عوارض کودک آزاری در بزرگسالی، چیست؟

کودکان ضعیف ترند و به همین دلیل در همه جای دنیا کودکان بیشتر از بزرگسالان در معرض آسیب‌های روحی و جسمی و از همه مهم تر در معرض سوءاستفاده‌های گوناگون بزرگ ترها قرار دارند. کودک‌ آزار دیده بقیه عمرش را با زخم‌های روحی، عاطفی و حتی فیزیکی سپری خواهد کرد و همچنین این امر می‌تواند منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر ذهنی و بدنی در او شود. در برخی موارد، حتی با پایانی غم انگیز مواجه می‌شویم که در آن کودک جانش را از دست می‌دهد.

کودک‌آزاری همیشه استخوان‌های شکسته و کبودی‌های غیرقابل توضیح نیست. انواع مختلفی از کودک‌آزاری مانند سوءاستفاده عاطفی، سوءاستفاده آموزشی، سوءاستفاده‌جنسی، غفلت، بی‌توجهی و… نیز وجود دارد. نادیده گرفتن علائم کودک‌آزاری جرم محسوب می‌شود. اگر کودکی را می‌شناسید و با نگرانی شاهد هستید که مورد اذیت و آزار والدینش، قیم‌هایش یا شخصی دیگر قرار می‌گیرد، باید مراتب را به مراجع ذی‌صلاح اطلاع دهید و از آن‌ها کمک بخواهید. اگر می‌خواهید با این علائم آشنا شوید و از آن‌ها آگاهی یابید، این نوشته را بخوانید.

اگر فکر می‌کنید فرزند پسر شما به دلیل پسر بودن کمتر در معرض آسیب‌های اجتماعی است، اشتباه می‌کنید. البته در کشور ما آمار قابل اتکایی از کودکان آسیب دیده در خانواده و مدرسه و خیابان در دست نیست اما نمی‌توان منکر وجود این پدیده شد.ذاینکه هر روز صبح به کودک خود بگوییم: «مواظب خودت باش!» کافی نیست. ما به عنوان پدر و مادر باید بدانیم دقیقاً چه خطراتی در کمین فرزندان مان است و درباره این خطرات به صورت روشن با بچه‌ها گفت وگو کنیم. برخلاف تصور ما آگاهی کودکان از مخاطرات جنبه بدآموزی ندارد.

درست همان گونه که عبور از عرض خیابان را به کودک خود آموزش می‌دهیم، درباره آسیب‌های اجتماعی مانند عادت به سیگار و اعتیاد به مواد مخدر به فرزند خود آگاهی بدهیم. اذیت و آزار جنسی کودکان در همه جوامع از پیشرفته تا عقب مانده رایج است. این حرف که چنین مسائلی در خانواده ما بی سابقه است، باعث مصونیت فرزندان ما نمی‌شود. خانواده‌ها معمولابه کودکان خود درباره صحبت کردن با غریبه ترسناک و بچه دزد در کوچه و خیابان هشدار می‌دهند و تاکید می‌کنند که از افراد غریبه خوراکی و هدیه نگیرند و به آدم‌هایی که نمی‌شناسند، اعتماد نکنند. این هشدار بجایی است اما شیوه‌های سوءاستفاده از کودکان اغلب پیچیده تر است.

در برخی جوامع کسانی که دست به سوءاستفاده جنسی از کودکان می‌زنند، به نوعی آشنای کودک محسوب می‌شوند و کودک در برخورد اول به آن‌ها اعتماد می‌کند. اصل اساسی در پیشگیری از خطر آسیب‌های اجتماعی این است که بتوانید با فرزند خود رابطه عاطفی مناسبی برقرار کنید و کودک بدون ترس از توبیخ و تنبیه با شما صحبت کند و اطمینان داشته باشد که شما در همه حال از او حمایت می‌کنید. به کودکان خود، دختر و پسر، آموزش جنسی بدهید. از آموزش جنسی تصور وحشتناک یا غیراخلاقی در ذهن خود مجسم نکنید!

می‌توان با رعایت حدود اخلاقی و شرعی و متناسب با سن کودک به او آموزش جنسی داد. مثلابرای کودک دبستانی، آموزش جنسی در این حد ضروری است که هیچ کس چه غریبه و چه آشنا حق ندارد قسمت‌هایی از بدن او را لمس کند و به فرزند خود بگویید در صورتی که با این مساله روبه رو شد، فوراً شما را مطلع کند.

کودک شما در مدرسه دوستانی دارد. شناخت کافی درباره خانواده آن‌ها به دست آورید چون ممکن است افراد نابابی از خانواده دوست مدرسه یی کودک شما، اعتماد فرزند شما راجلب کرده و به فکر سوءاستفاده از او بیفتند. به فرزند خود تاکید کنید که در مسیر مدرسه دعوت هیچ آشنا یا غریبه یی را برای سوار شدن در خودرو شخصی یا ترک موتور نپذیرد. اجازه ندهید فرزند شما ساعت‌ها در خانه همسایه بماند یا شب بدون حضور شما در خانه بستگان بخوابد. کودک شما باید بداند احترام و اعتماد به بزرگ تر را فقط در چارچوب‌های شناخته شده مانند مدرسه و خانواده سلولی خود رعایت کند. اگر قرار است فرزند شما با دوستان یا از طریق مدرسه به مسافرت و اردو برود، درباره جزییات برنامه از جمله چگونگی اسکان، کیفیت خوابگاه، صلاحیت سرپرستان اردو و… پرسش و تحقیق کنید. مطمئن باشید که بدون اجازه کتبی شما کسی حق ندارد فرزند شما را به اردو ببرد. به فرزند خود یاد بدهید که در مقابل پیشنهادهای غیرمعمول با قاطعیت نه بگوید.

شما به عنوان پدر و مادر باید مراقب تغییر رفتار کودک خود باشید و علت این تغییر رفتارها را به فشار درس یا مسائل خیالی دیگر تقلیل ندهید. اگر کودک شما ناگهان پرخاشگر و عصبی شده، اگر فرزند شما مدتی است گوشه گیر شده و حواسش پرت و غرق در تخیل است، اگر در چهره او آثار شرم و گناه می‌بینید و هر بار نگاهش را از شما می‌دزدد، اگر یکباره دچار افت تحصیلی شده یا خواب و اشتهایش ناگهان مختل شده است… ممکن است مورد آزار قرار گرفته باشد. البته این فقط یک احتمال است اما باید آن را جدی بگیرید. به مدرسه فرزند خود مرتباً سر بزنید.با معاون و مشاور مدرسه و معلمان او صحبت کنید و درباره نقاط ضعف و قوت رفتار و شخصیت معلم یا معلمان با فرزند خود بحث کنید.

گونه‌های مختلف کودک‌آزاری:

آزار عاطفی

آزار عاطفی مواردی را شامل می‌شود که در آن والدین یا فرد بدرفتار، شخصیت کودک را تحقیر، شرمنده یا کم ارزش می‌کنند. کودک همواره با دیگران مقایسه می‌شود و خوار و بی‌ارزش، موجودی بد و اشتباهی به حساب می‌آید. دائماً بر سر کودک فریاد کشیده شده یا مورد تهدید قرار می‌گیرد. در واقع او از آزار کلامی در رنج است. کودک هرگز بوسیده نمی‌شود، در آغوش گرفته نمی‌شود و از هر نوع محبت پدری و مادری محروم است. به‌عنوان مجازات به او بی‌توجهی شده و با رفتاری سرد مواجه می‌شود؛ گویی که وجود ندارد. برخی افراد، خواهر یا برادر کودک و یا حتی حیوانات خانگی را در مقابل چشمان او مورد اذیت و آزار قرار می‌دهند تا از لحاظ عاطفی به کودک آسیب برسانند.

آزارپزشکی

آزار پزشکی مواردی را شامل می‌شود که در آن یکی از والدین یا سرپرستان، از ارائه درمان پزشکی ضروری و مناسب به کودک خودداری می‌کنند. این خودداری شامل، نزدن واکسن‌های ضروری کودک، نبردن کودک به دکتر در زمان بیماری، تهیه نکردن داروهای مورد نیاز کودک در زمان بیماری و… است.

غفلت و بی‌توجهی

غفلت و بی‌توجهی به نوعی کودک‌آزاری گفته می‌شود که در آن نیازهای اولیه کودک برآورده نمی‌شود و شامل عدم تهیه لباس مناسب، غذا، بهداشت و توجه و مراقبتی است که کودک نیاز دارد. در این کودکان هیچ علامت آشکاری از کودک‌آزاری دیده نمی‌شود، اما آن‌ها از درد روحی و روانی رنج می‌برند.

آزار آموزشی

آزار آموزشی شامل مواردی است که در آن، والدین یا سرپرست از فرستادن کودک به مدرسه خودداری کرده یا از فراهم کردن آموزش مناسب برای کودک سر باز می‌زنند. نیازهای آموزشی کودک نادیده گرفته شده و او به خاطر این غفلت و بی‌توجهی رنج می‌برد.

آزار جسمی

یکی از شایع‌ترین علائم کودک‌آزاری، آسیب جسمی است. در این نوع کودک‌آزاری کودک ممکن است بیش از کودکان دیگر دچار شکستگی شود و کبودی معمولاً به همراه تورم و التهاب عضلات مشاهده می‌شود. علاوه بر این، می‌توان به علائم شایعی چون خونریزی زخم‌ها، نشانه‌های گازگرفتگی، لرزش و یا ضربه و کوبیدگی اشاره کرد. این نوع سوءاستفاده ممکن است به بدشکلی موقت یا دائم عضو آزاردیده و حتی ناتوانی در کودک منجر شود که در موارد شدید، حتی ممکن است مرگ کودک را به‌دنبال داشته باشد.

آزار جنسی

یکی از سناریوهای منحرف و وحشتناک کودک‌آزاری، سوءاستفاده جنسی از کودکان است. سوءاستفاده جنسی اغلب پنهان می‌ماند زیرا نمی‌توان علائم این عمل هولناک را دید یا از حکایت‌های مربوط به آن آگاه شد.

علائم کودک‌آزاری چیست؟

هر یک از موارد کودک‌آزاری، علائمی را نشان می‌دهند که موجب رنج کودک شده‌اند. به‌عنوان یک فرد مسئول در جامعه، هوشیار بودن و آگاهی از علائم هشدار دهنده کودک‌آزاری از اهمیت زیادی برخوردار است.

علائم فیزیکی کودک‌آزاری

کودک دچار کبودی، سوختگی و چشمان سیاه شده و ورم کرده‌ای است که هیچ توضیحی برایشان وجود ندارد.

- اغلب از شکستگی استخوان رنج می‌برد.

- برای مدتی طولانی از مدرسه غیبت کرده است.

- کبودی یا آسیب‌های جسمانی کمرنگ شده‌ای روی بدن کودک دیده می‌شود.

- کودک از ماندن کنار والدین یا سرپرستانش اجتناب می‌کند.

- دوست ندارد پس از مدرسه به خانه برگردد.

- با نزدیک شدن به بزرگسالان دچار وحشت می‌شود.

- والدین توضیحات متضاد و متناقضی از صدمات ارائه می‌دهند.

- خود والدین و سرپرستان، دارای سابقه کودک‌آزاری در کودکی‌شان هستند.

- نمرات کودک در مدرسه افت کرده و با همکلاسی‌هایش مشکل پیدا می‌کند.

رفتار ضد اجتماعی علائم عاطفی کودک‌آزاری

- کودک شروع به غرولند کرده یا رفتاری آسیب‌زننده از خود نشان می‌دهد.

- کودک به‌طور ناگهانی پرخاشگر یا منفعل می‌شود.

- کودک رفتارهای بچگانه‌ای مانند کوبیدن سر، انگشت‌مکیدن، خوردن مو، تاب‌خوردن و… از خود نشان می‌دهد.

تلاش برای خودکشی

- شروع به تحقیر کردن و خوارشمردن خود می‌کند؛ مانند جملاتی چون من بی‌ارزش هستم، من احمق هستم و… .

- هنگامی که صدمه می‌بیند به خود می‌گوید: این سزاوار من است.

- ناگهان دچار لکنت یا خاموشی در حرف زدن می‌شود.

ــ از لحاظ جسمی، عاطفی و روحی دچار سقوط می‌شود.

علائم غفلت و بی‌توجهی

- کودک همیشه گرسنه است.

- از بهداشت شخصی ضعیفی برخوردار است.

- لباس‌هایش کهنه، کثیف و مندرس است.

- کودک همیشه احساس خستگی می‌کند.

- کودک از مشکلات پزشکی درمان نشده‌ای رنج می‌برد.

- از روی اجبار به زباله گردی روی می‌آورد.

- از لحاظ اجتماعی با کسی ارتباط ندارد.

- به فردی مخرب تبدیل می‌شود.

علائم کودک‌آزاری جنسی

- کودک در راه رفتن و نشستن دچار مشکل می‌شود.

- دچار کابوس‌های شبانه می‌شود و رختخواب خود را خیس می‌کند.

- کودک از تغییرات ایجاد شده در اشتهایش رنج می‌برد؛ یا مقدار زیادی غذا می‌خورد و یا اصلاً هیچ غذایی نمی‌خورد.

- از عوض کردن لباس‌ها یا کارهای جسمانی در مقابل دیگران اجتناب می‌کند.

- وقتی شخص خاصی به او نزدیک می‌شود، دچار وحشت شده و احساس ناراحتی می‌کند.

علائم کودک‌آزاری در کودکان نوپا

شاید دیدن کودکی نوپا که مورد اذیت و آزار قرار گرفته باشد، برای اغلب ما غیرقابل درک باشد. با این وجود، این احتمال وجود دارد و باید مراقب علائم کودک‌آزاری در کودکان نوپا بود. کودک نوپا از مهارت‌های کلامی و ارتباطی، برای توضیح دادن آزار و اذیتی که بر او رفته است، برخوردار نیست یا کودک ممکن است از درک وخامت اوضاع عاجز باشد. با این حال، می‌توان شاهد تغییراتی در رفتار آن‌ها بود.

باید ببینید که آیا کودک از رفتن به مهدکودک اجتناب می‌ورزد. در برخی موارد، هنگامی که والد یا سرپرست می‌خواهند کودک را در مهدکودک بگذارند، او محکم به آن‌ها می‌چسبد. کودک نوپا اگر در خانه مورد اذیت و آزار والدین یا سرپرستانش قرار گیرد، از بودن در کنارشان خودداری می‌کند. کودک ممکن است علائم آزار و اذیت جسمانی را بارها و بارها نشان دهد.

کودک نوپایی که مورد سوءاستفاده عاطفی قرار می‌گیرد، بسیار منفعل می‌شود. او حتی ممکن است بسیار متوقع شده و رشد عاطفی و جسمانی‌اش دچار تأخیر شود؛ این به آن معناست که کودک، راه رفتن و صحبت کردن را بسیار دیرتر از همسالانش یاد می‌گیرد.

علائم کودک‌آزاری در بزرگسالان

شما می‌توانید علائم کودک‌آزاری را در بزرگسالان نیز مشاهده کنید و احساس کنید که مشکلی در رابطه آن‌ها با کودکان وجود دارد. این بزرگسال می‌تواند والد، سرپرست، فامیل، معلم یا آشنای خانوادگی کودک باشد. بزرگسال ممکن است هیچ توجهی به کودک نکند؛ مخصوصاً درباره والدین یا سرپرستان بدرفتار صدق می‌کند. در این حالت، والدین، کودک را مسبب تمام مشکلات ایجاد شده می‌دانند. اگر کودک خوب رفتار نکند، با تنبیه‌های شدید جسمانی روبه‌رو خواهد شد. بزرگسال کودک را موجودی بی‌ارزش و اشتباهی می‌داند و به نیازهای عاطفی، جسمانی یا اولیه او هیچ توجهی نمی‌کند.

کودک هم تا آنجا که برایش امکان‌پذیر باشد، تلاش می‌کند از نزدیک شدن به والدین دوری کند. توجه به برخی از علائم هشداردهنده کودک‌آزاری از اهمیت بیشتری برخوردار است.

اگر به کودکی که می‌شناسید و نگران حالش هستید، اهمیت می‌دهید، درصورت دیدن برخی از علائم مذکور در کودک، مراتب را حتماً به پلیس اطلاع دهید یا با اورژانس اجتماعی تماس بگیرید و آن‌ها را در جریان بگذارید.