سونوگرافی در بارداری، یک بعدی یا چندبعدی؟

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان از بایدها و نبایدهای سونوگرافی در زمان بارداری می‌گوید؛ پسر یا دختر؟ این نخستین سوالی است که معمولا پس از انجام سونوگرافی از زنان باردار پرسیده می شود. متاسفانه امروز بسیاری از سونوگرافی‌های انجام شده در دوران بارداری در ایران، غیرضروری تنها به قصد تشخیص جنسیت است نه تشخیص ناهنجاری‌های مادرزادی و انجام سونوگرافی‌های بی‌مورد تنها بیمار را متحمل هزینه ‌های بالا کرده، بلکه برای جنین نیز عوارض نامطلوبی دارد. به هر جهت سونوگرافی یکی از الزامات مراقبت‌های دوره بارداری شده است و زنان باردار طی یک دوره حاملگی به دفعات برای انجام سونوگرافی مراجعه می کنند که به جز مسائل ایمنی و عوارض سلامت آن هزینه های زیادی هم به آنان تحمیل می شود که گاهی اصلا ضروری نیست.
در این زمینه نظرات علی حکمت نیا، متخصص رادیولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان را جویا شدیم.سونوگرافی‌ها با اینکه شمار نقص‌های جسمانی که بشر عاجز از درمان آن است را در جامعه کاهش داده و نقش موثری در پیشگیری از بسیاری عوارض و مرگ و میرها داشته است؛ با تکرار بی‌دلیل و غیرموجه به خصوص انواع دو و سه‌بعدی آن ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری را در آینده به دنبال داشته باشد. علی حکمت نیا نیز این ادعا را تایید می‌کند و در گفت وگو با اصفهان زیبا می‌گوید: عموما برای زنان در دوران بارداری اگر به مورد مشکوکی بر نخوریم حداقل سه بار سونوگرافی تجویز می‌شود، ولی بعضی از زنان از نگرانی یا عوامل دیگر اصرار به سونوگرافی بیشتر دارند، اما خیلی از افراد هم به خاطر موارد مشکوکی که در دوران بارداری یا بارداری قبلی برای آنها اتفاق افتاده سونوی بیشتری را تجربه می کنند.این متخصص رادیولوژی درمورد چرایی استفاده از سونو در سه مرحله اینگونه توضیح می‌دهد: باید توجه داشت که در بار اول حتما حاملگی داخل رحمی، کنترل قلب جنین و تخمین زمان زایمان باید بررسی شود. در بار دوم باید بیشتر به بررسی آنامولی یا اسکن سه ماهه جنین پرداخت و در بار سوم موقعیت جنین، وضعیت جنین و مایع آمنیون و وزن جدید حتما کنترل شود.او در پاسخ به سوال آیا انجام بیش از حد سونوگرافی هم می تواند مضر باشد، می‌گوید: تا به حال گزارش قطعی مبنی بر مضر بودن سونوگرافی داده نشده است، ولی زمان انجام آن در هر بار اهمیت دارد و در حداقل مدت زمانی که لازم است باید انجام شود.حکمت‌نیا بسیاری ناهنجاری‌های جنینی را پیامد تکرارهای بی‌مورد و غیرضروری سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی در مراحل اول می داند و ادامه می‌دهد: منابع علمی بر این عقیده هستند که در حاملگی اول بایستی سونوگرافی معمولی انجام شود و در صورتی‌که در این سونوگرافی شک به ضایعه ای در جنین شد، سونو گرافی سه بعدی یا چهار بعدی در مرحله بعدی انجام شود و به طور معمول برای بررسی حاملگی در مرحله اول از سونوگرافی سه بعدی یا چهار بعدی نبایستی استفاده شود.این متخصص رادیولوژی بررسی سن حاملگی از طریق سونوگرافی را اینگونه شرح می دهد:سن حاملگی که بر اساس AC (دور شکم جنین)،BPD (قطر جمجمه جنین)، FL (طول ران جنین)، CRL (طول جنین در سه ماهه اول) گرفته می شود در سه ماهه اول و دوم دقیق تر هستند، ولی در سه ماهه سوم دقت بالا ندارد.حکمت نیا در پاسخ به سوال آیا باید برای سونوگرافی به متخصصان زنان مراجعه کرد یا به رادیولوژی می‌گوید: قطعا متخصصان رادیولوژی، چون در طی دوره چهار ساله تخصص رادیولوژی کلیه مباحث علمی و تئوریک سونوگرافی را به شکل آموزش مستمر و عملی فرا گرفته و افرادی که این دوره را طی می کنند کاملا با مباحث علمی و تئوری و عملی سونوگرافی آشنایی کامل پیدا می‌کنند و در پایان دوره خود امتحان کتبی و شفاهی را بایدبا موفقیت طی کنند تا مجاز به انجام سونوگرافی باشند.این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در ادامه در دفاع از بجا تجویز کردن سونوگرافی توسط پزشکان می‌گوید: امید است بحث خود ارجاعی نباشد که قطعا در بخش های رادیولوژی و سونوگرافی وجود ندارد و از نظر علمی نبایستی بدون دلیل مشخص از سونو گرافی استفاده شود، ولی در مواردی مثل کاهش مایع آمنیون، کاهش حرکت جنین، کاهش وزن جنین نیاز به سونوگرافی کنترل وجود دارد، چون برای انجام سونوگرافی حتما باید دلیل علمی وجود داشته باشد.