علت برداشتن رحم چیست؟

هیسترکتومی روشی است که در آن قسمتی از رحم یک زن و یا تمام آن با عمل جراحی برداشته می‌شود.

از علل شایع برداشتن رحم، خونریزی های نامنظم رحمی است که در سنین بالای 40 سالگی، بیشتر پیش می آید. این بیماری که به دلایل مختلف پیش می آید، اغلب با مصرف داروهای مناسب درمان می شود، اما گاهی خونریزی با درمان های مرسوم بهبود نمی یابد یا به دلیل بیماری های دیگری مثل دیابت و فشار خون، امکان درمان دارویی مناسب وجود ندارد و به جراحی متوسل می شویم.

برداشتن رحم در زنان یا همان عمل هیسترکتومی روشی است که قسمتی از رحم یک زن و یا تمام آن با عمل جراحی برداشته می شود. هیسترکتومی بعد از سزارین، شایع ترین جراحی زنان است به طوری که در ایالات متحده آمریکا هر سال 600 هزار زن هیسترکتومی می شوند.

اولین باری که یک خانم زیر تیغ جراحی رفت تا رحمش را بردارند، 500 سال قبل از میلاد مسیح (ع) بود. مبتکر این نوع عمل، هیپوکرات ها (Hippocrates) محسوب می شدند. از آن موقع تا به امروز، جراحی هیسترکتومی یا درآوردن رحم، بعد از سزارین، جزو عمل های رایج جراحی در سراسر دنیا بوده است.

از علل جراحی برداشتن رحم

افتادگی شدید رحم یا مثانه است که با جراحی معمول، افتادگی قابل درمان نیست. در این موارد به جز علایم ادراری، بیمار از دردهای شدید لگنی که علت دیگری برای آن یافت نمی شود هم شکایت دارد که با این جراحی از شدت دردها کاسته می شود.دردهای لگنی به دلیل وجود واریس یا اختلالات عروقی دیگر در وریدهای لگنی هم ایجاد می شود که گاهی به دلیل شدت درد و پاسخ نگرفتن از مصرف مسکن ها، جراحی برداشتن رحم توصیه می شود، البته این روش درمانی چندان مفید نیست.

از مشکلات دیگری که منجر به جراحی رحم می شود، می توان به بدخیمی ها یا سرطان های رحم، دهانه رحم یا تخمدان ها اشاره کرد.بیماری دیگری که به برداشتن رحم و تخمدان ها منجر می شود، بیماری اندومتریوز است. در این بیماری بافت داخلی رحم در لگن یا روی تخمدان ها، لوله ها یا روده ها رشد می کند و موجب دردهای شدید لگنی بخصوص چند روز قبل از شروع قاعدگی می شود.از علل دیگر، دردهای شدید زمان عادت ماهانه است که به درمان های دارویی پاسخ نمی دهد و تنها راه باقیمانده، جراحی است.

در عفونت های لگنی شدید که منجر به ایجاد آبسه در تخمدان می شود، در مواردی که با آنتی بیوتیک نتوان جان بیمار را نجات داد، اقدام به جراحی می کنیم.از بیماری های دیگر رحمی می توان به آدنومیوز اشاره کرد. در این بیماری خانم میانسال با خونریزی های طولانی و درد شدید در دوران قاعدگی مراجعه می کند. چنانچه این بیماری تشخیص داده شود، درمان دارویی ندارد و در نهایت تنها راه درمان، جراحی و برداشتن رحم است.پزشک زنان در موارد اورژانسی مانند خونریزی شدید پس از زایمان نیز مجبور به خارج کردن رحم برای کنترل خونریزی است و هدف نجات جان مادر است.

اما کدام دسته از بیماری ها و عوارض ناشی از آنها، گزینه برداشتن رحم و گاهی تخمدان ها را برای بیمار اجتناب ناپذیر می کند؟

فیبروم های بزرگ، دردسری برای رحم

دکتر آمنه لاهوتی، متخصص زنان و زایمان در پاسخ به این پرسش به میوم های رحمی که در اصطلاح عامیانه به نام فیبروم شناخته می شوند به عنوان یکی از دلایل شایع در انجام هیسترکتومی اشاره می کند و می گوید:فیبروم ها رویش های اضافه ای از بافت عضلانی رحم هستند که معمولا در بیشتر خانم های بالای 35 سال ایجاد می شوند.

زمانی که میوم در جایی از رحم قرار گرفته است که به خونریزی غیرطبیعی منجر می شود یا آن قدر بزرگ است که به اندام های مجاور در شکم ولگن مثل روده یا کلیه فشار می آورد باید خارج شود. در سنین پایین تر معمولا فقط میوم ها خارج می شوند ورحم حفظ می شود، اما در سنین بالاتر و نزدیک به یائسگی معمولا کل رحم خارج می شود، چرا که با حفظ رحم امکان تشکیل میوم های جدید وجود دارد.

دکتر سروی نیز تاکید می کند:در بیمارانی که با خونریزی شدید واژینال مراجعه می کنند و به درمان های دارویی پاسخ نمی دهند یا این که فیبروم های بزرگ رحمی دارند که به قسمت های مهم لگنی مثل کلیه ها و حالب فشار می آورد چاره ای جز تخلیه رحم وجود ندارد.

اندومتریوز با دردهای شدید لگنی

در این بیماری بافت اندومتر (لایه داخلی رحم) به طور نابجا در بافت ماهیچه ای رحم یا داخل فضای لگن وجود دارد و با تغییرات هورمونی ماهانه این بافت های نابجا نیز مثل بافت طبیعی رحم تحریک می شوند و ایجاد درد می کنند. گاهی آن قدر درد شدید است که برای خلاصی از آن و بازگرداندن کیفیت عادی به زندگی فرد، باید رحم وی را خارج کرد.

خداحافظی با رحم و تخمدان ها به دلیل بدخیمی ها

از دیگر مواردی که به هیسترکتومی منجر می شود انواع سرطان های دهانه رحم، رحم یا تخمدان ها هستند که هیسترکتومی به عنوان بخشی از اقدامات درمانی برای بیمار انجام می شود. در موارد بدخیمی رحم یا تومورهای تخمدان، درآوردن تخمدان ها الزامی است. همچنین وقتی سن بیماری بالای 55 سال است و کیست های عودکننده تخمدان یا کیست های خوش خیم رحمی و خونریزی های شدید دارد، ناگزیر به تخلیه رحم و تخمدان است.

خارج کردن رحم حین زایمان

در مورد همه اندام های بدن در صورت بروز بیماری، تمامی تلاش بر حفظ آن عضو است، اما در مواردی که حفظ عضو با سلامت بیمار منافات دارد مجبور به برداشتن آن می شویم.گاهی حین زایمان یا سزارین نیز شرایطی پیش می آید که ناگزیر از خارج کردن رحم هستیم؛ مثلا رحم بعد از تولد نوزاد جمع نمی شود و جان مادر درمعرض خطر قرار می گیرد یا به علت چسبندگی جفت و نفوذ آن به لایه های عضلانی رحم، امکان خروج کامل آن وجود ندارد و مجبور به خروج رحم حین زایمان یا سزارین می شویم. در این حالت هیسترکتومی تنها با هدف حفظ جان مادر انجام می شود و مسلما مادری که چنین تصمیمی برایش گرفته شده در شرایط بحرانی و در مرز مرگ و زندگی قرار دارد.

همیشه تخمدان ها برداشته نمی شود

در زمان هیسترکتومی گاهی تخمدان ها هم برداشته می شود. این در صورتی است که مشکلی در تخمدان ها وجود داشته باشد (مثلا وجود کیست تخمدان در خانمی که به علت خونریزی شدید هیسترکتومی می شود.) در صورتی که تخمدان ها کاملا سالم باشند تا 65 سالگی حفظ می شوند؛ چراکه تخمدان ها محل تولید هورمون های مهم در زنان هستند که در سلامت عمومی و باروری وی نقش دارند. حتی پس از یائسگی که ترشح هورمون های جنسی از تخمدان ها متوقف می شود ترشح برخی هورمون های دیگر از تخمدان ادامه دارد و به همین دلیل سعی در حفظ تخمدان ها در زمان عمل حتی در صورت یائسگی فرد می شود.