معیارهای ازدواج موفق، بایدها و نبایدها

یک پژوهشگر و کارشناس علوم تربیتی با اشاره به بایدها و نبایدهای یک ازدواج سالم در جامعه گفت: در دیدگاه اسلامی ازدواج قراردادی ارزنده و بی‌مانند برای برآوردن نیازهای گوناگون برپایه سه‌گانه‌ نیاز جنسی و جذابیت، زایش نسل نو و فرزندپروری، نیاز عاطفی و ایمنی و نیاز خودشکوفایی است.

الهام فخاری، پژوهشگر و کارشناس ارشد علوم تربیتی در گفت‌و‌گویی خصوص طلاق و آثار روحی و روانی آن بر جامعه، اظهارکرد: طلاق نوعی فروپاشی، برهم خوردن قرارداد، و جداشدن سرمایه‌ها، ارزش‌ها، دستاوردها و فضای مشترک است.

طلاق، ازجمله پنج تنش بزرگ زندگی است
وی افزود: روانشناسان طلاق را از ۵ چالش ویژه زندگی یک فرد بزرگسال برمی‌شمارند که از نظر شدت تنش، پس از مرگ نزدیکان و عزیزان، ازجمله پنج تنش بزرگ زندگی است. وی ادامه داد: هر قرارداد اجتماعی و انسانی دارای روش و پیش بینی فسخ بوده است، ولی چون پیوند زناشویی پیچیده‌ترین قرارداد در نزدیک‌ترین سطح روابط انسانی است و همچنین قراردادی چندبعدی می‌باشد، ایجاد یا برهم خوردن این پیوند پیامدهای گوناگون و پیچیده‌ای دارد.

این پژوهشگر و کارشناس ارشد علوم تربیتی بیان کرد: حتی در رویکردهای روانشناختی از جمله تحلیل روابط متقابل با پرهیزدادن از تنزل صمیمیت و روابط جنسی به یک توافق و تفاهم دو سویه، ارزش‌مندی و تعالی در قرارداد ازدواج به‌عنوان یک همراهی و هماهنگی متعهدانه پررنگ شده و مورد تاکید قرار گرفته است. به همین نسبت آسیب، کاستی و ویرانی این نهاد پرارزش، بسیار ناگوار است.

فخاری ادامه داد: تنش روانی، چالش‌های فرساینده روان‌شناختی و تجربه فراز و فرودهای منفی نگرشی، تجربه هیجانی منفی(خشم، غم، ترس) شدید، آسیب به خودپنداره و خودباورمندی، از دست دادن احساس امنیت ارتباطی، بهم ریختن برنامه و امنیت اقتصادی، تغییر برنامه‌های شغلی، تعاملی و اقتصادی هر دو فرد و فرزندان، تغییر سرمایه‌های اجتماعی و ارتباطی هر دو فرد به دلیل از دست دادن پایگاه‌های مشترک برخی از آسیب‌های فردی هستند.

وی افزود: اقشار اجتماعی، تغییر الگوهای تعاملی، از بین رفتن یک نهاد سرمایه‌ای، از میان رفتن فرصت زایش و پرورش نسل نو، هزینه‌ی اقتصادی برهم خوردن نهاد چندبعدی بنیادی، درخطر قرار گرفتن امنیت روانی-اجتماعی، ناپایداری‌های روان‌شناختی که بر کنش-واکنش‌های اجتماعی اثر می‌گذارند، و افزایش احتمال روابط پرخطر به دلیل شرایط روان شناختی منفی هم برخی از پیامدهای اجتماعی جدایی هستند.

فخاری ادامه داد: با وجود پیامدهای منفی، اگر رابطه زناشویی به مرحله‌ای از آسیب‌مندی و آسیب‌زایی رسیده باشد که سلامت روانی، ارتباطی و اجتماعی را به خطر بیاندازند، گاهی جدایی با همه پیامدها بر ماندگاری قرارداد اولویت پیدا می‌کند. در یک جامعه سالم برای برهم خوردن قراردادها هم سازوکارها و راهبردهای کاهش تنش، کم کردن خطر پیامدها و برگشتن به وضعیت سلامت پیش‌بینی شده و جدایی باعث نابودی زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی فرد نمی‌شود.

ازدواج از منظر اسلام، قراردادی ارزنده و بی‌مانند است
وی ادامه داد: در دیدگاه اسلامی ازدواج قراردادی ارزنده و بی‌مانند برای برآوردن نیازهای گوناگون برپایه سه‌گانه‌ی نیاز جنسی و جذابیت، زایش نسل نو و فرزندپروری؛ نیاز عاطفی و ایمنی؛ و نیاز خودشکوفایی توجیه شده است. روابط بین دو جنس با تعهد و در چارچوب قرارداد ساماندهی شده و نهاد خانواده ازجمله نهادهای مقدس انسانی اجتماعی برشمرده شده است.

این پژوهشگر اظهارکرد: برای همسرگزینی و سنجش ازدواج مناسب معیارهایی چندبعدی و چندگانه‌ای گفته شده و به زمینه و بستر فرهنگی در کنار جذابیت و دلپسندبودن دو فرد توجه شده است.

فخاری با بیان اینکه برای پایداری و افزایش همدلی و انسجام راهکارهایی پیشنهاد شده و آموزه‌های بسیاری برای پایداری و بالندگی این رابطه و نهاد خانواده وجود دارد،گفت: با این همه به طور واقع‌بینانه‌ای راه و روش فسخ و برهم خوردن همین قرارداد حتی مقدس، هم پیش بینی و مجاز شمرده شده است.

وی در این خصوص افزود: البته که از جدایی و طلاق به عنوان کار مجاز و حلالی که عرش را می‌لرزاند یاد می‌شود که نشانه ارزش و اهمیت نهاد خانواده در این مکتب به شمار می‌رود، ولی زوج را اسیر یک رابطه‌ی ناسالم نگه نمی‌دارد.

این پژوهشگر در خصوص کاهش دادن آثار مخرب طلاق در جامعه افرود: نخستین و برجسته ترین پیشنهاد این است که پیش‌گیری بهتر از درمان است. به سخن دیگر با سنجش دقیق‌تر و ازدواج سنجیده‌تر، می‌توان نهاد پایدارتر و قرارداد قابل سرمایه‌گذاری‌تری فراهم ساخت.

ضرورت توجه به آموزش‌های پیش از ازدواج
وی ادامه داد: امروزه می‌توان از آموزش‌های پیش از ازدواج برای بهبود پایداری زندگی مشترک و کاهش جدایی‌ها بهره گرفت. از سوی دیگر اگر مشاوره و راهنمایی پیش از ازدواج با دقت و درنظر داشتن پیچیدگی این قرارداد از سوی متخصصان کارآزموده صورت پذیرد ریسک جدایی را در آینده کاهش می‌دهد.

وی تصریح کرد: البته باید به یاد داشت زندگی مشترک یک هدف نیست که با این تدابیر بتوان به آن دست یافت، بلکه یک راه و روند مشترک است که باید همواره از آن مراقبت کرد. توجه به رشد همگون، توجه به همه‌ ابعاد در زناشویی، برخورداری زوج از آموزش‌های مهارت‌های زندگی و مهارت‌های اجتماعی، همیاری و پشتیبانی نهادهای اجتماعی دیگر مانند مراکز مشاوره و روان‌شناسی از نهاد خانواده، و نقش رسانه که البته نه به صورت تجویزی و فرمایشی، بلکه با توجه به اهمیت ارزش‌های فراگیر و با بهبود مهارت شناسایی و حل مسئله باشد، راه‌هایی برای کاهش این آسیب است.

این پروهشگر در خصوص کاهش آمار طلاق در جامعه افزود: نخستین راهکار، درنگ و سنجش دقیق پیش از ازدواج، بهره‌گیری از مشاوره و راهنمایی تخصصی، توجه به همه‌ ابعاد زندگی زناشویی هم‌خوانی فرهنگی دو خانواده، شباهت روند رشدی، شباهت و هم‌سازی آرزوها و برنامه‌های آینده، توجه به ابعاد جنسی، عاطفی، اقتصادی و اجتماعی است.

وی گفت: همچنین دوره‌ نامزدی یا عقد را به راستی باید بیش از پیش جدی گرفت و با رعایت مرزهای ارتباطی با دقت به شناسایی و توجه به ویژگی‌های فرد مورد نظر پرداخت. فخاری با بیان اینکه از دیگر نکته‌های ارزنده در این راستا، آموزش مهارت‌های پیش از ازدواج است که دربردارنده مهارت‌های زندگی (مهارت‌های ده گانه) و مهارت‌های اجتماعی-تعاملی می‌باشد، آماده‌سازی و آموزش خانواده‌ها، و توجه به بلوغ شخصیتی و مسولیت‌پذیری طرفین را داری اهمیت برجسته‌تری برشمرد.

زندگی مشترک نیازمند ارزیابی و سازوکارهای مشاوره‌ای است
وی ادامه داد: پس از تعهد و قرارداد ازدواج، باید زوج از حمایت و راهنمایی تخصصی برای تنظیم رابطه‌شان برخوردار باشند. زندگی مشترک بیش از هر شراکت دیگری نیازمند حسابرسی، ارزیابی مداوم و سازوکارهای مشاوره‌ای است.

فخاری افزود: پیش از این که شکاف بین زوج چنان ژرف و تاریک شود که نتوان راه برگشتی ساخت، باید نسبت به تعارض‌ها حساس بود. آموختن گفت و شنید، بیان احساس‌ها، همدلی و مدارا، خودآگاهی، بازخوانی محورهای مشترک آغازین، توجه به روند رشدی هم‌گون و هماهنگ(و پیشگیری از تفاوت های ژرف و شدید بین زوج طی زندگی مشترک)، توجه به حریم مشترک به ویژه با گسترش فضای مجازی و ارتباطات، و برنامه‌ریزی برای پایش و بهبود مداوم شخصیت خود راهکارهای مناسبی برای سالم نگهداشتن یک ارتباط زناشویی و پیشگیری از طلاق هستند.

وی بیان کرد: یکی از تنش‌های بزرگ زندگی زناشویی فرزندآوری و به دنیا آمدن فرزند است که اگر برای این موقعیت زوج آماده و بامهارت نباشند، این رخداد شادی‌آفرین به فاصله گرفتن زوج و ویران شدن رابطه ایشان می‌انجامد. با توجه به تغییر الگوهای زندگی از خانواده گسترده و فامیلی بزرگ به خانواده هسته ای شهری، لازم است زوج پیش از فرزندآوری هم دوره‌هایی را برای بهبود روابط و آماده شدن بگذرانند. در واقع مسولیت نهادهای تخصصی اجتماعی در این موارد سنگین و جدی است.

این فعال اجتماعی ادامه داد: برجسته‌ترین نکته در نگهداشت یک زندگی زناشویی این است که دیدگاه سیاه یا سفید به نسبی گری تغییر کند و از سویی در اصول و چارچوب اخلاقی این قرارداد موازین مطلق و محکمی مفروض شود. همچنین باید زوج آسیب‌دیده را آگاه کرد که با یک انسان با احتمال خطا روبرو هستند و اگر چالش یا مسئله‌ای رخ داد، با توجه به اهمیت نهاد خانواده و ارزش این سرمایه‌گذاری چندبعدی و پیچیده، همه راه‌های درمان و بهبود را نباید بست. در بسیاری موارد اگر زوج بخواهند و تلاش کنند در تغییر نگرش و بهبود مهارت‌ها، این می‌تواند به نجات زندگی مشترک در لبه‌ی پرتگاه بیانجامد.

وی در پایان گفت: ارزش زندگی زناشویی و قرارداد ازدواج و ارزش باورمندی و اعتماد متقابل دو انسان و پدیدآوری واحد اجتماعی مشترک هم در سطح فردی و هم اجتماعی بسیار گران‌بهاتر از خودمحوری‌ها و ماجراجویی‌هایی است که روزی فروکش خواهند کرد. با این همه باید توجه داشت گاهی روابط فرسایشی، عدم هم‌خوانی دو فرد، عدم توازن شدید خانواده‌ها، ناهماهنگی نیازها و روند رشد ایشان ممکن است زندگی مشترک را به نهادی فرسایشی و ویران‌گر هم برای زوج و هم فرزندان دگرگونی کرده باشد. آموزه های دینی و علمی برای چنین شرایطی با اولیت دادن به زندگی سالم راه جدایی را مشروع و پذیرفتنی تعریف کرده‌اند.