پرورش خلاقیت در کودکان، کدام بازی بهتره؟

برای اینکه بچه هایی باهوش داشته باشید چه کار باید بکنید؟ باید به آنها ماهی بدهید یا مکمل امگا 33 و فسفر؟! اما یکی از بهترین راه ها برای این کار آن است که بچه ها را به بازی های خوب عادت بدهید.

برای این که بچه هایی باهوش داشته باشید چه کار باید بکنید؟ باید به آنها ماهی بدهید یا مکمل امگا 3 و فسفر؟! شاید هم فکر می کنید بهتر است آنها را در کلاس های مختلف و متعدد ثبت نام کنید اما یکی از بهترین راه ها برای این کار آن است که بچه ها را به بازی های خوب عادت بدهید.

بازی های فکری می توانند کمک بزرگی به تقویت هوش و حافظه فرزندان شما بکنند. نمونه اش همین بازی جدید پنتابال است که چند سال لقب بهترین بازی فکری دنیا را به خود اختصاص داده است.

جنگا؛ بازی مهندس ها

بازی فکری جنگا یک بازی بسیار ساده ولی در عین حال هوشمندانه است. این بازی هم مانند سودوکو از بازی هایی است که زمان - یعنی والدین فعلی و کودکان قدیمی- نداشت. از اختراع این بازی هم کمتر از ۳۰ سال می گذرد.

جنگا از ۵۴ بلوک چوبی هم شکل و هم اندازه تشکیل شده است که طول هر یک از بلوک ها سه برابر عرض آن است. این اتحاد در شکل و اندازه این امکان را فراهم می سازد تا با به کارگیری اندکی خلاقیت، اشکال و احجام ۳بعدی مختلفی ایجاد کرد و قدرت تمرکز، خلاقیت و تجسم فضایی را به وسیله آن به رقابت گذاشت.

روبیک؛ برای تجسم سه بعدی

مکعب روبیک یک پازل مکانیکی است که در سال 1974 توسط یک مجسمه ساز و پروفسور معمار مجارستانی به نام ارنو روبیک ابداع شد. مکعب روبیک مدل های بسیاری دارد که از جمله آن ها می توان به 2×2×2 (مکعب جیبی)، 3×3×3 (انتقام روبیک)، 4×4×4 و 5×5×5 (روبیک پروفسورها)، 6×6×6 و 7×7×7 اشاره کرد.

هر کدام از این مکعب های روبیک بسته به سن کودکان می تواند برای آن ها سرگرمی فکری بسیار مناسبی باشد که هم به تجسم 3بعدی آن ها کمک می کند و هم حافظه آن ها را تقویت می کند.

سودوکو؛ اختراع ژاپنی های باهوش

سودوکو مخفف یک واژه ژاپنی یعنی سوجی وا دوکوشین نی کاگیرو به معنی «ارقام باید تنها باشند» است. این بازی ریشه ای ژاپنی دارد ولی تقریبا ۳۰ سال است که مردم ملت های دیگر جهان هم با آن آشنا شده اند و در حال حاضر یکی از محبوب ترین بازی های فکری سراسر دنیاست.

هرچند سودوکوی اصلی یک جدول ۹ در ۹ است ولی انواع ساده تر آن هم که با جداول کوچک تر هستند وجود دارد و شما می توانید برای کودکان دبستانی خود از آن ها استفاده کنید.

دعاهایی برای باهوش تر شدن

این دعا را پیغمبر(ص) به امیرالمؤمنین(ع) براى حافظه تعلیم نمود:

« سُبْحانَ مَنْ لا یَعْتَدی عَلی اَهلَ مَمْلَکَتِةِ، سُبْحانَ مَنْ لا یَاْخُذُ اَهْلَ الْاَرضِ بِاَلْوانِ الْعَذابِ ، سُبْحانَ الرَّؤُفِ الرَّحیمِ ، اللهُمَّ اجْعَلْ لی فی قَلبیْ نُوراً و بَصَرَاً و فَهْماً و عِلْماً ، اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیئٍ قَدیرٌ »

و نیز در خلاصه الاذکار است که در وقت مطالعه بخواند:

« اَللّهُمَّ اَخْرِجْنى مِنْ ظُلُماتِ الْوَهْمِ وَ اَکْرِمْنى بِنُورِ الْفَهْمِ اَللّهُمَّ افْتَحْ عَلَیْنا اَبْوابَ رَحْمَتِکَ وَانْشُرْ عَلَیْنا خَزائِنَ عُلُومِکَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ

خدایا مرا بیرون آور از تاریکى‏هاى‏ وهم،و به نور فهم گرامى‏ام بدار،خدایا درهاى رحمتت را به روى ما بگشا،و خزانه‏هاى علومت را بر ما باز کن به مهربانى‏ات اى مهربان‏ترین مهربانان. ».

و مؤلف محترم گوید که کسى که مى‏خواهد حافظه‏اش زیاد شود مسواک کند و قرآن بخواند و به خصوص آیه‏الکرسى را قرائت نماید و همینطور خوردن مویز در ناشتا، به خصوص اگر سرخ و بیست و یک دانه باشد، براى تقویت فهم و ذهن و حافظه نافع است خوردن حلوا و گوشت نزدیک گردن و عسل و عدس نیز مورث حفظ است …

و هر روز بعد از نماز صبح پیش از آنکه تکلم کند بگوید: « یا حى یا قیّوم فلا یفوت شیئا علمُه و لایؤده …»

و اجتناب کند از چیزهایى که سبب نسیان مى‏شود و آن … و کثرت معاصى و کثرت هموم و احزان در امر دنیا و کثرت اشتغال و علائق و … است.

در کتاب شریف کافى نیز از امام معصوم نقل شده است که از خدا بخواه که عقل تو را قوى بگرداند و از خدا طلب فهم و درک نما (بحارالانوار، ج ۱، ص ۲۲۴ روایت ۱۷ روایت عنوان بصرى)

علاوه بر دعاها و امور ذکر شده بطور کلى به دست مى‏آید که امور معنوى و عبادى براى تقویت قواى ذهنى مؤثر است و انجام گناه و مکروه براى قواى ذهنى و عقلى مضر است.

آنچه در مورد تقویت حافظه و هوش از کتب روایی و ادعیه بیان شد، علت تامه محسوب نمی شود. بعضی از عوامل مربوط به هوش و حافظه در اختیار ما نیست و مربوط به عوامل ژنتیکی و وراثتی است. به عبارت دیگر هوش و حافظه و استعداد هر انسانی برآیندی از عوامل متعدد وراثتی و محیطی است که بعضی از این عوامل در اختیار ماست. از قبیل آنچه در بالا گفته شد و بعضی از آنها از حوزه اختیار انسان خارج است مانند نقش عوامل ژنتیکی اجداد گذشته. بنابراین توقع نداشته باشید که با انجام کارهای فوق که قطعا مؤثر هستند معجزه شود که ناگهان بهره هوشی شما از ۹۰ به ۱۳۰ ارتقاء پیدا کند و اگر این چنین نشد اعتقاد به این توصیه هایی که معصومین کرده اند کم شود.

بنابراین همان طور که یک فردی که مثلا ۱۷۰ سانتی متر است نمی شود قد او را به ۱۹۰ ارتقاء داد. همین طور هوش ۱۰۰ را نمی توان به ۱۲۰ ارتقاء داد. بله، یک فرد با ۱۷۰ سانتی متر قد را می توان از طریق ورزش و تغذیه سالم تقویت کرد تا کارآیی بهتری داشته باشد.

یک هوش با نمره ۱۰۰ را می توان تقویت کرد تا کارآمدتر باشد. البته در یک دوره هایی از رشد مثل دروان جنینی و سال های اولیه زندگی کودک می توان براساس یک برنامه صحیح تغذیه مادر و همچنین تغذیه کودک و علاوه بر آن غنی کردن محیط رشد کودک با فراهم کردن محرک های سالم محیطی، حتی بهره هوشی را افزایش داد ولی در دوران جوانی و میان سالی باید بیشتر به این فکر بود که موانع کارآیی هوش را حذف کرد و عوامل شکوفایی و قابلیت ها را فراهم نمود تا آنچه دست آفرینش در خلقت انسان تعبیه کرده است به منصه ظهور رساند و این روایات و توصیه ها بیشتر ناظر به همین مسائل است.

واما از دیدگاه روانشناسان می توان با استفاده از راهکارهای زیر به تقویت حافظه پرداخت.

۱. تقطیع : یعنی حروف را به قطعه های واژه ای و قطعه های واژه ای را به قطعه های عبارتی دسته بندی کردن از طریق تقطیع می توان حروف یا ارقام را به قطعه های معنادار تبدیل کرده و ظرفیت حافظه ی خود را افزایش داد مثلا زنجیره ی عددی ۸۳ - ۶۱۹ - ۲۱۷۷ - ۱۴۹ را به زنجیره ی ۱۴۹۲ - ۱۱۷۶ - ۱۹۸۳ (که سالهای میلادی است ) تبدیل نموده و حافظه ی خود را افزایش می دهیم .

۲. معنادار کردن : این روش بهتر از هر شیوه دیگر به حافظه کمک می کند و هر چه معنا عمیق تر یا با جزئیات بیشتری رمزگردانی شود, مطلب بهتر به یاد می ماند. بنابراین وقتی می خواهید نکته ای را از کتابی به خاطر بسپارید احتمال یادآوری آن در صورتی بیشتر است که توجه خود را بیشتر بر معنای آن مطلب متمرکز کنید تا بر واژه ها. هر چه عمیق تر و کامل تر به معنا توجه کنید بهتر آن را به یاد خواهید آورد. به عبارت دیگر به جای حفظ الفاظ معانی را حفظ نمایید.

۳. سازماندهی : با سازماندهی مطالب به راحتی می توان مطالب را یاد گرفت , حفظ کرد و سپس به یاد آورد. یعنی برای یادگیری و حفظ موضوع و مطلبی که دارای زیر مجموعه و زیرشاخه های متعدد و متکثری است آن را در یک سلسله مراتبی منطقی قرار داده و از کل به جزئ و از بالا به پائین به زیرشاخه های جزئی تر تقسیم نموده و به خاطر خود بسپارید.

۴. بافت : ما معمولا مطالبی را می آموزیم که در یک شرایط زمانی , مکانی و… خاصی یاد می گیریم این مجموعه شرایط حاکم بر فضای یادگیری را بافت می گویند ما وقتی می توانیم به آسانی مطالب را بازیابی کنیم که بافت حاکم بر بازیابی را همان بافتی قرار دهیم که در زمان یادگیری و وقوع آن وجود داشته است مثلا اگر قرار باشد شما نام همکلاسیهای دوران راهنمایی خود را بیاد آورید, با گردشی در راهروهای مدرسه ای که دوره ی راهنمایی را در آن گذرانیده اید باز یابی اسامی دوستان همکلاسی را آسان تر می توانید انجام دهید.

۵. روش پس ختام : این روش که توانایی دانشجو را در به خاطر سپردن مطالب کتابهای درسی کمک می کند به روش پس ختام معروف است که نام این روش متشکل از حروف اول شش مرحله ی آن است .

۱- پیش خوانی

۲- سؤال کردن

۳- خواندن

۴- تفکر

۵- از حفظ کردن

۶- مرور کردن .

توضیح : فرض کنید می خواهید مطلبی از یک کتاب را به خاطر بسپارید و سپس باز یابی کنید ابتدا با پیش خوانی یک برداشت کلی از موضوعات مهم انجام می دهید. این نوع پیش خوانی باعث می شود که مطالب مهم فصل را شما سازمان دهی کنید (همان طور که قبلا گذشت ) در مرحله ی دوم و سوم : دانشجو باید درباره ی هر بخشی سؤالهایی طرح کند و در مرحله ی خواندن (سوم ) باید هر بخش را به قصد پاسخ دادن به سئوالهای طرح شده بخواند. در مرحله ی چهارم به دانشجو گفته می شود که هنگام خواندن , ساختن سؤال ها و ایجاد ارتباط بین دانسته های خود درباره ی مطلب فکر کن که در واقع دانشجو به مطالب خوانده شده معنا دهی می کند. سپس در مرحله پنجم و ششم یعنی در مراحل از حفظ گفتن و مرور کردن دانشجو باید سعی کند واقعیتهای اصلی مطالب را که خوانده بیاد آورد و به سئوالهایی که خود طرح کرده , پاسخ دهد.

علاوه بر آنچه گفته شد عوامل زیر نیز در تقویت حافظه مؤثر است .

۱. تقویت تمرکز و دقت .

۲. کاهش اضطراب و کسب آرامش بویژه هنگام مطالعه .

۳. تأمین نیازهای طبیعی و فیزیولوژیکی (تغذیه ی مناسب , ورزش , رعایت بهداشت )

۴. کاهش اشتغالات ذهنی

۵. یاد خدا (انجام امور عبادی بویژه نماز اول وقت , قرائت قرآن و ادعیه )

۶. استفاده بیشتر از مواد حاوی گلوکز (مثل خرما, عسل و شیرینی جات طبیعی ). مواد دارای کلسیم و فسفر و ویتامینهای D مانند: لبنیات , روغن ماهی , C پرتقال , گوجه فرنگی , B سبوس گندم , سبزیجات تازه A هویج , جگر.

۷. تمرین و تکرار مطالب (خیلی مهم است ).

۸. بعد از هر ۴۵ دقیقه مطالعه حدود ۱۰ دقیقه استراحت کنید.

۹. تمرینات تنفسی برای انجام این تمرین کافی است در حالت ایستاده یا درازکش ریه را از هوا پر نموده و با آرامش بازدم را انجام دهید.

دانشجوى گرامى در رابطه باعلل فراموشى باید به عرض تان برسانیم که روان شناسان معتقدند که حافظه سه مرحله دارد:

۱- رمز گردانى،

۲- اندوزش ،

۳- بازیابى.

منظور از رمز گردانى تبدیل اطلاعات فیزیکى به نوعى رمز قابل قبول براى حافظه است این مرحله همان سپردن اطلاعات به حافظه مى‏باشد اندوزش عبارت از نگهدارى و ذخیره اطلاعات رمز گردانى شده است و باز یابى فرایندى است که از طریق آن اطلاعات به هنگام نیاز از حافظه فرا خوانده مى‏شوند در نظریه‏هاى جدیدى که در رابطه با حافظه مطرح شده است اعتقاد بر این است که فراموشى ناشى از احتمال وقوع خطا در یک یا چند مرحله از این مراحل سه گانه مى‏باشد البته نباید نقش عوامل هیجانى نظیر اضطراب و استرس را در فراموشى نادیده گرفت .

توصیه‏ هاى زیر را عملى سازید:

۱- تلاوت و حفظ قرآن،

۲- پرهیز از پرخوابى و پرخورى و خوردن غذاهاى سنگین،

۳- سحرخیزى و بیدارى بین‏الطلوعین،

۴- خواندن دعاهایى که به این منظور وارد شده (در مفاتیح‏الجنان در تعقیبات مشترکه دعایى ذکر گردیده)

۵- مداومت بر مسواک زدن،

۶- خوردن عسل،

۷- خوردن کندر و زنجبیل (به مقدار کم)

۸- استراحتتان به اندازه کافى باشد و از فشار درسى و کارى خود بکاهید.

۹- به اندازه کافى تفریح داشته باشید. امید است با عمل کردن به روش مذکور و توصیه‏هاى بالا دیگر هیچ وقت دچار فراموشى مشکل‏زا نشوید.

در روایات معصومین اشاراتی به علل و موجبات فراموش شده است که اهم آنها از این قرار است:

۱- ارتکاب گناه.

۲- خوردن چیزهای ترش.

۳- خنده زیاد.

۴- بی احترامی به استاد.

۵- خوردن پنیر زیاد.

۶- غم و اندوه برای امور دنیایی.

۷- خواندن سنگ قبرها.

۸- تماشای به دار آویخته.

۹- خوردن در حالت جنابت.

۱۰- آشامیدن زیاد آب و مایعات.

۱۱- غذای داغ خوردن.

۱۲- افراط در مجامعت.

۱۳- به کار نینداختن حافظه.

غذاهایی برای باهوش تر شدن

نقش مهم تغذیه در هوش جنین

محققان انگلیسی معتقدند تغذیه مناسب تا زمانی که مغز بچه ها در حال رشد و تکامل است، نقشی اساسی در افزایش میزان هوش ایفا می کند بنابراین هر مادری که دوست دارد فرزند باهوش تری داشته باشد، باید به نوع خورد و خوراک خود در دوران بارداری اهمیت زیادی بدهد و حواسش به تغذیه سالم فرزندش تا رسیدن به سن ۲ سالگی هم باشد.

البته، این بدان معنا نیست که هوش ما بعد از ۲ سالگی قابلیت ارتقا ندارد اما نقش تغذیه در باهوش شدن بچه ها تا ۲ سالگی، بیشتر از زمانی است که مثلاً آن ها دیگر کنکوری شده اند و می خواهیم خوراکی هایی برای افزایش هوششان در برنامه غذایی آن ها بگنجانیم.

البته ما تا آخر عمرمان هم می توانیم حافظه کوتاه یا بلندمدت خود را با کمک مواد غذایی سالم یا ورزش های فیزیکی و فکری تقویت کنیم اما بعد از طی روند تکامل مغز، دیگر نمی توان به افزایش خارق العاده هوش یا همان IQ با کمک تغذیه و ورزش چندان امیدوار بود.

سبک زندگی و رژیم غذایی مادر در طول دوران بارداری روی سلامت نوزاد تاثیر گذار است همچنین تاثیر خود را در تناسب‌اندام مادر پس از زایمان می گذارد . حالا شاید این سوال برایتان پیش بیاید که اگر مادری بخواهد در دوران بارداری، با نوع تغذیه خود، فرزند باهوش تری به دنیا بیاورد، باید چه کند یا بهترین تغذیه برای بچه هایی که می خواهیم باهوش تر بشوند، چیست؟ در ادامه درباره مواد غذایی که برای مادران و در نتیجه کودکان مناسب هستند، بیشتر اطلاعات کسب می‌کنید :

غذاهایی که برای افزایش هوش جنین لازم است

۱ - ماهی سالمون یا قزل‌آلا

این ماده غذایی بهترین منبع DHA ، اسید چرب مفید و امگا۳ است . اسیدهای چرب امگا۳ می توانند به تکامل بهتر مغز، افزایش هوش و عملکرد مغز و تقویت حافظه در افراد مختلف کمک کنند. مطالعات نشان می‌دهد اگر در طول دوران حاملگی زیاد ماهی بخورید، می‌توانید قدرت مغزی نوزادتان را افزایش دهید. یک نکته در مصرف ماهی سالمون این است که اگرچه میزان جیوه سمی موجود در ماهی سالمون بسیار ناچیز و کم است اما مصرف مقدار کم آن به طور روزانه می‌تواند تبدیل به خطر شود، بنابراین حداکثر میزان مصرف آن در هفته به صورت پخته حدود ۴۰۰ گرم است. یعنی یک یا دو بار در هفته.

2 - تخم‌مرغ

مقدار ذخیره کولین، نوعی از ویتامین B که رشد مغزی و ذهنی جنین را افزایش می‌دهد، در طول دوران بارداری کاهش پیدا می‌کند. از این‌رو دریافت مقدار کافی از این ماده بسیار حائز اهمیت است. خوشبختانه تخم مرغ یکی از دسترس‌ترین مواد خوراکی است که منبع کولین هم هست.

تخم‌مرغ را کامل استفاده کنید نه اینکه فقط سفیده آن را بپزید که تنها 4 گرم پروتئین دارد زیرا کولین در زرده تخم‌مرغ قرار دارد. همچنین آن را به صورت متعادل مصرف کنید. برای نمونه، روزی یک عدد تخم‌مرغ آبپز یا املتی که با 3عدد سفیده و یک عدد زرده درست شده بخورید.

۳ - ماست

این محصول لبنی ، منبعی عالی از زینک، ماده معدنی مفید برای رشد و ترمیم بافت‌هاست. زینک به ساخت بلوک‌های دیاگرام ژنتیکی که DNA نام دارد، کمک می‌کند. ماست غنی از کلسیم است که به رشد استخوان‌های جنین و استحکام او کمک ‌می‌کند. سعی کنید برای تسریع عمل هضم و افزایش ایمنی ، ماست های پروبیوتیک مصرف کنید .

4 - مرکبات

اگر در زمان بارداری سرما خوردید یا دچار آنفلوآنزا شدید، پنج‌برابر بیشتر در معرض عوارض جدی‌ای چون سینه پهلو و ذات‌الریه یا برونشیت قرار می‌گیرید. مرکبات منبعی ایده‌آل از ویتامین C هستند که ایمنی بدن را افزایش می‌دهند و مانع از گسترش بیماری میشوند.

۵ - پنیر

پروتئین ، پایه‌گذار رشد نوزاد است و سلول‌های شما را همینطور که بدنتان درحال تغییر است، بازسازی می‌کند. در طول دوران بارداری، پروتئین مصرفی روزانه شما باید از ۴۶ گرم به ۷۱ گرم برسد. پنیر سفید منبع عالی و سریع این ماده غذایی است و مقداری کلسیم اضافی نیز دارد.

غذاهایی که باعث افزایش هوش میشود

در طول دوران بارداری، حجم خون شما تا حدود 50 درصد بیشتر می‌شود و کلیه‌های شما به اندازه کافی کار نمی‌کنند. ضعف کلیه‌ها از بین بردن آب اضافی را برای بدن مشکل می‌سازد، تا جایی که به صورت غیرقابل اجتنابی منجر به پف کردن و ورم پاها می‌شود. اما نوشیدن آب کافی می‌تواند به شما کمک کند تا ماندن آب در بدن، رساندن رطوبت و جلوگیری از یبوست برطرف شود. با نوشیدن 3/2 لیتر یا حدود 10 فنجان آب در روز می‌توانید برخی مشکلات ایجاد شده را از بین ببرید. به محض اینکه از خواب بیدار شدید و با هر وعده غذایی خود یک لیوان آب بنوشید.

بد نیست بدانید مصرف گوشت ها و غذاهای فرآوری شده مانند انواع سوسیس، کالباس، ناگت ها، غذاهای آماده و کنسروی، فست فودها و غذاهای چرب و سرخ شده، تأثیری منفی بر رشد مغز جنین می گذارد و باعث کاهش هوش بچه ها می شود. پس هرچقدر که فرزندان خود را دیرتر با این گروه غذاها آشنا کنید، کمک بیشتری به ارتقای هوششان کرده اید.