تغییرات بدن در بارداری، نکات کلی

بارداری دوره سختی است. سختی آن به دلیل تغییرات اساسی است که در آن اتفاق می افتد. این تغییرات گاها زندگی مادران را بسیار زیاد تحت تاثیر قرار می دهد. کم خوابی، اضافه وزن و ده ها نوع از این تغییرات بدن در دوران بارداری باعث می شوند، مادر، دوران سختی را تجربه کند. در ادامه این مطلب می خواهیم در مورد همه تغییرات بدن در دوران بارداری صحبت کنیم.

تغییرات هورمونی در دوران بارداری

تغییرات هورمونی و فیزیولوژیک که در دوران بارداری برای یک خانم اتقاق می افتد، در زندگی وی منحصر به فرد است.

زنان باردار در طول بارداری با افزایش ناگهانی و چشمگیر استروژن و پروژسترون، و همچنین تغییرات در مقدار و عملکرد تعدادی از هورمون ها روبرو می شوند. این تغییرات بر خلق و خوی زن باردار تاثیر می گذارد. از طرفی همچنین می تواند باعث " مزایایی" دردوران بارداری شده و به طور قابل توجهی به رشد جنین کمک نماید. دراین زمینه برای ایجاد هماهنگی و تعادل با تغییرات هورمونی پیش آمده از تاثیر فیزیکی ورزش و فعالیت جسمانی در بدن نباید غافل شد.

تغییرات استروژن و پروژسترون

استروژن و پروژسترون ازجمله هورمون های اصلی دوران بارداری می باشند. زنان در طول دوران بارداری بیشترین سطح استروژن را در بدن خود تولید می کنند که این مقدار حتی بیشتر از سطح استروژنی است که یک زن در تمام مدت عمر در بدن خود تولید می کند. افزایش میزان استروژن در دوران بارداری جفت و رحم را قادر می سازد تا بهبود عملکرد در عروق ناقل مواد مغذی را داشته و باعث روند مناسب رشد و تکامل جنین در رحم شوند. علاوه بر این، استروژن نقش مهمی در کمک به سلامت مغز و رشد ذهنی جنین در طول بارداری دارد. بالا بودن سطح استروژن باعث دوام بارداری گشته، بطوری که یک خانوم باردار می تواند به سلامت وارد سه ماهه آخر بارداری و زایمان گردد.

افزایش سریع میزان هورمون استروژن در سه ماهه اول بارداری ممکن است باعث ایجاد حالت تهوع و بهم ریختگی خلقی مزاجی شود. اما در طول سه ماهه دوم استروژن نقش عمده ای در تکامل مجرای شیردهی و بزرگ شدن سینه ها دارد. در دوران بارداری، سطح پروژسترون در بدن فوق العاده بالا می باشد. بطوری که باعث بوجود آمدن برخی تغییرات در بدن و سستی برخی رباط ها و مفاصل می شود که البته این امر جهت آمادگی بدن برای زایمان رخ می دهد. علاوه بر این، سطح بالایی از پروژسترون باعث افزایش اندازه برخی اندام های داخلی مانند حالب ( اتصال کلیه با مثانه مادر) می شود و همچنین باعث تبدیل شدن اندازه رحم که قبل بارداری اندازه گلابی و در هنگام زایمان به اندازه یک نوزاد است، می گردد.

هورمون های دوران بارداری و آسیب های تمرینی

در حالی که هورمون های دوران بارداری برای یک بارداری کاملا موفق، حیاتی هستند اما این موضوع می توانند باعث سخت شدن حرکتهای بدنی و یا سخت شدن تمرینات ورزشی شده بطوری که یک زن باردار ممکن است در معرض خطر بیشتری مانند رگ به رگ شدن مچ یا زانو یا پاها شود. چرا که رباط ها در دوران بارداری سست تر هستند (با این حال هنوز هیچ مطالعه موثقی، افزایش میزان آسیب اندام های بدنی در دوران بارداری را تایید نکرده است).

یک زن باردار در طول بارداری تغییرات کلی بسیاری در اندام ظاهری اش مشاهده می کند. از جمله اینکه سینه او بزرگتر شده، شکم او از حالت تخت و مقعر تبدیل به محدب می شود، دچارافزایش انحنای کمر شده و حالت خمیده رو به جلو پیدا می کند که حتی گاها باعث عدم تعادل وی می گردد.

افزایش وزن، احتباس مایعات و فعالیت بدنی

یکی از تغییرات بدن در دوران بارداری افزایش وزن است. افزایش وزنی که در دوران بارداری رخ می دهد باعث سنگینی و عدم توانایی خانم باردار در انجام فعالیت های فیزیکی می شود. این افزایش وزن اضافی باعث کم شدن سرعت گردش خون و مایعات بدن، و احتباس آنها به خصوص در اندام های تحتانی می شود. در نتیجه این امر، زنان باردار تورم پاها، ساق پاها ،دست ها و حتی صورت را در طول بارداری خود تجربه خواهند کرد. این افزایش وزن بر اثر احتباس عامل دیگری از محدودیت های بدنی و تمرین ورزشی خانم های باردار نیز می باشد.

بسیاری از خانم های باردار با شروع سه ماهه دوم بارداری متوجه تورم خفیف در بدن خود می شوند که اغلب تا سه ماهه سوم ادامه داشته و به اوج خود می رسد.

این افزایش احتباس مایعات مسئول حدود ۲۵درصد از افزایش وزن در دوران بارداری است البته می توان در برخی موارد از طریق استراحت، اجتناب از زیاد سرپا ایستادن ، کاهش مصرف نمک و نوشیدنی های کافئین دار و البته افزایش رژیم غذایی حاوی پتاسیم، از این افزایش وزن جلوگیری کرد.

معمولا افزایش وزن دلیل اولیه عدم تحمل مشکلات بارداری است. این افزایش وزن باعث عدم انجام فعالیت های روزانه تمرینات ورزشی و غیره است. بطور کلی باید گفت فشاری که در طول دوران بارداری بر لگن و رباط ها وارد می شود و باعث سستی رباط های بدنی می شود و بزرگ شدن رحم از جمله عواملی هستند که یک خانم باردار را از انجام فعالیت های ورزشی و تمرینات بدنی باز می دارد.

نکته: به منظور سرگرمی، عکسی ازخود در اوایل دوران بارداری گرفته، سپس عکسی دیگر در نزدیکی زمان زایمان از خود بگیرید و هر دو را با هم مقایسه نمایید. تغییراتی که مشاهده خواهید کرد قابل توجه هستند، اینطور نیست؟

تغییرات فیزیولوژیکی

به علت تغییرات هورمونی که در سه ماهه اول بارداری آغاز می گردد، تغییرات فیزیولوژیکی بسیاری در سراسر بدن رخ می دهد. این تغییرات بدنی به مادر کمک می کند تا برای بارداری، زایمان و شیردهی آماده گردد. همچنین این تغییرات فیزیولوژیک به طور چشمگیری می تواند باعث تغییر حواس چشایی و بویای یک زن باردار شود که دنیا را از دریچه دیگری ببیند.

تغییرات در مو و ناخن

بسیاری از زنان در دوران بارداری رشد مناسب مو و ناخن را تجربه می کنند. در برخی موارد، تغییرات هورمونی می تواند سبب ریزش موی بیش از حد معمول (به خصوص در زنان با سابقه خانوادگی طاسی موی زنانه ) گردد. در دوران بارداری خانم باردار رشد مو و ضخیم تر شدن ناخن ها را تجربه می کند که امری خوشایند است. اما همچنین ممکن است شاهد رشد موی زائد در قسمت های ناخواسته بدن نظیر صورت، بازوها، پاها، یا قسمتهای دیگر بدن نیز باشد که با اعمال زیبایی باید برداشته شود.

بیشتر تغییرات در رشد مو پس از تولد نوزاد به حالت عادی در می آید با این حال، در چند ماه اول پس از زایمان و یا اولین سال بعد از زایمان، ممکن است ریزش مو و حتی افزایش ریزش مو ادامه داشته باشد. این امر به دلیل این است که فولیکول های مو متاثر از تغییرات سطح هورمون های بدن قرار گرفته و به مرور طول می کشد که تنظیم شود. بسیاری از خانم های باردار نیز رشد سریع تر ناخن را در دوران بارداری تجربه می کنند. اگر چه برخی از زنان ممکن است این تغییرات برای شان مطلوب باشد، اما بسیاری نیز ممکن است افزایش شکنندگی ناخن، شکستگی، شیار، و یا کراتوز را تجربه کنند. بدین منظور تغییرات رژیم غذایی سالم می تواند برای کمک به جلوگیری از شکستگی و افزایش استحکام ناخن ها، بدون اینکه از مواد شیمیایی استفاده گردد، مفید باشد.

تغییرات پستان ها

اغلب در دوران بارداری سینه خانوم باردار دچار تغییرات قابل توجهی می گردد تا برای شیردهی به نوزاد تازه متولد شده آماده باشد. هورمون های ترشح شده در دوران بارداری باعث می شوند که رنگ پوست دور نوک سینه و هاله اطراف آن تیره تر گردد. همچنان با رشد سینه، یک خانم باردار ممکن است حساسیت و تحریکاتی را در سینه های خود تجربه کند. باید توجه داشت که ممکن است برخی تغییرات نیز در ظاهر سینه بروز کند که شامل ایجاد رگه های تیره روی سینه و بیرون زدگی بیشتر نوک سینه قبل از بارداری باشد. برخی از زنان ممکن است علائمی نظیر کشیدگی به هنگام بزرگ تر شدن حجم سینه به خصوص اگر افزایش حجم سریع باشد را نیز احساس کنند و شاهد بزرگ شدن نوک پستان و افزایش اندازه هاله اطراف آن قبل از زایمان باشند.

ازجمله تغییرات بدن در دوران بارداری در پستان ها، می توان برجستگی های کوچکی بر روی هاله اطراف پستان را نام برد. بسیاری از زنان در دوران بارداری خصوصا سه ماهه دوم، ترشح ماده زردرنگی را از نوک پستان های خود تجربه می کنند که آغوز نام دارد. این تولید آغوز برای اولین تغذیه نوزاد بسیار ضروری می باشد. با افزایش حجم پستان ها در دوران بارداری مخزن تولید شیر و ارسال آن به رگ های شیری جهت شیردهی به نوزاد، آماده می شوند. بعضا برخی خانم ها ممکن است متوجه توده های کوچک در بافت پستان گردند، که می تواند توسط مسدود شدن مجرای شیر ایجاد شود؛ اگر توده پس از چند روز ماساژ پستان و گرم کردن آن با آب و یا یک لیف حمام مرتفع نشد، می بایست از دکتر خود خواست تا آن را بررسی نماید.

تغییرات دهانه رحم

گردنه رحم و یا ورودی رحم، به هنگام بارداری و زایمان تغییرات فیزیکی قابل توجهی می کند. در بسیاری از زنان، بافت دهانه رحم محکم، سفت و غده ای می شود و تولید یک پلاگین موکوس مانند ضخیم و موم مانند می کند که اغلب در اواخر دوران بارداری یا هنگام زایمان خارج می شود. تا چند هفته قبل از تولد، گردنه رحم ممکن است نرم و گشاد شود که بتواند فشارهای کودک در حال رشد را تحمل کند .قبل از زایمان، گردنه رحم به طور قابل توجهی نرم و شل می گردد که اجازه می دهد کودک به راحتی از مجرای زایمان عبور کند.

تغییرات بینایی

برخی از زنان در دوران بارداری تغییراتی را درسطح بینایی خود تجربه می کنند. به عنوان مثال ممکن است دچار مشکلاتی نظیر افزایش نزدیک بینی شوند. اگر چه هنوز محققان نتوانسته اند علت دقیق و بیولوژیکی یا مکانیسم این عملکرد و تغییرات در سطح بینایی هنگام بارداری را مشخص کنند، اما این تغییرات در سطح بینایی پس از زایمان به حالت اول خود باز می گردد. برخی تغییرات معمول بینایی در دوران بارداری عبارتند از تاری دید و ناراحتی و ایجاد مشکل با لنزهای تماسی. در پاره ای موارد زنان باردار اغلب افزایش فشار داخل چشم و یا پره اکلامپسی را تجربه می کنند. گاهی اوقات زنانی که دچار دیابت بارداری می شوند ممکن است درموارد معدود در معرض ابتلا به مشکلات نادر چشمی مانند جداشدگی شبکیه و یا از دست دادن بینایی قرار گیرند.

تغییرات در حس چشایی و بویایی

بسیاری از زنان در دوران بارداری تغییراتی را درحس چشایی و بویای خود و در رابطه با طعم و مزه و بوی غذاها تجربه می کنند. معمولا در این دوران خانم های باردار ترجیح می دهند مواد غذایی را شورتر و یا غذاها را شیرین تر از زمان قبل از بارداری خود تجربه کنند. داشتن آستانه بالاتر برای طعم های ترش، شور و شیرین نیز از جمله تغییرات ذائقه ای در این دوران است. معمولا در سه ماهه اول بارداری برخی تغییرات سوء هاضمه ای و کاهش در توانایی حس چشایی بوجود می آید. این گونه تغییرات و عوض شدن سلیقه غذایی اغلب در سه ماهه اول رخ می دهد و با مرور زمان و زایمان رفع می گردد. اگر چه در پاره ای موارد ممکن است برخی بانوان حتی پس از زایمان نیز تا مدتی تغییرات حس چشایی و بویای را همراه داشته باشند اما اغلب بعد از زایمان تغییر سلیقه در ذائقه به حالت اول قبل از بارداری باز می گردد.

برخی بانوان در دوران بارداری خود ممکن است طعم فلز یا آهن را در دهان خود تجربه کنند که می تواند تهوع را بدتر کرده و این حس ناخوشایند می تواند عدم تحمل خوردن مواد مغذی را برایشان ایجاد کند.

به هنگام بارداری برخی بانوان تغییراتی را در حس چشایی خود گزارش می کنند که حاکی از حساسیت شدید به انواع بوها می باشد. اگر چه اطلاعات کافی در این باره وجود ندارد اما گاها خانم های باردار برخی تلقین هایی را از وضعیت خود و در مقایسه با همتایان خود تصور می کنند که باعث ایجاد حساسیت هایی نسبت به مواد غذایی و بوها می شود .اما در کل باید گفت اکثریت قریب به اتفاق بانوان باردار، در دوران بارداری خود خصوصا ماه های اول، از حساسیت های غذایی و تنفر نسبت به بوها شکایت دارند.

تغییرات پوستی

تغییرات در ظاهر فیزیکی پوست نیز از جمله تغییرات بدن در دوران بارداری است. اگر چه بیشتر این تغییرات فیزیکی پوست موقتی هستند، اما با این حال برخی از علائم مانند کشش پوست بدن بر اثر اضافه وزن یا بزرگ شدن شکم و ایجاد ترک های پوستی یا همان استرچ مارک های می توانند دائمی باشند. علاوه بر این، باید گفت بانوانی که برخی از این تغییرات پوستی را در دوران بارداری خود تجربه می کنند، به احتمال زیاد در بارداری های بعدی یا به هنگام استفاده از داروهای هورمونی و ضد بارداری نیز ممکن است این تغییرات پوستی را مجددا تجربه کنند.

ماسک حاملگی و هایپرپیگمانتاسیون

اکثریت قریب به اتفاق بانوان باردار برخی از انواع هیپرپیگمانتاسیون را در دوران بارداری، که متشکل از یک تیرگی در قسمتهای مختلفی از پوست بدن است را تجربه می کنند که شامل انواع تیرگی در پوست شکم، صورت، اندام های تناسلی و غیره است که گاهی اوقات باعث بروز زخم نیز می شود. هیپرپیگمانتاسیون می توان در زنان از هر نوع رنگ پوست رخ دهد. اگرچه این امر در زنان مبتلا به پوستهای تیره مختلط شایع تر است. علاوه برموارد مطرح شده، درحدود ۷۰ درصد از زنان باردار لک های تیره را بروی پوست صورت خود تجربه می کنند. ملیسما بیماری پوستی شناخته شده ای است که باعث ایجاد لک های تیره بروی پوست می گردد. تابش خورشید و اشعه های UV نیز باعث بدتر شدن آن می گردند. در دوران بارداری، زنان باردار ممکن است دچار نوعی ملیسمای بارداری شده که با قرار گرفتن در معرض نور خورشید شدت آن بیشتر می شود. بدین منظور می توان از ماسک های مخصوص و کرم های ضد آفتاب استفاده کرد. جای نگرانی زیادی در این مورد نیست ، چرا که اغلب پس از زایمان موارد ملیسما و لک های پوستی برطرف می شوند.

ترک های پوستی (استرچ مارک)

شاید تغییرات کششی و ایجاد ترک های پوستی از جمله شناخته شده ترین تغییرات بدن در دوران بارداری باشد. علائم کشش (یا ARUM و ترک های بارداری ) بر اساس ترکیبی از فیزیک کشش پوست و اثرات تغییرات هورمونی بر اثر قابلیت ارتجاعی پوست ایجاد می شود. تا حدود ۹۰٪ از زنان در سه ماهه سوم بارداری علائم کشیدگی و ترک های پوستی را مشاهده می کنند که اغلب در پوست سینه و شکم پدیدار می گردد. علائم کشیدگی در پوست و ترک های بارداری اغلب به رنگ صورتی ارغوانی پدیدار می گردد که بعد از زایمان معمولا به رنگ پوست درآمده و محو می شوند.

تغییرات پوستی کک و مک و خال

هایپرپیگمانتاسیون ناشی از تغییر در هورمون ها در طول بارداری است که می تواند باعث تغییراتی نظیرخال و کک و مک در پوست صورت شود. اگر چه برخی از خال ها و کک و مک ها مادرزادی هستند و می توانند کاملا خوش خیم باشند، اما بهتر آن است که با یک متخصص پوست یا پزشک در مورد تغییر در اندازه، رنگ یا شکل آن ها مشورت نمود. هورمون های بارداری می توانند باعث ایجاد لک های تیره پوستی شوند که اغلب غیر قابل پیشگیری هستند. اگر چه بیشتر تغییرات رنگی در پوست پس از بارداری محو و ناپدید خواهد شد، برخی از تغییرات نظیر ایجاد خط و خال و یا رنگ خال ممکن است دائمی باشد. صرف نظر از نوع تغییر در رنگ پوست، چکاپ پوست برای جلوگیری از سرطان های بالقوه پوستی یا بیماری های پوستی خاص دوران بارداری و بروز هرگونه تغییرات غیرعادی پوستی، ضروری می باشد.

کهیر و کورک خاص دوران بارداری

در طول دوران بارداری درصد کمی از زنان ممکن است بیماری های پوستی خاص، مانند PUPPP (کورک های خارش دار کهیری و پلاک حاملگی) و فولیکولیت را تجربه کنند. در بسیاری از موارد، جوش ها و برجستگی های قرمزی در طول شکم، پاها، بازوها و یا نقاط تماسی بدن رخ می دهد که اغلب، بیشتر این بثورات بی ضرر بوده و پس از زایمان به سرعت محو می شوند. با این حال برخی از بیماری های پوستی (مانند کلستاز داخل کبدی و حاملگی پمفیگویید) ممکن است باعث زایمان زودرس یا مشکلاتی برای کودک شود.

تغییرات سیستم گردش خون

نفس نفس زدن و هن و هن کردن بعد از بالا رفتن از پله، احساس سرگیجه پس از ایستادن سریع و احساس تغییر در فشار خون از جمله وقایع شایع دوران بارداری هستند. از آنجا که در دوران بارداری رگ های خونی گشاد تر می شوند تا خون بیشتری برسانند و استرس و فشار بیشتری بر روی قلب و ریه ها وجود دارد تا خون بیشتری پمپاژ گردد، لذا لازم است زنان باردار در انجام فعالیت های بدنی و ورزشی نسبت به سایرین و زمان غیر از بارداری خود، احتیاط بیشتری کنند.

ضربان قلب و حجم خون در دوران بارداری

در طول سه ماهه دوم بارداری، قلب مادر در حالت استراحت حدود ۴۰٪ بیشتر از زمان معمول می زند. بیشتر این افزایش ضربان قلب ناشی از انجام موثرتر عملکرد خون رسانی بیشتر می باشد، بطوری که در هر تپش خون بیشتری به سمت جنین و اعضای مختلف بدن گسیل می شود. دردوران بارداری ضربان قلب ممکن است تا ۱۵٪ بیشتر از حالت عادی افزایش پیدا کند.

در دوران بارداری معمولا حجم خون افزایش می یابد و به تدریج در طول بارداری، در آغاز هفته ۶ تا ۸ این افزایش حجم شروع و تا هفته ۳۲ تا ۳۴ ادامه پیدا می کند. به همین ترتیب حجم پلاسما درحدود ۴۰ تا ۵۰ درصد و گلبول های قرمز ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش می یابد که نیاز به مصرف آهن و فولیک اسید بصورت مکمل بالا می رود.

فشار خون و تمرینات ورزشی

بطور کلی در دوران بارداری دو نوع تغییر در گردش خون وجود دارد که می تواند بر فعالیتهای ورزشی در این دوران تاثیر داشته باشد. هورمون های ترشح شده در دوران بارداری می تواند به طور ناگهانی بر میزان فشار رگ های خونی تاثیر بگذارد. کاهش ناگهانی فشار خون می تواند باعث احساس سرگیجه و حتی از دست دادن کوتاه مدت هوشیاری (کما) گردد. چرا که با کاهش فشار خون میزان خونی که به مغز و سیستم عصبی مرکزی می رسد کاهش می یابد و باعث ایجاد مشکل می گردد.

علاوه بر این، فرضیه ای مطرح است که عنوان می کند: ورزش شدید ممکن است به کاهش میزان جریان خون به رحم منجرشده و این در حالی است که این میزان خون به سمت ماهیچه ها بالا می رود.؛ با این حال، تاثیر مخرب و طولانی مدت این روش بر کودک تا کنون مشاهده نگردیده است. ازطرفی، شواهد نشان می دهد که افرادی که ورزش می کنند جریان خون بهتری را به جفت می رسانند که برای بهبود رشد جنین مفید می باشد. درحالی که در حالت استراحت ممکن است این گونه نباشد.

سرگیجه و غش کردن

نوعی دیگر از سرگیجه می تواند از خوابیدن به پشت ایجاد گردد. این نوع سرگیجه ها از هفته ۲۴ به بعد به مراتب شایع تر می شود، اما در هر حال می تواند در طول حاملگی و یا شرایطی که مایع آمنیوتیک افزایش یافته است نیز این سرگیجه ها اتفاق بیفتد. به پشت خوابیدن باعث می شود جریان خون در رگ اصلی که پشت کمر قرار دارد و به قلب می رسد کاهش یافته و ایجاد نوعی سرگیجه و بیحالی و رخوت کند.

ادامه این امر منجر به کاهش ناگهانی و چشمگیر در فشار خون و احتمالا سرگیجه یا از دست دادن هوشیاری می شود. درنتیجه توصیه اکید می شود که پس از سه ماهه اول بارداری از انجام تمرینات ورزشی که شامل خوابیدن به پشت هستند، پرهیز شود تا از فشرده سازی رگ های خونی و تاثیر منفی آن جلوگیری گردد. در عین حال خوابیدن به سمت چپ می تواند به تسکین سرگیجه کمک کند. زنانی که هر یک از این شرایط را در طول بارداری تجربه می کنند، به ویژه در انجام تمرینات ورزشی، باید با دکتر خود مشورت کنند.

تغییرات تنفسی و متابولیک

از آنجا که دردوران بارداری میزان تقاضای خون بدن افزایش می یابد و اتساع عروق خونی بیشتر می شود، زنان باردار میزان اکسیژن بیشتری را درخون خود تجربه می کنند. این افزایش میزان اکسیژن باعث افزایش مقدار سوخت و ساز بدن در دوران بارداری شده، به همین دلیل با بیشتر شدن فعالیت های بدنی، انرژی بیشتری گرفته می شود و متابولیک بدن افزایش می یابد و لذا نیاز است که احتیاط بیشتری در این دوران در انجام فعالیت های انرژی بر روزانه، لحاظ شود.

تنفس و میزان اکسیژن خون

در دوران بارداری میزان هوای دم و بازدم که وارد ریه ها و خارج می شود، درحدود ۵۰ درصد افزایش می یابد. این میزان افزایش دم و بازدم به دو عامل بستگی دارد. با هر تنفس میزان حجم بیشتری وارد ریه می شود و سرعت تنفس افزایش می یابد. با افزایش سرعت تنفس و بیشتر شدن میزان حجم هوایی که وارد ریه می شود، حرکات رحمی محدود می گردد.به همین دلیل است که برخی از زنان باردار به هنگام نفس کشیدن عمیق دچار مشکل می شوند. حتی ممکن است بدون انجام تمرینات ورزشی نیز احساس " تنگی نفس "یا کمبود اکسیژن کافی حس گردد. در هر حال انجام تمرینات ورزشی و یا برخی فعالیتهای روزانه ممکن است باعث افزایش علائم تنگی نفس و کمبود اکسیژن شود.

روی هم رفته، زنان باردار سطح اکسیژن خون بالاتری دارند. مطالعات نشان داده اند که زنان باردار در حالت استراحت درحدود ۱۰ تا ۲۰ درصد اکسیژن بیشتر مصرف می کنند. به هرحال به نظر نمی رسد که این امر با انجام فعالیتهای ورزشی و یا فعالیتهای فیزیکی روزانه در دوران بارداری بر مصرف بیشتر میزان اکسیژن تاثیری داشته باشد.

میزان متابولیسم (سوخت وسازبدن)

میزان پایه سوخت و ساز در حالت استراحت (RMR)، برابر است با مقدار انرژی که بدن در حالت استراحت مصرف می کند، که در دوران بارداری این مقدار به طرز قابل توجهی افزایش می یابد. این میزان سوخت و ساز با مقدار اکسیژن مورد استفاده در طول دوره های استراحت کلی اندازه گیری شده و درنهایت برآورد میزان مصرف انرژی مورد نیاز به منظور حفظ یا افزایش وزن کمک شایانی خواهد کرد. تغییرات در میزان سوخت و ساز بدن در دوران بارداری، باعث افزایش مصرف کالری می گردد و این در حالی است که با تغییرات متابولیسمی، بدن مادر میزان انرژی که برای رشد جنین و سلامت مادر لازم است را تامین می کند.

با شروع هفته ۱۵ بارداری میزان سوخت و ساز افزایش یافته و در سه ماهه سوم بارداری این میزان به طرز قابل ملاحظه ای بالا می رود. این افزایش میزان سوخت و ساز ممکن است زنان باردار را در معرض خطرات مهمی از جمله هایپوگلیسمی، یا قند خون پایین قرار دهد. اگر چه میزان سوخت و ساز ممکن است در ماه های آخر بارداری و نزدیک به زایمان کمترشود، اما گاهی حتی ممکن است تا چند هفته بعد از زایمان بالا باقی بماند. (در دوران شیردهی نیز میزان سوخت ساز ممکن است به اندازه دوران بارداری همچنان بالا باشد).

تغییرات دمای بدن

افزایش دمای پایه بدن از جمله تغییرات اولیه دوران بارداری است،که با شروع و پیشرفت بارداری دمای بدن رفته رفته افزایش می یابد. به دلیل این افزایش دما یک خانم باردار نیاز بیشتری به مصرف آب پیدا می کند که البته در دوران بارداری این افزایش دمای بدن می تواند خانوم باردار را در معرض خطر بالاتری نظیر هایپوترمی یا کم آبی بدن قرار دهد.

گرگرفتگی و احساس گرمای بیش از حد دردوران بارداری

گرگرفتگی یکی دیگر از تغییرات بدن در دوران بارداری است. گرگرفتگی و احساس گرمای شدید در طی فعالیتهای روزانه باعث دو نگرانی اصلی ذیل می شود:

اول اینکه افزایش دمای بدن مادر ( هایپوترمی) یا گرگرفتگی روزانه برای رشد جنین مضر است.

دوم اینکه ، با احساس گرما و از دست دادن آب در بدن مادر (کم آبی بدن) مقدار خون موجود که به جنین می رسد کاهش یافته و منجر به افزایش خطر ابتلا به انقباضات زود رس می گردد.

در زنان غیر باردار، ورزش های هوازی بطور متوسط باعث افزایش قابل توجه درجه حرارت مرکزی بدن می شود. از طرف دیگر زنان باردار، اعم ازاینکه ورزش یا فعالیت های روزانه انجام دهند یا در حال استراحت باشند، سوخت و ساز و دمای درونی بدن شان افزایش می یابد. خوشبختانه، زنان باردار بصورت غریزی بطور موثری دمای مرکزی بدن شان تنظیم می گردد، بدین صورت که با افزایش جریان خون به سطح پوست و انتشار آن در سطح پوست افزایش حرارت بدن تنظیم و تعدیل می گردد.

مطالعات نشان داده است که درجه حرارت بدن زنان باردار به هنگام فعالیتهای بدنی به اندازه زنان غیر باردار بالا نمی رود. با این حال، توصیه می شود که زنان باردار از ورزش با لباس های گرم و چسبنده و در شرایط بسیار گرم یا مرطوب جلوگیری نمایند چرا که در این وضعیت تاثیر هایپوترمی می تواند شدید باشد. استفاده از پنکه یا خنک کننده در طول فعالیت ها در محیط داخلی، شنا و پوشیدن لباس نازک رنگی و گشاد می تواند به جلوگیری از بالا رفتن دمای بدن و گرگرفتگی کمک کند.

کم شدن آب بدن

اکثرا زنانی که به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در آب و هوای گرم و مرطوب به انجام ورزش و فعالیتهای بدنی می پردازند معمولا شدیدا تعرق می کنند. در زنان باردار، از دست دادن مایعات بدن از طریق تعریق می تواند جریان خون به رحم، عضلات، و برخی از اندام ها را کاهش دهد. از آنجا که جنین در حال رشد نیاز به منبع ثابت از اکسیژن و مواد مغذی دارد، عدم جریان کافی خون توسط تعرق می تواند باعث آسیب و کم شدن مایع درونی رحم گردد.

در بسیاری از شرایط، مصرف اکسیژن رحم در طول ورزش و فعالیت های بدنی ثابت است و برای جنین بی خطر است. با این حال، ورزش می تواند برای زنان مبتلا به فشار خون ناشی از حاملگی، که محدودیت حجم خون رحمی دارند به عنوان عامل خطر سازی که خون کمتر را به رحم می رساند، محسوب شود.

اگر در دوران بارداری به انجام تمرینات و فعالیتهای شدید ورزشی نپرداختید، نگران نباشید، چرا که کار عاقلانه ای کردید. علاوه بر این می توانید تمرینات سبک را با استفاده از نکات زیر برای حفظ سلامت خودتان و جنینتان انجام دهید.

داخل یا خارج از منزل

اجتناب از ورزش در فضای باز که میزان گرما و رطوبت زیاد است؛ بجای آن رفتن در فضای داخلی که می توان میزان گرما و رطوبت را کنترل کرد.

تمرین و فعالیت بدنی در فضایی که گردش هوای مناسب دارد، استفاده از فن کوچک یا تجهیزات خنک کننده.

شنا فعالیت ورزشی مناسبی است که حرارت بدن را به راحتی پایین می آورد.

مایعات

به هنگام فعالیت های ورزشی، چه داخل چه خارج از منزل، به میزان کافی آب بنوشید.

همواره هنگام انجام فعالیتهای ورزشی همراه خود بطری آب یا نوشیدنی های بدون کافئین نظیر آبی میوه های رقیق شده داشته باشید.

نوشیدن آب زیاد و مایعات حتی اگر تشنه نیستید.

پوشش بدن

لباس سبک با رنگ روشن که بدن بتواند به راحتی تنفس داشته باشد.

پوشیدن لباس زیر مناسب به هنگام تمرینات ورزشی.

نکات کلی

اجتناب از استفاده از سونا و اتاق بخار

استفاده محدود از وان داغ تنها چند دقیقه و البته بعد از اینکه مدتی از انجام تمرینات شما گذشته و دمای بدن به حالت تعادل بازگشته است.

عدم انجام تمرینات ورزشی زمانی که بیمار هستید و یا تب دارید.