علل کاهش اسپرم در مردان

اگر بعد از مدت‌ها زندگی زناشویی حالا آمادگی لازم را پیدا کرده‌اید که بچه‌دار شوید، بهتر است بدانید هزار و یک چیز هست که می‌تواند باعث شود این کار به درستی انجام نگیرد؛ از ضعف تخمک تا بی‌اثری اسپرم همه و همه می‌تواند نگذارد فرآیند لقاح درست انجام شود. واقعیت این است که از هر ۱۰ زوج یک زوج ناباروراست و در میان زوج‌ها هم در ۳۰دصد موارد مردان به تنهایی ۳۰ درصد از موارد، عامل این ناباروری هستند.

اگرچه مردان در طول روز میلیون‌ها اسپرم تولید می‌کنند که در مقایسه با زنان که ۳۰۰ تا ۴۰۰ تخمک در طول عمرشان آزاد می‌کنند بسیار زیاد است، اما عوامل خارجی می‌تواند سلامت آنها را تحت تاثیر قرار دهد. از آنجا که سلول‌های اسپرم ۷۵ روز برای رسیدن به بلوغ زمان لازم دارند آسیب آنها می‌تواند باروری را تحت تاثیر قرار دهد.

بهتر است با هم قاتلان اسپرم را بشناسیم.
کیفیت اسپرم یکی از جنبه‌های افزایش باروری مردان به شمار می‌رود و اگر مردان مراقبت های مناسب همچون ننشستن طولانی در فضاهای گرم مثل حمام و سونا، یا خوردن غذا‌ها و مواد مغذی کافی را در نظر نگیرند، ممکن است ناتوان از زایش شوند یا پدر فرزندانی درگیر بیماری‌ها و ناتوانی های متعدد شوند.

در سال ۱۹۹۰ مقاله‌ای در نشریه پزشکی انگلیس در مورد وضعیت باروری مردان به چاپ رسیده بود که با مرور نتایج ۶۰ پژوهش در این زمینه، بیان می‌کرد میزان اسپرم مردان در اروپا کاهش‌ یافته و از ۱۱۳‌میلیون در هر میلی‌لیتر به ۶۶‌ میلیون رسیده است. براساس نتایج این تحقیق، ۵۰‌ درصد از کیفیت اسپرم مردان که شامل تعداد، حرکت و شکل آن است، کاهش‌یافته است. حتی بانک اسپرم در اروپا نیز که از مردان جوان و دانشگاهی اسپرم جمع‌آوری می‌کند، اعلام کرده کیفیت اسپرم مردان کاهش‌یافته است.

تحقیق دیگری در آمریکا نیز نشان‌دهنده کاهش ۲۰‌ درصدی کیفیت اسپرم مردان بود. در سال ۲۰۱۲ نیز وزارت بهداشت هند در مورد کاهش کیفیت اسپرم مردان هندی ابراز نگرانی کرد. بنابراین این کاهش کیفیت اسپرم، معضلی است که در تمام دنیا وجود دارد.

اسپرم مردان و نابود کننده های آنان
اسپرم مردان اگر به میزان و حالت استاندارد تولید شود به طبع مشکل ناباروری مردان نیز تا حد قابل توجهی کاهش پیدا خواهد کرد. این روزها که آمار ناباروری و نازایی به میزان بالایی افزایش پیدا کرده است ، بهتر است از هر گونه اشتباه و خطایی که دلیل و علت کاهش اسپرم مردان و ناباروری است دوری کنیم. دلیل ناباروری و کاهش اسپرم مردان چیزهای عجیب و غریبی نیستند بلکه مواردی هستند بسیار به ما نزدیک و متاسفانه بسیار رایج.

دلیل و علت کاهش اسپرم مردان

بیماری ها
برخی از بیماری های عفونی در مردان مانند اوریون می تواند آینده باروری را به مخاطره اندازد. بنابراین همه بیماری های عفونی در کودک لازم است جدی گرفته شود.

بیماری بسیار شایع دیگر، بیماری واریکوسل است. در این بیماری عروق بیضه متورم و واریسی شکل می شود. این بیماری باعث کاهش حرکت اسپرم و تغییر شکل ظاهری آنها و حتی کاهش تعدادشان می شود. واریکوسل قابل اصلاح است. شاید تعداد بسیاری از بیماران نیز از وجود بیماری شان اطلاع نداشته باشند و با ناباروری متوجه موضوع شوند.

استعمال مواد مخدر
تحقیقات نشان داده مصرف سیگار، الکل و دیگر مواد افیونی مانند حشیش و کوکائین مانع تولید اسپرم می شود و حتی در مواقعی اسپرم های ناقص را زیاد می کند.توتون، تنباکو و الکل می تواند عملکرد جنسی را مختل کند بنابراین افرادی که قصد پدر شدن دارند، باید به طور کامل از این موراد پرهیز کنند. مصرف الکل بر کیفیت اسپرم و تولید آن اثر می گذارد درحالی که مصرف سیگار باعث اختلال در تحرک اسپرم می شود.

علاوه بر کاهش اسپرم مطالعات دیگر نشان می دهد مصرف سیگار می تواند به DNA اسپرم آسیب زده و باعث افزایش اختلال نعوظ شود.

دارو و قرص
افرادی که به سرطان مبتلا هستند و تحت درمان با داروهای شیمی درمانی بوده یا رادیوتراپی می شوند نیز ممکن است دچار اختلال در کیفیت اسپرم شوند و داروهایی مانند سولفاسالازین یا برخی از دارو های ضدقارچ نیز چنین عملکردی دارند ولی اغلب با قطع دارو کیفیت مایع سیمن به حالت اول برمی گردد.

بعضی آنتی بیوتیک ها به طور موقت سبب کاهش تعداد و تحرک اسپرم ها در مردان می شوند. بعضی از این آنتی بیوتیک ها شامل اریترومایسین, نیتروفورازون یا نیتروفورانتوئین هستند.

استفاده از داروهای استروئیدی آنابولیک سبب می شوند بدن نتواند هورمون تستوسترون را به طور طبیعی بسازد که سرانجام سبب کاهش تولید اسپرم خواهد شد. بسیاری از ورزشکارانی که به عنوان دوپینگ از این داروها استفاده مکرر می کنند، دچار این مشکل خواهند شد.

داروی سولفاسالازین که برای درمان اختلالات گوارشی به کار می رود، کتوکونازول داروی ضد قارچ و داروی آزولفیدین که برای درمان بیماری گوارشی کولیت به کار می رود ازجمله داروهایی هستند که می توانند تعداد و کیفیت اسپرم را تحت تاثیر قرار دهند.

مردان از این غذاها دوری کنند
مردانی که دچار اختلال در کیفیت اسپرم هستند، بهتر است از خوردن این مواد اجتناب کرده یا میزان آن را به حداقل برسانند. ثابت شده غذاهایی مانند شیرینی جات، قند و شکر، غذاهای فست فودی شامل پیتزا، سوسیس، کالباس، سس، غذاهای سرخ کرده (چیپس، پفک و...)، سیگار و الکل و دیگر مواد مخدر در حرکت و میزان آنها تاثیری منفی می گذارد.

سم ها و آفت کش ها
نقل از سایت «رویترز»، محققان نمونه اسپرم 155 مرد را که بین 2007 تا 2012 همراه همسرشان به کلینیک باروری رفته بودند، مطالعه کردند. این مردها به 131 سؤال درباره رژیم غذایی شان پاسخ دادند؛ از جمله اینکه 38 نوع میوه و سبزی مثل سیب، آووکادو و طالبی را چقدر و چند وقت به چند وقت می خورند. سپس محققان پاسخ ها را با آمار وزارت کشاورزی آمریکا مقایسه کردند که روی محصولات موجود در بازار، چقدر آفت کش باقی مانده است.

برای نمونه، معمولاً فلفل، اسفناج، توت فرنگی، سیب و گلابی آفت کش زیادی داشتند اما نخود، لوبیا، گریپ فروت و پیاز آفت کش کم یا متوسطی داشتند.

نتیجه تحقیق نشان می داد، نصف مردان حداقل 5/3 وعده میوه و سبزی در روز می خوردند. تعداد وعده ها روی کیفیت منی تأثیر نمی گذاشت ولی مردانی که روزانه حداقل 5/1 وعده محصول با آفت کش زیاد می خوردند، در مقایسه با آن هایی که کمتر از نصف وعده از این نوع محصولات مصرف می کردند، تعداد اسپرم هایشان تقریباً نصف بود. هم چنین تعداد اسپرم های مردان گروه اول، دوسوم تعداد معمول اسپرم ها بود.

جرج چاوارو از دانشگاه هاروارد که سرپرست این تحقیق بوده، گفت:«این مسئله لزوماً به معنی کاهش باروری نیست. ما کارمان را ادامه می دهیم تا بفهمیم این اثرات روی کیفیت منی، چقدر روی باروری اثر می گذارد.»

مضرات لپ تاپ روی پا و کاهش اسپرم مردان

هیچ می دانید یک لپ تاپ ساده می تواند توانایی انسان در تولیدمثل را تحت تاثیر قرار دهد؟ به گفته محققان دانشگاهی در نیویورک ارتباط مستقیمی بین استفاده از لپ تاپ و افزایش دمای کیسه بیضه به ۳۵ درجه در موقعیت های خاص وجود دارد. این افزایش دما اثرات مضری بر روند اسپرماتوژنز (فرآیند تشکیل گامت نر) می گذارد، بنابراین اگر در تلاش برای پدر شدن هستید، باید لپ تاپ تان را روی میز بگذارید.

گرمای بیش از حد
در گرمای زیاد و درجه حرارت بالا بیضه نمی تواند فرایند طبیعی خود را انجام دهد؛ مگر اینکه دمایش کمتر از بقیه قسمت های بدن باشد. خوشبختانه آناتومی بدون مردان طوری طراحی شده که فاصله ای بین بیضه ها و درجه حرارت مرکزی بدن ایجاد می کند.

اگر درجه حرارت بیضه ها به 37 درجه سانتی گراد برسد تولید اسپرم متوقف می شود. وقتی تولید اسپرم دچار اختلال شود، می تواند برای ماه ها نهفته باقی بماند. فکر می کنید اگر بیضه در معرض گرما قرار بگیرد چه اتفاقی می افتد؟ تعداد اسپرم پایین می آید ضمن آنکه تحرک آنها هم کاهش می یابد و این اولین گام به سوی اختلال در باروری مردان است.

وان گرم اسپرم مردان را کم می کند
وقتی وان را حسابی گرم می کنید، باید بدانید که همین گرما از باروری جلوگیری می کند. حرارت مرطوب به هیچ عنوان برای بیضه ها خوب نیست. باتوجه به مطالعه ای که در سال ۲۰۰۷ منتشر شده ماندن در یک جکوزی یا وان آب داغ برای ۳۰ دقیقه می تواند به طور موقت باعث کاهش تولید اسپرم شود.

با این حال مطالعات همچنین نشان می دهد که اثرات منفی حرارت مرطوب روی اسپرم ممکن است برگشت پذیر باشد. از آنجا که اسپرم مدت زمانی لازم دارد تا به بلوغ برسد هر نوع مداخله ای دست کم سه ماه طول می کشد تا اثرش را نشان دهد.

تب علت ناباروری مردان می شود
اگر می دانید که وان آب داغ و سیگار کشیدن می تواند بر تولید اسپرم اثر بگذارد، باید بدانید که تب بالا هم می تواند همان اثر حرارت مرطوب را روی اسپرم با اثرات مشابه پایدار داشته باشد. باتوجه به تحقیق های انجام شده بسته به مدت زمان تب، غلظت اسپرم تا 35 درصد کاهش پیدا می کند و همین موضوع اثر مستقیم بر کیفیت اسپرم می گذارد.

لباس زیر گشاد باشد
شاید در ابتدا این طور به نظر برسد که لباس زیر تنگ و گشاد به تنهایی تغییری در تعداد اسپرم ایجاد نمی کند اما لباس زیر گشاد زمانی که تعداد اسپرم به طور کلی کم است، مفیدتر است و این موضوع را کمتر حساس می کند. با این حال محققان اذعان می کنند پوشیدن لباس زیر تنگ می تواند تا حدودی بر تعداد اسپرم اثر بگذارد.

دقت داشته باشید که پوشیدن لباس دوچرخه سواری برای مدت طولانی به هیچ عنوان مناسب نیست. نشستن بیش از ۳۰ دقیقه روی زین دوچرخه در هر بار به ویژه اگر از شلوار مخصوص دوچرخه سواری هم استفاده شود سبب بالا رفتن دمای کیسه بیضه شده و بر تولید اسپرم تاثیر می گذارد. حتی پوشیدن شلوار تنگ، محیط مناسبی برای تولید اسپرم ایجاد نمی کند.

موبایل داخل جیب اسپرم مردان را کاهش می دهد
حتما خیلی شنیده اید که آقایان بهتر است تلفن همراه شان را روی کمرشان و نزدیک اندام تناسلی قرار ندهند. جالب است بدانید مطالعه ای نشان داد مردانی که بیشترین استفاده را از تلفن همراه داشتند (بیش از 4 ساعت در روز) تعداد اسپرم در آنها به شدت کاهش داشت ضمن آنکه نرخ تحرک اسپرم و شکل طبیعی آن هم تحت تاثیر قرار می گرفت.

توصیه پزشکان برای محدود کردن قرارگیری در معرض تابش اشعه این است که تلفن همراه را در کیف حمل کنند. حتی زمانی که تلفن در مجاورت کشاله ران نیست می تواند باروری را تحت تاثیر قرار دهد. پزشکان برای جلوگیری از اثرات مضر تلفن همراه توصیه می کنند از بلندگوی تلفن استفاده کنند و آن را در تماس با بدن قرار ندهند.

تماشای زیاد تلویزیون ناباروری می آورد
نتایج برخی تحقیقات نشان می دهد مردانی که در هفته دست کم ۲۰ ساعت پای تلویزیون می نشینند دارای اسپرم کمتری هستند. در اصل این مردان ۴۴ درصد میزان اسپرم کمتری نسبت به مردانی که به ندرت تلویزیون می بینند یا اصلا تلویزیون نگاه نمی کنند دارند. یکی از عواقب نشستن و تماشای تلویزیون به مدت طولانی آن است که هنگام نشستن دمای بیضه ها بالا می رود و همین امر از تولید اسپرم می کاهد.

مضرات شدید چاقی در ناباروری مردان
چاقی با افزایش تولید هورمون های زنانه (استروژن) در ارتباط است. کاهش تعداد اسپرم اختلال عملکرد جنسی و ناباروری را به دنبال دارد. براساس مطالعه سازمان جهانی بهداشت در مقایسه مردان با وزن طبیعی و مردان چاق، افراد چاق دچار کاهش عملکرد بیضه و تعداد اسپرم هستند، البته این را هم به خاطر داشته باشید که براساس تحقیقات انجام شده اگرچه چاقی تعداد اسپرم را کاهش می دهد اما تنها سطح شدیدی از چاقی ممکن است پتانسیل باروری مردان را تحت تاثیر قرار دهد و مانع از قدرت باروری آنها شود.

مصرف بعضی از داروها سبب کاهش تعداد و تحرک اسپرم‌ها در مردان می‌شوند
بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها به‌طور موقت سبب کاهش تعداد و تحرک اسپرم‌ها در مردان می‌شوند. بعضی از این آنتی‌بیوتیک‌ها شامل اریترومایسین, نیتروفورازون یا نیتروفورانتوئین هستند. استفاده از داروهای استروئیدی آنابولیک سبب می‌شوند بدن نتواند هورمون تستوسترون را به‌طور طبیعی بسازد که سرانجام سبب کاهش تولید اسپرم خواهد شد.

بسیاری از ورزشکارانی که به‌عنوان دوپینگ از این داروها استفاده مکرر می‌کنند، دچار این مشکل خواهند شد. داروی سولفاسالازین که برای درمان اختلالات گوارشی به کار می‌رود، کتوکونازول داروی ضد قارچ و داروی آزولفیدین که برای درمان بیماری گوارشی کولیت به کار می‌رود ازجمله داروهایی هستند که می‌توانند تعداد و کیفیت اسپرم را تحت تاثیر قرار دهند.

عوامل دیگری که برای باروری مردان مضرند!
به‌گفته محققان برخی شرایط فیزیولوژیک منفی می‌تواند اسپرم را تحت تاثیر قرار دهد.

انسداد

انسداد مجاری یکی از این موارد است. به دلایل متعدد ازجمله نقص مادرزادی، عفونت، تروما یا وازکتومی ممکن است انسداد ایجاد شده و مانع از ورود مایع منی شود.

اخـتلالات ژنـتیکی
اخـتلالات کروموزومی زیادی هستند که می‌توانند تولید اسپرم را به‌شدت کاهش داده یا حتی آن را به صفر برسانند. به‌عنوان مثال یک شکل از فیبروز کیستیک می‌تواند باعث شود مجرای دفران شکل طبیعی خود را از دست بدهد. عوامل زیان‌آور دیگر مانند آنتی‌بادی‌های ضداسپرم، عدم تعادل هورمونی، سرطان بیضه، بیضه نزول نکرده و مشکلات جنسی می‌تواند اسپرم را تحت تاثیر قرار دهد.

زوج‌های نابارور باید بدانند اگر به موقع به مراکز ناباروری مراجعه کنند، هزینه درمان کمتر می‌شود، چون روند درمان راحت‌تر و با قیمت ارزان‌تر انجام می‌شود.

مثلا هزینه IUI، انتقال اسپرم شسته‌شده به رحم، ارزان‌تر از لقاح خارج رحمی است، اما برخی از مراجعه‌کنندگان چنین تصوری ندارند. از سوی دیگر، در هر بار انجام روش‌های درمانی آزمایشگاهی ۳۰‌ درصد شانس باروری وجود دارد و باید درمان تکرار شود و هرچه سن زن کمتر باشد، شانس موفقیت بیشتر است.

در چند سال اخیر دولت تلاش کرده است هزینه‌های تشخیصی را به بیمه‌ها اضافه کند، ولی متاسفانه بیمه‌ها در این زمینه همکاری نمی‌کنند. استانداردهای درمان ناباروری‌ نوشته شده و به وزارت بهداشت تحویل داده شده است و وزارت بهداشت باید با بیمه‌ها تعامل داشته باشد.