شیر خشک نوزاد، باعث دل پیچه ش شده؟

سوال

سلام، من یه پسر هفت هفته ای دارم که دو روزه شروع کردم روزی دوبار بهش شیر خشک دادن الان نزدیک ٣٥ ساعته که شکمش کار نکرده، نمیدونم چه بکنم! پسرم از هفته سوم شروع کرد به زور زدن و پیچیدن به خودش تو یه ساعت خاصی از روز خیلی زور میزنه تو خواب، ولی گریه نمیکنه اصلا نمیدونم این چیه! یعنی کولیک هست! چیکارش باید بکنم! ممنونم .

جواب
با سلام خدمت شما
اولا باید به این مسئله توجه نمایید که صرف اینکه شما فکر میکنید شیرتان کافی نیست نباید به فرزند خود شیرخشک بدهید و وزن گیری کودک براساس کارت رشد مهمترین معیار برای کافی بودن شیر مادر است و ضمن اینکه وقتی شما شروع به شیردادن کودک با شیشه شیر میکنید به این دلیل که مکیدن شیشه شیر راحت تر از مکیدن سینه ی مادر است کودک کم کم سینه ی مادر را رها میکند بنابراین توصیه میشود اگر واقعا کودک نیاز به شیرخشک ندارد و این مسئله با توصیه ی پزشک نبوده سعی کنید کودک را با شیر خود تغذیه کنید، ضمنا زور زدن کودک شما در این سنین به دلیل یبوست یا کولیک نیست و طبیعی میباشد در واقع نشانه ی یبوست مدفوع سفت است. اگر کودک شیر مادر خوار بیش از ۷ روز و کودک شیرخشک خوار تا ۴ روز مدفوع نداشته باشد لازم است که به پزشک مراجعه نمایید، البته در حالت طبیعی تعداد دفعات دفع کودک شیرخشک خوار در روز کاهش می یابد ولی فاصله ی بین روزها نباید از ۴ روز بیشتر شود.همچنین در جهت کمک به دفع کودک میتوانید شکم کودک را به آرامی ماساژ دهید و وعده های شیردهی را منظم نمایید و اگر به او شیر خشک میدهید در مقدار آبی که به شیرخشک اضافه میکنید دقت نمایید تا دفع کودک با مشکل روبرو نشود. در مورد کولیک کودک معمولا در ساعات خاصی از روز و معمولا رو به شب به دلیل نفخ بی قراری میکند و با اعمالی مانند تکانهای ملایم، قرار گرفتن در گهواره و اتومبیل، دمر کردن کودک، صداهایی مثل صدای سشوار و ماشین لباسشویی و ... آرام میشود.

مهمترین مطالب در این‌باره:

شیر خشک یک جایگزین مغذی برای شیر مادر است و حتی برخی از ویتامین‌ها و مواد غذایی که باید از طریق مکمل به نوزاد داده شوند نیز در شیر خشک وجود دارند. بااین‌حال به‌اندازه‌ی شیر مادر برای نوزاد مفید نیست. برای مثال، شیر خشک نمی‌تواند کودک شما را در مقابل عفونت‌ها محافظت کند. شیر خشک در محیط استریل تولید شده و در تولید آن سعی می‌شود تا در حد امکان از روی شیر مادر کپی‌برداری شود. شیر خشک ترکیبی از پروتئین‌ها، قندها، چربی‌ها و ویتامین‌هایی است که در خانه امکان درست کردن آن وجود ندارد.

چه زمانی باید از شیر خشک برای کودک استفاده کرد؟
- بیمار شدن مادر
- کودک نتواند از شیر مادر استفاده کند
- کودک در معرض خطر سوءتغذیه قرار گرفته باشد
- اعتقادات، تجربیات و اولویت‌های شخصی
- در دسترس نبودن مادر
- حساسیت‌های غذایی
- کمبود شیر مادر
- ترس از آلوده شدن به آلاینده‌های محیطی
- کمبود منابع برای شیر مادر

انواع شیر خشک
اولین شیر خشک برای نوزاد (شیر اول)
اولین شیر خشک داده شده به نوزاد باید از نوع شیر اول باشد. شیر گاو موجود در شیر خشک دارای دو نوع پروتئین است - کازئین و وی. شیر خشک شیر اول بر پایه‌ی پروتئین وی بوده و تصور می‌شود که هضم آن نسبت به دیگر انواع شیر خشک آسان‌تر باشد. تا زمانی که پزشک به شما توصیه نکرده است، تنها شیر خشک موردنیاز برای کودک، شیر خشک شیر اول می‌باشد. کودک می‌تواند تا زمان شروع به استفاده از غذاهای جامد در حدود ۶ ماهگی از این نوع شیر خشک استفاده کرده و حتی استفاده از آن را تا یک سال ادامه دهد. مدرک خاصی مبنی بر مفید یا مضر بودن استفاده از انواع دیگر شیر خشک وجود ندارد. زمانی که کودک به یک سالگی رسید می‌تواند از شیر کامل گاو، بز و یا گوسفند استفاده کند (البته این شیر باید پاستوریزه باشد).
شیر خشک شیر بز
شیر خشک شیر بز از بدو تولد برای نوزاد مناسب است. انواع مختلفی از این نوع شیر خشک در فروشگاه‌ها وجود دارند. استانداردهای رعایت شده برای تولید این نوع از شیر خشک همانند استانداردهای شیر خشک شیر گاو می‌باشند. احتمال بروز آلرژی در کودک در اثر استفاده از شیر خشک شیر بز، کمتر از شیر خشک شیر گاو نخواهد بود. شیر خشک شیر بز برای کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند ( آلرژی به پروتئین‌های شیر گاو ) مناسب نیست چراکه پروتئین‌های موجود در شیر این دو جانور بسیار شبیه هستند.

شیر خشک کودکان گرسنه
این نوع از شیر خشک حاوی مقدار بیشتری کازئین نسبت به وی بوده و هضم کازئین برای کودک کار دشوارتری است. باوجوداینکه معمولاً گفته می‌شود که این نوع از شیر خشک برای "کودکان گرسنه‌تر" مناسب است، هیچ مدرکی مبنی بر بیشتر خوابیدن کودک پس از خوردن این نوع شیر خشک وجود ندارد.
شیر خشک ضد ریفلاکس
شیر خشک ضد ریفلاکس از زمان تولد برای نوزاد مناسب است ولی قبل از استفاده‌ی آن، با پزشک مشورت کنید. این نوع از شیر خشک با هدف جلوگیری از ریفلاکس (بالا آوردن شیر) در کودکان به صورت غلیظ تهیه می‌شود. تنها در صورتی استفاده از شیر خشک غلیظ توصیه می‌شود که پزشک مصرف آن را تأیید کند و کودک به صورت مکرر شیر خورده شده را بالا آورده و بی قرار شده باشد. در دستورالعمل‌های موجود بر روی قوطی برخی از شیر خشک های ضد ریفلاکس گفته شده است که آب جوشیده شده را قبل از درست کردن شیر به مدت ۴۵ دقیقه برای خنک شدن بگذارید. بااین‌حال مهم است که والدین شیر خشک را با آبجوشی که حداکثر ۳۰ دقیقه برای خنک شدن باقی‌مانده است درست کنند تا دمای آب حداقل ۷۰ درجه‌ی سانتی‌گراد باشد. این نوع شیر خشک استریل نبوده و استفاده از آب با این دما می‌تواند باکتری‌های مضر باقی‌مانده را از بین ببرد.
شیر خشک راحتی (کامفورت)
شیر خشک راحتی را می‌توان از بدو تولد مورد استفاده قرار داد ولی قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید. این نوع از شیر خشک حاوی پروتئین‌های شیر گاو بوده که به‌طور جزئی تجزیه شده‌اند (هیدرولیز جزئی). این کار فرایند هضم را راحت‌تر کرده و به پیشگیری از مشکلات گوارشی مثل کولیک یا یبوست کمک می‌کند. البته اثباتی برای این مورد وجود ندارد. شیر خشک های هیدرولیز شده برای کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند مناسب نیستند.
شیر خشک بدون لاکتوز
این نوع از شیر خشک برای کودکانی که توانایی هضم لاکتوز را ندارند مناسب است. این کودکان توانایی جذب لاکتوز که یک قند موجود در شیر و لبنیات است را ندارند. عدم توانایی هضم لاکتوز در کودکان نادر است. ازجمله علائم این عارضه می‌توان به اسهال، دل‌درد و نفخ اشاره کرد. شیر خشک بدون لاکتوز بدون نیاز به نسخه در دسترس عموم قرار دارد ولی اگر به عدم توانایی نوزاد خود برای هضم لاکتوز شک دارید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید. شیر خشک بدون لاکتوز از بدو تولد برای مصرف مناسب است ولی مصرف آن باید تحت نظر پزشک انجام شود.
شیر خشک ضد حساسیت (هیپوآلرژنیک)
شیر خشک های ضد حساسیت نیز برای مصرف از بدو تولد مناسب‌اند ولی مصرف آن‌ها باید حتماً تحت نظر پزشک انجام شود. اگر حساسیت کودک شما نسبت به شیر گاو مشخص شود، پزشک یک شیر خشک مناسب دارای پروتئین‌های کاملاً تجزیه شده (هیدرولیز شده) را برای او تجویز خواهد کرد. شیر خشک دارای پروتئین‌های نیمه هیدرولیز شده در فروشگاه‌ها موجود است ولی مصرف آن برای کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند مناسب نیست.
شیر خشک مکمل
شیر خشک مکمل از سن شش ماهگی به بعد مناسب است ولی قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید. شیر خشک مکمل هیچ‌گاه نباید به کودکان زیر شش ماه داده شود. تحقیقات نشان داده که تغییر نوع شیر خشک در سن شش ماهگی به شیر خشک مکمل، هیچ سودی برای کودک ندارد. کودک می‌تواند شش ماه دوم زندگی خود تا سن یک سالگی را با شیر خشک شیر اول طی کند. برچسب روی شیر خشک مکمل ممکن است بسیار شبیه به شیر خشک شیر اول باشد. این برچسب را با دقت بخوانید تا از اشتباه در انتخاب شیر خشک جلوگیری شود.
شیر قبل از خواب
شیر خشک قبل از خواب از سن شش ماهگی برای کودک مناسب است ولی قبل از مصرف آن باید با پزشک مشورت کنید. برخی از انواع شیر خشک های مکمل، حاوی غلات بوده و به‌عنوان یک شیر خشک مخصوص برای مصرف به هنگام خواب فروخته می‌شوند. این نوع از شیر خشک لازم نبوده و هیچ مدرکی مبنی بر خواب راحت و طولانی‌تر کودک پس از مصرف آن‌ها وجود ندارد. شیر خشک قبل از خواب هیچ‌گاه نباید به کودکان زیر شش ماه داده شود.
شیر خشک سویا
شیر خشک سویا برای کودکان بالای شش ماه مناسب بوده ولی مصرف آن باید تحت نظر پزشک انجام شود. شیر خشک سویا از دانه‌های سویا تهیه شده و شیر گاو در تولید آن دخیل نخواهد بود. این شیر خشک به‌عنوان جایگزینی برای شیر خشک شیر گاو برای کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از شیر خشک سویا برای کودکان زیر شش ماه توصیه نمی‌شود چراکه این کار خطر ایجاد حساسیت نسبت به سویا را افزایش می‌دهد. همچنین به دلیل این‌که شیر خشک سویا به‌جای قند شیر لاکتوز دارای قند گلوکوز است، خطر آسیب رساندن به دندان‌های کودک نیز در اثر مصرف آن افزایش پیدا می‌کند.

انواع شیرهایی که باید از آن‌ها دوری کنید
همه‌ی انواع شیرها برای تغذیه‌ی کودکان مناسب نیستند. والدین هیچ‌گاه نباید انواع شیرهای ذکر شده در زیر را برای کودکان زیر یک سال مورد استفاده قرار دهند:
- شیر غلیظ شده
- شیر تبخیر شده
- شیر خشک شده
- شیر گوسفند یا بز (البته تا زمانی که پاستوریزه باشند می‌تواند از آن‌ها برای پخت‌وپز برای کودک استفاده کرد)
- دیگر انواع نوشیدنی‌هایی که با نام "شیر" شناخته می‌شوند مثل نوشیدنی سویا، برنج، جو و یا بادام
- شیر گاو به‌عنوان یک نوشیدنی (البته استفاده از آن در پخت‌وپز مشکلی نخواهد داشت)