همه چیز درباره یائسگی زنان (۳)

به گفته دکتر ایراندخت مهری‌ماهانی، متخصص زنان و زایمان داغ شدن به یک‌باره بدن، تعریق زیاد و کم‌خوابی بیشتر شکایت‌های زنان در سنین یائسگی است. اکثر این عوامل ناشی از کار نکردن تخمدان و پایین آمدن سطح هورمون‌ها‌ی بدن به‌خصوص کاهش استروژن است. برای زنانی که فقط دچار گرگرفتگی می‌شوند، معمولاً تجویز ۳ هفته‌ای یا ۲ ماه هورمون برای درمان و رفع علایم آن‌ها کافی است، اما در بیمارانی که اصرار دارند قاعدگی آن‌ها مجدد آغاز شود، بیشتر از روش‌های ترکیبی استفاده می‌شود؛ به این صورت‌که بیمار ۲۱ روز استروژن و ۱۰ روز آخر پروژسترون مصرف می‌کند و بعد از قطع هورمون‌ها، بیمار پریود می‌شود.

مصرف دوزهای پایین‌تر هورمون برای درمان پوکی استخوان ناشی از یائسگی
به گفته او برای پوکی استخوان از دوزهای پایین‌تر هورمون به صورت درمان‌های ۳ تا ۶ ماهه استفاده می‌شود که این درمان حتی در بیماری‌های قلبی هم مؤثر است و عوارض بیماری را کاهش می‌دهد. زنانی که منع مصرف استروژن دارند می‌توانند از هورمون پروژسترن به صورت شیاف، پروژسترون‌های تزریقی هفتگی یا ماهیانه، به صورت جایگزین استفاده کنند. در مورد بیمارانی که اصلاً نباید هورمون استفاده کنند، پزشکان از روش‌های دارویی دیگری برای کاهش علایم یائسگی استفاده می‌کنند.

چگونگی ارتقای سلامت جنسی در دوران یائسگی
به اعتقاد دکتر سارا مختار، عضو تیم درمان مرکز فوق‌تخصصی ابن‌سینا در دوران یائسگی به دلیل از کارافتادگی تقریبی تخمدان‌ها، بدن زن دچار کاهش هورمون‌های جنسی می‌شود که در پی آن عارضه کاهش تمایل جنسی در زنان اتفاق می‌افتد. در واقع خانمی ‌که در مرحله شروع یائسگی و پس از آن قرار دارد، احساس می‌کند که مانند دوران قبل از یائسگی، تحریک‌پذیر نیست و در نتیجه تمایل جنسی او نیز کاهش می‌یابد.

همچنین در دوران یائسگی بدن زن به لحاظ فیزیولوژیک با کاهش خون‌رسانی واژن مواجه می‌شود که در نهایت منجر به خشکی واژن شده و این موضوع باعث کاهش لغزندگی واژن به هنگام رابطه جنسی و نارضایتی جنسی زوجین خواهد شد. همچنین اختلال در کنترل مثانه از مشکلات دیگری است که با افزایش سن و ورود به دوران یائسگی اتفاق می‌افتد. یکی از علل این عارضه بعد از یائسگی کاهش هورمون استروژن است و این موضوع موجب ترس و اضطراب در زنان خواهد شد؛ چراکه این احتمال را می‌دهند که حین رابطه جنسی کنترل مثانه خود را از دست بدهند و به همین دلیل دچار کاهش تمایل جنسی می‌شوند.
ازسویی افزایش سن، بروز مشکلات فیزیولوژیک و تجویز برخی داروها ممکن است موجب کاهش میل جنسی در زنان در این دوران شود. در سنین بالا اغلب افراد مسن دچار اختلالات خواب خواهند شد که این موضوع موجب برهم‌خوردن آرامش فرد می‌شود. همچنین استرس و افسردگی نیز ازجمله مواردی است که با افزایش سن و بروز یائسگی بیشتر برای فرد اتفاق می‌افتد.

به گفته دکتر مختار اختلال در میل جنسی زنان یائسه از فردی به فرد دیگر تفاوت دارد. اتفاقاً بسیاری از زنان در دوران یائسگی به دلیل رسیدن به سنین بازنشستگی و کاهش مسئولیت کاری و از طرف دیگر کم‌شدن مسئولیت نگه‌داری از فرزندان؛ آرامش و وقت بیشتری برای ایجاد یک رابطه جنسی مؤثر دارند.

خشکی واژن در دوران یائسگی
گفته‌های این فلورشیپ ناباروری نشان می‌دهد بیشتر زنان یائسه از خشکی واژن شکایت دارند. او در رابطه با درمان‌های این مشکل معتقد است که یکی از درمان‌های اصلی برای زنان یائسه استفاده از ژل‌های روان‌کننده واژن است. البته برای درمان بهتر است از نوع ژل‌های محلول در آب استفاده شود؛ چراکه ژل‌هایی که این ویژگی را ندارند، زمینه را برای رشد میکروب‌ها آماده کرده و باعث عفونت خواهند شد.

اگر به هر دلیلی دچار ضعف ایمنی شوند، استفاده از ژل‌های غیرمحلول در آب زمینه را برای مشکلات بیشتر فراهم می‌کند. همچنین این ژل‌های غیرمحلول توسط افرادی که از کاندوم استفاده می‌کنند نباید استفاده شود؛ چراکه باعث تخریب لاتکس کاندوم می‌شود، اما مصرف این ژل‌ها برای زنان یائسه هیچ محدودیتی ندارد. استروژن از دیگر داروهای تجویزشده برای خشکی واژن است، اما به دلیل عوارضی که به‌خصوص در سنین بالا برای فرد ایجاد می‌کند، بیشتر به صورت موضعی، با دوز پایین و با دفعات مشخص و کاملاً حساب‌شده برای بیمار استفاده می‌شود.

این درمان باید کاملاً تحت نظر متخصص زنان باشد و باید با خود بیمار، عوارض مصرف استروژن در میان گذاشته شود. استفاده از داروهای استروژنی در سطح وسیع به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود، بلکه در موارد خیلی خاص تجویز می‌گردد. لخته‌شدن خون و مشکلاتی از این دست از خطرات جدی مصرف داروهای استروژنی است.

تکنیک‌های آرام‌سازی و ورزش یوگا برای ارتقای کیفیت زندگی
دکتر مختار خدمات روان‌شناسی را در بهبود اختلالات جنسی بسیار مؤثر می‌داند؛ زیرا زنانی که زمینه افسردگی، اضطراب و استرس دارند، با کاهش این مسائل قادرند کیفیت زندگی‌شان را بالا ببرند؛ بنابراین مشاوره‌های فردی یا گروهی و استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی، در بهبود این مشکل بسیار مفید خواهد بود. انجام حرکات ورزشی هم سودمند است؛ ورزش باعث ارتقای کیفیت زندگی و آرامش شده و تمایل فرد را برای داشتن یک رابطه جنسی عاشقانه افزایش خواهد داد؛ به خصوص ورزش‌هایی مانند یوگا که از نظر روحی هم بر فرد تأثیرگذار است.

از طرفی باید توجه داشت که داشتن رابطه جنسی فقط به معنی دخول نیست، بلکه یک رابطه عاشقانه هم می‌تواند رضایت دو طرف را تأمین کند و این موضوع باید برای زوجین روشن شود. لازم است با بالارفتن سن نیز افراد برای یکدیگر وقت بگذارند و با هم‌آغوشی به روابط عاشقانه‌شان ادامه دهند و باعث افزایش کیفیت زندگی‌شان شوند. همچنین انجام ماساژهای حسی که بیشتر توسط روان‌شناسان توضیح داده می‌شود، برای ادامه رابطه جنسی زوجین مفید خواهد بود.

با یائسگی زودرس چه کنیم؟
بیشتر زنان در سنین ۴۷ تا ۵۱ سالگی و با توجه به شرایط محیطی، فردی و ژنتیکی یائسه می‌شوند اما اگر یائسگی در زمانی زودتر از موعد طبیعی آن رخ دهد، مثلاً در سنین زیر ۴۰ سال یا در مواردی قبل از ۳۰ سالگی، طبیعی محسوب نمی شود و در واقع فرد دچار یائسگی زودرس شده است.

دکتر فاطمه داوری، فوق تخصص نازایی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد دلایل یائسگی زودرس معتقد است که اگر تخمدان‌ها قادر به ساختن هورمون نباشند و به تحریکات هیپوفیز که تنظیم کننده تخمدان‌هاست، پاسخ ندهند یائسگی زودرس اتفاق می افتد.

در واقع یائسگی زودرس معمولا به دلیل مسائل ژنتیکی و یا وجود سابقه ابتلا در خانواده بروز می‌کند و در نتیجه آن تخمدان‌ها زودتر از زمان معمول از کار می‌افتند و تخمک‌گذاری متوقف می‌شود. مصرف برخی داروها یا اعمال جراحی مانند برداشتن رحم و تخمدان ها در سنین پایین، شیمی‌درمانی و اشعه‌درمانی، اختلالات کروموزومی از دیگر دلایل یائسگی زودرس است.

یائسگی زیر 30 سال
به گفته او اگر یائسگی در سنین پایین یعنی ۲۰ تا ۳۰ سال رخ دهد عارضه ها شدیدتر خواهد بود اما در هر صورت یائسگی زودرس موجب پوکی استخوان خواهد شد. طی چند سال اول پس از یائسگی تراکم استخوان‌ها با سرعت بیش‌تری کاهش می‌یابد که این کاهش می‌تواند منجر به کاهش توده استخوانی و نهایتاً پوکی استخوان شود. عدم بازگشت قدرت باروری این افراد یا احتمال باروری بسیار کم و پایین از دیگر عوارض است. البته گزارشاتی مبنی بر بارداری وجود دارد که علت بروز یائسگی زودرس در فرد عواملی غیر از ژنتیک بوده است.

هرچند با توجه به پیشرفت‌هایی که صورت گرفته در زمینه باروری امکان بچه‌دار شدن زنانی که به یائسگی زودرس مبتلا می‌شوند، وجود دارد. اگر این زنان رحم سالمی دارند، می‌توانند با دریافت تخمک اهدایی از زنان دیگر و کاشت آن درون رحم صاحب فرزند شوند. همچنین به دلیل قطع قاعدگی افراد از استروژن بی‌بهره می‌شوند و همین مسأله موجب می‌شود که چربی خون افراد افزایش پیدا کند و به‌تبع آن مشکلات قلبی و عروقی نیز به وجود بیاد.