پیشگیری از زایمان زودرس، راهکارهای پیشنهادی

گاهی اوقت جنین زودتر از هفته سی‎وهفتم متولد می‎شود که به آن «زایمان زودرس» می‎گویند. نوزادان نارس با مشکلات زیادی مواجه هستند. آشنایی با علائم هشداردهنده زایمان زودرس، امکان نگهداشتن جنین را در رحم، حتی برای چند روز بیشتر افزایش می‎دهد و شانس زنده ماندن او بیشتر می‎شود. از جمله این علائم می‎توان به انقباضات رحمی در هر ۱۰ دقیقه و تغییر رنگ ترشحات، اشاره کرد. یک بارداری طبیعی معمولاً ۳۷ تا ۴۲ هفته طول می‌کشد که میانگین آن ۴۰ هفته است. نوزادان معمولاً حدود تاریخ تعیین شده یا یک تا هفته دیرتر یا زودتر متولد می‌شوند.

خطرات زایمان زودرس برای جنین

بیشتر رشد جنین در سه‎ماهه سوم اتفاق می‌افتد و اگر زود متولد شود، با مشکلات زیادی مواجه خواهد شد. زایمان زودرس یکی از علل مهم مرگ‎ومیر در نوزادان است. نوزادانی که زنده می‌مانند، بیش از نوزادانی که دوره کامل را طی کرده‌اند، دچار مشکلات بهداشتی نظیر تأخیراتی در رشد، ناشنوایی، نابینایی، بیماری ریوی و فلج مغزی می‎شوند. حدود ۲۵ درصد نوزادانی که پیش از موعد به دنیا می‌آیند، از مشکلات عدم تکامل رشد مغزی رنج می‌برند.

احتمال زایمان پیش از موعد

زنانی که علائم زیر را دارا هستند، بیشتر در معرض زایمان زودرس قرار دارند:

- زنانی که سابقه زایمان زودرس دارند.

- خانم‌هایی که بیش از یک زایمان داشته‌اند.

- خانم‌های مبتلا به دیابت یا فشار خون

- خانم‌هایی که پیش از بارداری، اضافه وزن یا کمبود وزن داشته‌اند.

- خانم‌های سیگاری

- وجود عفونت‌هایی نظیر باکتری‌های مهبل، مجرای ادراری یا سابقه عفونت‌های انتقال‎یافته در دوره بارداری

- خانم‌هایی که کمتر یا بیشتر از ۳۵ سال سن داشته باشند.

- استرس‌های مداوم در دوره بارداری

- وجود مشکلاتی در گردن رحم یا رحم

- دردهای شدید در دوره بارداری

پیشگیری از زایمان زودرس

چنان‌چه خانم باردار، سابقه زایمان زودرس داشته باشد، در بارداری بعدی، احتمال آن بیشتر است. به همین دلیل، پزشک پروژسترون تجویز می‌کند. طبق مطالعات اخیر، تزریق هفتگی پروژسترون بین هفته‌های ۱۶ تا ۲۰، حدود ۳۳ درصد زایمان زودرس را کاهش می‌دهد. تأثیر این دارو برای همه خانم‎ها، یکسان نیست و حتماً باید توسط پزشک تجویز گردد.

علائم هشداردهنده

در برخی شرایط ممکن است به کمک پزشک، امکان به تأخیر انداختن زایمان زودرس وجود داشته باشد. بنابراین باید به علائم آن توجه نمود و در صورت مشاهده هریک از آن‎ها، به پزشک مراجعه کرد:

- وجود انقباضات در هر ۱۰ دقیقه

- وجود ترشحات یا خون از رحم

- فشار در لگن، به‎گونه‏‎ای که احساس شود جنین در حال پائین آمدن است.

- کمردرد و گرفتگی آن مثل دل پیچه‌های دوره پریود

- تغییر در رنگ ترشحات از سفید به ترشحات کرمی غلیظ و چسبنده

در این موارد با معاینات پزشک مشخص می‌شود که آیا گردن رحم در حال باز شدن است یا خیر. اگر انقباضات با باز شدن گردن رحم همراه باشد، زایمان زودرس صورت می‌گیرد.

راهکارهای پیشنهادی

اگر علائمی از زایمان زودرس وجود داشته باشد، پزشک توصیه می‌کند که آزمایش فیبرونکتین جنینی انجام شود. این آزمایش، سطح یک نوع پروتئین خاص را در دهانه رحم اندازه‌گیری می‌کند. اگر جواب آزمایش، منفی باشد، پزشک مطمئن می‌شود که طی ۲ یا ۳ هفته آینده، زایمان رخ نمی‌دهد. اگر پاسخ، مثبت باشد، با اطمینان نمی‌توان گفت که فرد در مرحله زایمان زودرس قرار دارد. از طرفی آزمایش مطمئنی وجود ندارد که بتوان زایمان زودرس را پیش‌بینی کرد، بنابراین گاهی اوقات، شرایط استرس‎زای «انتظار» وجود دارد. اگرچه در تحقیقات به عمل آمده، مدرکی دال بر تأثیر استراحت برای جلوگیری از زایمان زودرس وجود ندارد اما پزشکان برای احتیاط، در موارد مشکوک، استراحت را پیشنهاد می‌کنند. اگر چه پزشکان نمی‌توانند مانع زایمان زودرس شوند اما می‌توانند داروی «توکولیتیکس» را تجویز کنند که زایمان را برای دو تا سه روز، به تعویق بیندازد. همین زمان کم، می‌تواند بسیار مؤثر باشد چون باقی ماندن جنین حتی برای چند روز، شانس زنده ماندن او را افزایش می‌دهد. اگر مادر در هفته‌های ۲۴ تا ۳۴ بارداری باشد، به او «کورتیکوستروئید» داده می‌شود که میزان فعال‌کنندگی سطحی را در ریه‌های جنین افزایش می‌دهد. فعال‌کننده سطحی، به جنین این امکان را می‌دهد که آسان‌تر تنفس کند و زمان کمتری داخل دستگاه نگهداری شود. بعد از دریافت کورتیکوستروئید، لازم است برای بهره‌مندی بیشتر از دارو، جنین برای ۴۸ ساعت در رحم باقی بماند. چنانچه کیسه آب پاره شود، مادر آنتی‎بیوتیک‌هایی را دریافت می‌کند تا از بروز عفونت‌های گروه «ب» جلوگیری شود و زمان باقی‎ماندن جنین در رحم افزایش یابد .

مراقبت‌های بهداشتی بعد از زایمان زودرس

پس از تولد، نوزاد به بخش مراقبت‌های کودکان (NICU) انتقال داده می‎شود که که مجهز به تجهیزات پزشکی است و به تنفس او کمک می‌کند، او را گرم نگه می‌دارد و تغذیه می‌کند.

در این بخش، نوزادان تحت مراقبت پزشک متخصص اعصاب و اطفال قرار می‌گیرند. نوزادان نارس، با توجه به این‌که زمان تولد و مشکلاتی که دارند، بین چند روز تا چند هفته در بخش مراقبت نوزادان نگهداری می‎شوند.