باهوش بودن کودک، معنایش چیست؟

کودکان باهوش و خلاق یکسان نیستند. یعنی ممکن است کودکی که خلاق است، از ضریب هوشی بالایی نیز برخوردار باشد اما کودکی که هوش بالایی دارد، ممکن است از خلاقیت برخوردار نباشد. با وجود این‎که برای تفکر خلاق، باید بهره هوشی بالاتر از حد متوسط داشت اما اینطور نیست که همه کودکان باهوش، فکر خلاق نیز داشته باشند چرا که خلاقیت ترکیب ابتکار، انعطاف‎پذیری و نواندیشی است. وجود تفاوت‎های فردی میان کودکان در دهه‎های اخیر، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. یکی از این تفاوت‎ها، تفاوت در هوش و خلاقیت کودکان است. یکی از دغدغه‎های همیشگی والدین این است که آیا کودک باهوش و خلاقی دارند؟ چنین کودکانی چه ویژگی‎هایی دارند و آیا اساساً هوش و خلاقیت با هم مساوی است؟ از تیزهوشی تعریف‎های مختلفی ارائه شده است. در هر فرهنگی به افراد متفاوتی تیزهوش گفته می‎شود.

برخی از صاحب‎نظران، کودکانی که در جنبه‎های وسیع و گسترده، دارای توانایی ذهنی هستند، را تیزهوش می‎نامند اما برخی دیگر از صاحب‎نظران به کودکانی که فقط در یکی از جنبه‎ها، توانایی ذهنی بسیار زیادی دارند، تیزهوش می‎گویند. تفاوت‎های فردی بین کودکان تیزهوش کاملاً ملموس است، این تفاوت‎ها هم ابعاد کمی و هم در ابعاد کیفی وجود دارد. در بعد کمی، کسانی که بهره هوشی بالاتر از ۱۳۰ دارند، باهوش محسوب می‎شوند. این مسئله دامنه‎ وسیعی از افراد دارای بهره هوشی بین ۱۳۰ تا ۱۸۰ را در بر می‎گیرد. از نظر کیفی نیز، کودکان تیزهوش، توانایی‎های مختلفی در زمینه هوشی دارند و از این نظر با سایر کودکان متفاوت هستند. مهم‎ترین ویژگی‎های کودکان تیزهوش در سنین قبل از مدرسه عبارت است از:

- داشتن بهره هوشی بالاتر از حد متوسط

- سلامت کلامی

- حافظه قوی

- قدرت تخیل

- کنجکاوی

- دایره لغات گسترده

- درک سریع روابط بین اجزاء

- پرانرژی بودن

- داشتن علایق متنوع

- قدرت تفکر انتزاعی

- گستردگی دامنه توجه و دوام این آن

- حساسیت فوق‎العاده

- کمال‎جویی

- علاقه به بزرگسالان

- قدرت رهبری گروه

- خوش‎خلقی

- قدرت سازمان‎دهی اطلاعات به روشی جدید و خلاقانه

- ارائه پاسخ‎های پیچیده

همه کودکان باهوش و خلاق، یکسان نیستند. یعنی درست است که کودکی که خلاق باشد، از ضریب هوشی بالایی نیز، برخوردار است اما کودکی که هوش بالایی دارد، ممکن است از خلاقیت برخوردار نباشد یعنی با وجود این‎که برای تفکر خلاق، باید بهره هوشی بالاتر از حد متوسط داشت، اما این‎طور نیست که همه‎ کودکانی که باهوش هستند، فکر خلاق نیز داشته باشند چرا که خلاقیت، ترکیبی از ابتکار، انعطاف‎پذیری و نو‎اندیشی است. وظیفه خانواده این است که زمینه‎های رشد خلاقیت کودکان را فراهم نماید. فراهم کردن فرصت سئوال کردن، کنجکاوی کردن و کشف محیط اطراف، یکی از وظایف والدین است. والدین باید فضای آرام و بدون تنشی را در محیط خانه فراهم کنند و خیال‎پردازی‎های کودک که در پرورش تفکر خلاق او مؤثر است را مورد تشویق قرار دهند.