تماشای تلویزیون برای کودکان، آثار مثبت و منفی

معمولا کودکان مدت‌ها قبل از رسیدن به سن ۷ سالگی، با تلویزیون و برنامه کودک آشنا می‌شوند. آمارها نشان می‌دهند دو سوم کودکان نوپا روزانه به طور میانگین ۲ ساعت در روز تلویزیون تماشا می‌کنند. با افزایش سن کودکان و رسیدن آنها به سن ۸ سالگی، این میزان ۲ برابر می‌شود. این در حالی است که متخصصان توصیه می‌کنند کودکان زیر دو سال به هیچ عنوان تلویزیون تماشا نکنند و کودکان بالای دو سال نیز روزانه حداکثر ۱ تا دو ساعت به تماشای برنامه‌های تلویزیونی بنشینند. دو سال اول زندگی، مهم‌ترین دوره برای رشد مغزی محسوب می‌شود. تلویزیون و سایر وسایل الکترونیکی از قبیل رایانه و تلفن همراه، می‌توانند مانع تماس مستقیم کودک با محیط اطراف خود شده و در نتیجه فرصت کشف، بازی و تعامل با محیط را از کودک بگیرند. در این دوران، حتی تماس با سایر افراد و بزرگسالان نیز می‌تواند برای رشد اجتماعی و شناختی کودک مفید باشد. با افزایش سن، تماشای بیش از حد تلویزیون، بخش عمده‌ای از وقت روزانه کودکان را به خود اختصاص می‌دهد و با فعالیت‌هایی نظیر فعالیت‌های بدنی، انجام تکالیف مدرسه، کتاب خواندن، بازی کردن با دوستان و گذراندن وقت با اعضای خانواده در تعارض قرار می‌گیرد. البته در رابطه با تلویزیون و آثار مثبت و منفی تماشای برنامه کودک بر کودکان، تاکنون بحث‌های زیادی مطرح شده است. برخی معتقدند در رابطه با آثار منفی تماشای تلویزیون اغراق‌های زیادی صورت گرفته است. به طور کلی می‌توان گفت تلویزیون نیز مانند هر وسیله دیگری می‌تواند برای کودکان مفید و یا مضر باشد. همه چیز بستگی به نوع استفاده ما از آن وسیله دارد.

آثار مثبت تماشای تلویزیون در کودکان

بسیاری از ما با شنیدن عنوان «برنامه کودک» به یاد برنامه‌هایی صرفا مفرح برای کودکان می‌افتیم. اما امروزه، برنامه کودک‌های بسیاری جنبه آموزشی نیز پیدا کرده‌اند. در واقع هدف اصلی از ساخت این برنامه‌ها، آموزش نکته‌ای خاص به کودک است. در فصول خاصی از سال، که کودک فرصت زیادی برای بازی در محیط بیرون از خانه ندارد، مانند فصل زمستان، تماشای این نوع برنامه‌ها برای او بسیار مفید خواهد بود.

گسترش دایره لغات

تماشای برنامه کودک‌های آموزشی به گسترش دایره لغات کودک کمک بسیاری خواهد کرد و اطلاعات عمومی‌او را افزایش خواهد داد. کودکانی که برنامه‌های آموزشی بیشتری تماشا می‌کنند معمولا شنونده‌های بهتری نیز هستند.

آشنایی با بسیاری از مفاهیم

برخی برنامه‌ها مخصوص کودکان ۲ تا ۵ سال ساخته می‌شوند. کودکان می‌توانند با تماشای این برنامه‌ها، به تدریج با حروف الفبا، اعداد، اشکال، رنگ‌ها و بسیاری مفاهیم دیگر آشنا شوند. همه‌این یادگیری‌ها در طی فرایندی تدریجی و مفرح صورت می‌گیرد.

آشنایی با طبیعت

برنامه کودک‌هایی که در رابطه با حیوانات و حیات وحش ساخته می‌شوند، کوکان را با طبیعت آشنا می‌کنند و نگاهی واقع‌گرایانه به آنها می‌بخشند.

ارائه وقایع تاریخی

برخی برنامه‌ها و کارتون‌ها دارای داستانی تاریخی هستند. این برنامه‌ها، برای کودکانی که سن بیشتری دارند بسیار مفیدند، زیرا وقایع تاریخی را در قالب داستان به کودک ارائه می‌دهند و در نتیجه برای همیشه در ذهن او می‌مانند.

پاسخ به سوالات کودک

برخی برنامه کودک‌ها به کودکان روش تهیه غذاها یا سایر محصولات را نشان می‌دهند. تماشای اینگونه برنامه‌ها، روش خوبی برای گرفتن پاسخ بسیاری از سوالاتی است که کودکان در ذهن خود دارند.

ترویج ورزش کردن

برخی برنامه کودک‌ها، ورزش کردن را ترویج می‌دهند و کودکان را به انجام فعالیت‌های بدنی مخصوص خانه ترغیب می‌کنند. هرچند تعداد این برنامه‌ها کم است، اما تماشای آنها مفید خواهد بود.

آثار منفی تماشای تلویزیون در کودکان

تماشای برنامه کودک، و به طور کلی تماشای تلویزیون، اگر بدون نظارت، برنامه ریزی و کنترل والدین صورت گیرد، می‌تواند آثار زیانبار متعددی برای کودکان داشته باشد.

عدم انجام فعالیت‌های حقیقی

تماشای بیش از حد تلویزیون کودکان را از انجام فعالیت‌های «حقیقی» باز می‌دارد. کودکانی که بیشتر ساعات خود را در روز به تماشای برنامه‌های تلویزیونی اختصاص می‌دهند، میل کمتری به خارج شدن از خانه و بازی با دوستان خود دارند. فعالیت بدنی اینگونه کودکان نیز به همین دلیل، به میزان قابل توجهی کمتر از هم سن و سالان خود است.

افزایش احتمال ابتلا به چاقی و برخی بیماری‌ها

تماشای تلویزیون برای مدت طولانی، احتمال ابتلای کودکان به چاقی را افزایش می‌دهد. این حالت زمانی تشدید می‌شود که کودک در کنار تماشای برنامه مورد علاقه خود، به خوردن مواد شیرین، چرب و چاق کننده نیز مشغول شود. مشکلات مربوط به ستون فقرات در دوران کودکی و بیماری‌هایی نظیر بیماری‌های قلبی، خستگی، اختلالات روانی، و مشکلات بینایی در بزرگسالی از جمله آثار نامطلوب تماشای تلویزیون و برنامه کودک برای کودکان است.

کم‌‌خوابی کودک

شاید به نظر رسد کودکی که تلویزیون تماشا می‌کند کار سختی انجام نمی‌دهد. اما همین فعالیت به ظاهر ساده، از نظر روانی کودک را خسته می‌کند. تماشای بیش از حد تلویزیون باعث می‌شود کودک تکالیف مدرسه را به موقع انجام ندهد و از این جهت دچار اضطراب شود. همچنین معمولا تماشای برنامه کودک تا دیروقت، مانع از به خواب رفتن کودک در ساعات مناسب می‌شود. اینگونه کودکان اغلب با کم خوابی مواجه هستند.

آموزش رفتارها و الفاظ نامناسب

برخی برنامه‌هایی که امروزه برای کودکان ساخته می‌شوند، برای سن آنها مناسب نیستند. این برنامه‌ها، رفتارهای خشونت آمیز و پرخاشگری را در کودکان افزایش می‌دهند. برخی برنامه‌ها نیز دارای مضامین نامناسب هستند و گه گاه شخصیت‌های آن نیز از الفاظ نامناسب استفاده می‌کنند.

افزایش مادی‌گرایی

متاسفانه امروزه بسیاری از برنامه کودک‌ها، مادی‌گرایی را در کودکان افزایش می‌دهند. این حالت، زمانی تشدید می‌شود که تبلیغات تلویزیونی نیز در کنار برنامه کودک پخش شود. همین عامل میل کودکان را به خریدن کالای تبلیغ شده بیشتر می‌کند به طوریکه اگر والدین آن کالا را برای فرزندشان نخرند، او احساس کمبود خواهد کرد.