانشیار بیماری‌های زنان در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، می‌گوید، در تمام سال‌هایی که در این زمینه فعالیت داشته تاکنون شاهد چنین واکنشی نبوده است. او می‌گوید پیوند رحم و باروری و سپس تولد نوزادی زنده و سالم دستاوردی بسیار دشوار و مهم است.

دکتر متس برون استروم، رییس تیم پزشکی مجری این کار در دانشگاه گوتنبرگ سوئد می‌گوید، تاکنون از ۹ زنی که پیوند رحم شده‌اند، سه نفر زایمان موفقیت‌آمیز داشته‌ و چند نفر آنها هم دوران بارداری را می‌گذرانند. با این وجود این روش فقط در مورد زنانی کاربرد دارد که به طور مادرزادی بدون رحم به‌دنیا می‌آیند. پدیده تولد بدون رحم بسیار نادر و ۱ در هر ۵ هزار مورد است.

به گزارش مرکز پیشگیری و کنترل بیماری ایالات متحده آمریکا ۴/۷ میلیون زن آمریکایی در سنین بین ۱۵ تا ۴۴، در مقطعی از زندگی خود در پی دریافت درمان ناباروری بوده‌اند اما واقعا افق پیش روی درمان این افراد چیست؟

انجماد بافت تخمدان
فعالیت ساعت بیولوژیک زن در تخمدان‌ها است، نه در رحم (رحم پیوند زده شده در سوئد از یک زن 61 ساله دریافت شده بود). آیا راهی وجود دارد که بخشی از تخمک زن را در سنین اوج باروری (30-29 سالگی) جدا کرده و نگهداری کنیم و وقتی که شرایط مادر شدن برایش فراهم بود، از آن استفاده کنیم؟ پاسخ مثبت است. به این کار کرایو پریزرویشن یا انجماد می‌گویند. نوارهایی از بافت تخمدانی یا کل تخمدان با عمل جراحی برداشته می‌شود و در زمان مناسب دوباره به بدن وی پیوند زده می‌شود. تاکنون بیش از 30 بارداری موفق به این روش انجام شده است اما تمامی موارد انجام شده روی مبتلایان به سرطان بوده است. عمل برداشتن و انجماد تخمدان پیش از شروع شیمی‌درمانی و اشعه درمانی که می‌تواند به باروری آسیب بزند، انجام گرفته است. دکتر چانگ می‌گوید با اینکه این روش نسبتا با موفقیت همراه بوده ولی هنوز هم جنبه آزمایشی دارد.

انجماد تخمک بارور شده: تغییری در قواعد بازی

برای خانم‌ها که تیک‌تاک ساعت بیولوژیک برایشان بسیار سرنوشت‌ساز است، انجماد تخمک بارور شده تغییری بزرگ و پراهمیت به‌شمار می‌رود. این عمل چندین سال است که بصورت آزمایشی انجام می‌شود. پزشک تخمک را جدا می‌کند و با اسپرم پدر بارور می‌سازد، سپس تخمک لقاح یافته را در مراحل اولیه جنینی منجمد می‌کنند. شانس موفقیت این عمل از انجماد تخمک معمولی بسیار بیشتر است. بیشتر حجم تخمک انسان از آب تشکیل شده و طی فرآیند انجماد، احتمال به‌وجود آمدن بلور یخ و در نتیجه آسیب جدی به کدهای ژنتیکی بسیار بالا است. روش نوین انجماد vitrificatio- (شیشه‌ای کردن) تا حد زیادی از احتمال وقوع آسیب کاسته است.

در این روش انجماد سریع فرآیند انجماد بدون ایجاد بلور انجام می‌شود. تا کنون ۲هزار کودک سالم از تخمک بارورشده منجمد به دنیا آمده‌اند. سال ۲۰۱۲ انجمن باروری ایالات متحده رسما اعلام کرد که این فرآیند مرحله آزمایشی را با موفقیت پشت سر گذاشته و جنبه کاربردی دارد. دکتر ترزا وودراف، مدیر مرکز مطالعات سلامت بانوان، این عمل را «دگرگونی بنیادین» در امر سلامت و باروری بانوان می‌داند. متخصصین باروری با انجام روش انجماد تخمک لقاح‌یافته موافق هستند و باور دارند که این روش برای زنان امکان داشتن فرزند سالم‌تر را فراهم می‌کند زیرا با انجام عمل باروری تخمک پیش از سن ۳۵ سالگی از احتمال بروز بسیاری از ناهنجاری‌های مادرزادی کاسته می‌شود.

در سال 2014 شرکت‌های اپل و فیسبوک اعلام کردند که مخارج انجماد تخمک بارور شده کارمندان زن را پرداخت می‌کنند. البته دکتر چانگ هشدار می‌دهد که در انجام این عمل شتاب نشود. اولا هنوز مسایل ناشناخته‌ای در این ارتباط وجود دارد. در ثانی ممکن است هیچگاه نیاز به استفاده از این تخمک‌ها پیدا نشود و فقط متحمل هزینه بالای آن شده‌ایم. انجام عمل باروری تخمک و انجماد آن 10 هزار دلار هزینه دارد وبابت نگهداری آن هم باید سالانه 500 دلار پرداخت کرد. از سوی دیگر هنوز امکان انجام آزمایش روی تخمک جدا شده جهت حصول اطمینان از سلامت کروموزومی آن وجود ندارد. با انجام آزمایش می‌توان از سلامت جنین آگاه شویم ولی هنوز روشی برای آزمایش سلامت تخمک بارور شده در دست نداریم و هنوز باید حدود یک دهه تا شناخت روش مطمئن آزمایش منتظر بمانیم.

با این حال روش انجماد تخمک بارور شده در بسیاری ازموارد درمان ناباروری روشی بسیار موفقیت‌آمیز بوده است. البته پیش از جایگزینی جنین، باید رحم مادر آمادگی داشته و دیواره داخلی آن از ضخامت مطلوب برخوردار باشد. دکتر چانگ می‌گوید: «هنگامی که خانمی تحت عمل IVF قرار می‌گیرد، به علت درمان با دوز بالای هورمون، رحم واکنش «دوستانه» از خود نشان نمی‌دهد. اکنون بسیاری از خانم‌ها پس از باروری تخمک تقاضای انجماد آن را می‌کنند و پس از گذشت چند ماه و قطع درمان هورمونی و بازگشت رحم به حالت عادی برای جایگزینی جنین اقدام می‌کنند. آمار نشان می‌دهد که احتمال ادامه بارداری در این صورت بیشتر و بارداری موفقیت‌آمیزتر است. واقیت غیرقابل انکار و تغییر، کاهش توانایی باروری زن پس از سن 30 سالگی است. زنان با تعداد محدودی تخمک به‌دنیا می‌آیند و تاکنون هیچ تکنیکی برای تولید تخمک، به‌وجود نیامده است.

افق دانش: تخمک و اسپرم آزمایشگاهی
اخیرا دانشمندان دانشگاه کمبریج انگلستان اعلام کردند که موفق به ساخت سلول‌های پریموردیال شده‌اند. این سلول‌ها از سلول پوست انسان ساخته شده و در شرایط آزمایشگاهی می‌تواند به تخمک و اسپرم تبدیل شود. این روش تا حصول اطمینان بیش از ۱۰ سال زمان نیاز دارد ولی گامی مهم در جهت تولید سلول‌های جنسی در محیط آزمایشگاهی است. این روش برای زوج‌های نابارور امکان داشتن فرزند بیولوژیک را به وجود می‌آورد.