علت دروغگویی در کودکان، مچ بگیرم؟

چقدر به خودتان مطمئن هستید که می‌توانید مچ کودکان را هنگام دروغ‌گویی بگیرید؟ و اگر آن کودک، فرزند خودتان باشد، چه؟
به گزارش فرادید به نقل از سایکولوژی تودی، تمام پدر و مادرها به شکلی با این مسئله دست و پنجه نرم می‌کنند؛ دروغگویی می‌تواند در مدرسه، دادگاه جنایی و یا کانون اصلاح و تربیت رخ دهد. همچنین سوال فوق همواره یکی از دغدغه‌های ذهنی بسیاری از کارشناسان، قضات، معلمان، افسران پلیس و روانشناسان است. اما پرسش اینجا است که افراد خبره در این کار تا چه اندازه موفق هستند؟
محققان دست یافته‌اند که کودکان از سن ۳ سالگی می‌توانند تعمدا دروغ بگویند اما تشخیص راست و دروغشان اصلا کار ساده‌ای نیست. برخی برای تشخیص به علائم دروغگویی پناه می‌برند: عدم برقراری ارتباط چشمی، بی‌قرار بودن، اضطراب، مشکل در تکلم و حالت چهره. فارغ از میزان اطمینان افراد نسبت به کارکرد این علائم، تشخیص راست و دروغ امری صرفا تصادفی است! این آمار حتی بین متخصصین مانند معلمین مدرسه، روانشناسان و کارکنان مراکز حفاظت از کودکان نیز چندان امیدبخش نیست.
تحقیقات نشان داده که کودکان می‌توانند به اشکال مختلف دروغ بگویند. مثلا می‌توانند وقوع اتفاقی را انکار کنند ولی همزمان با علائم کلامی و غیرکلامی، دروغشان را آشکار کنند. به مرور زمان و بزرگتر شدن کودک، مهارت وی در عدم نشان دادن علائم برملا کننده بیشتر و بیشتر می‌شود. آن‌ها همچنین می‌توانند به دروغ‌های پیشین خود دامن بزنند تا دروغ جدیدشان را واقعی جلوه دهند. ضمنا از آنجایی که ممکن است از کودکان به عنوان "شاهد" یا موکل در دادگاه‌های جنایی استفاده شود، خصوصا زمانی که سو استفاده جنسی و خشونت فیزیکی علیه‌شان صورت گرفته، مسئله دروغگویی کودکان بیشتر خودش را نشان می‌دهد.

آیا می‌توانید مچ کودکتان را بگیرید؟

مقاله‌ای که اخیرا در ژورنال "قانون و رفتار انسانی" به چاپ رسیده، به توانایی تشخیص بزرگترها در مواجه با دروغ کودکان پرداخته است. نیکولاس اسکوریخ، پژوهشگر دانشگاه کالیفرنیا، به همراه گروهی از محققان ۴۵ آزمایش را بر روی ۷۸۹۳ بزرگسال و ۱۸۵۸ کودک پیاده کردند. در تمام این ۴۵ مورد، از قضات بالغ خواسته شد تا نسبت به صحت جملات بیان شده از سوی کودکان داوری کنند. اکثر قضات آموزش خاص و رسمی در مورد دروغ‌سنجی کودکان ندیده بودند و تنها در ۱۲ مورد از افراد متخصص استفاده شده بود.

دروغ‌های استفاده شده در این تحقیق به سه روش زیر بود:
آماده سازی صریح: یک فرد بزرگسال جزئیات دروغگویی را در اختیار کودک می‌گذاشت (به شکل یک داستان)
آماده سازی ضمنی: یک فرد بزرگسال چند نکته را به کودک می‌گفت تا بتواند داستان دروغین را منطقی جلوه دهد.
دروغ‌های ساختگی: کودک نسبت به یک اتفاقی که خودش شاهدش بوده، تشویق به دروغ‌گویی می‌شود - مثلا کودکی را داخل یک اتاق تنها گذاشته و به او گفته می‌شود که یک اسباب بازی هیجان انگیز جدید پشت سرش قرار دارد اما نباید نگاهی به آن بیندازد. اکثر کودکان نگاه می‌کنند ولی بعد به دروغ می‌گویند که چنین اتفاقی رخ نداده است. از نحوه پاسخگویی کودکان فیلمی تهیه شده که والدین هر کودک باید قضاوت کنند که آیا فرزندش راست گفته یا دروغ.

در تمام مطالعات صورت گرفته، نرخ کلی دقت والدین (در تعیین راست یا دروغ بودن کودکان) نزدیک به ۵۴ درصد بود که به عبارتی کمی بیشتر از تصادفی یا حدس شانسی است. نتایج این مطالعه با نتایج مطالعات مشابه همسو است.

علاوه بر آن، تفاوت معناداری در نوع دروغ به کار گرفته شده - ساختگی یا آموزش داده شده - وجود نداشت. همچنین نرخ تشخیص درست در متخصصین (۵۶ درصد) تفاوت زیادی با افراد معمولی (۵۴ درصد) نداشت. سن کودکان نیز عامل دیگری بود: والدین در تشخیص دروغ‌های کودکان کم سن و سال‌تر از توانایی بیشتری برخوردار بودند که با افزایش سن کودکان، از میزان توانایی والدین کاسته می‌شد. نکته دیگر در مطالعات انجام شده این بود که میزان اطمینان والدین و کارشناسان از قضاوتشان در مورد راست و دروغ بودن ادعای کودکان چندان اهمیتی در نتیجه ندارد.

از آنجایی که در اکثر مطالعات از مصاحبه‌های کوتاه (کمتر از یک دقیقه) با کودکان استفاده شده بود، به پژوهش‌های بیشتری نیاز هست. همچنین در مورد انگیزه‌های دروغگویی کودکان و تکنیک‌هایی که به کار می‌گیرند نیز به تحقیق و بررسی بیشتری نیاز است.
در واقع، مسئله دروغ در کودکان می‌تواند انعکاس دهنده رفتارشان در آینده باشد. کودکان به خوبی ماهیت رفتار انسانی را مشاهده می‌کنند. بنابراین، رویکرد کودکان به مسئله دروغ اغلب توسط مشاهده رفتار بزرگترها شکل می‌گیرد.