جفت چگونه تشکیل می شود؟

جفت مسئول تأمین غذا و اکسیژن برای جنین است که به‌وسیله آن مادر و جنین باهم ارتباط پیدا می‌کنند. در زبان لاتین، پلاسنتا (جفت) به معنای شیرینی است، زیرا در آخر بارداری جفت درواقع شبیه به یک شیرینی بزرگ اسفنجی است که قطر آن به‌طور متوسط ۲۰ سانتی‌متر و ضخامت آن به ۲ تا ۳ سانتی‌متر می‌رسد. جفت عضوی است که به‌وسیله آن مادر و جنین باهم ارتباط پیدا می‌کنند. مواد غذایی و اکسیژن از مادر به جفت و از جفت به جنین منتقل می‌شود. در مقابل مواد دفعی از جنین به جفت و از جفت به مادر منتقل می‌شود. جفت به‌وسیله بند ناف به جنین متصل است و بند ناف از دو شریان و یک ورید تشکیل‌شده که داخل غلافی قرارگرفته‌اند.

ساختار جفت

جفت اندامی است که جنین را به دیواره رحم متصل می‌کند تا جنین بتواند از طریق خون مادر اکسیژن و مواد غذایی را دریافت کند. جفت انسان در پایان ۴۰ هفته بارداری به شکل صفحه گرد و پهن است و قطری حدود ۱۵ تا ۲۵ سانتی مترو ضخامت ۲ تا ۳ سانتی مترو وزنی حدود ۵۰۰ گرم دارد.

جفت از دو سطح تشکیل‌شده است که عبارتند از

سطح مادری که محل اتصال جفت به رحم است، این سطح قرمزرنگ و خون‌آلود بوده و از تعدادی برجستگی تشکیل می‌شود. سطح جنینی که سطحی صاف و پوشیده از پرده‌های جنینی است و بند ناف به آن متصل است. بند ناف به سطح جنینی واردشده و شاخه‌شاخه می‌شود و سطح جفت را می‌پوشاند. اتصال بند ناف به جفت معمولاً خارج از مرکز است و گاهی به حاشیه جفت نیز متصل می‌شود.

پرده‌های جنینی دو نوع می‌باشند که عبارتند از

- پرده آمنیون که شفاف و نازک مثل پوست پیاز ولی محکم و مقاوم است و روی جنین را می‌پوشاند.

- پرده کوریون ضخیم‌تر از آمنیون است ولی مقاومت آن کمتر می‌باشد، این پرده در خارج آمنیون قرارگرفته و به آن چسبیده است.

چسبندگی بین این دو پرده زیاد نیست و بعد از خارج شدن جفت به راحتی از یکدیگر جدا می‌شوند، و این دو پرده نقش محافظت‌کننده برای جنین دارند. جفت از ۱۵ تا ۲۰ ناحیه برجسته به نام کوتیلدون تشکیل می‌شود.

عملکرد جفت

جفت علاوه بر تبادل غذایی وظایف دیگری هم بر عهده دارد که عبارتند از:

- برقراری گردش خون مادری جنینی

- تبادل گازها مانند اکسیژن، دی اکسیدکربن و منواکسید کربن

- تبادل مواد غذایی و الکترولیت‌ها مانند اسیدهای آمینه، پروتئین‌ها، اسیدهای چرب، کربوهیدرات‌ها و ویتامین‌ها

- تولید هورمون‌های لازم برای ادامه بارداری مثل هورمون استروژن، پروژسترون، گنادوتروپین جفتی HCG

- عبور بعضی آنتی‌بادی‌های مادر به جنین. برای مثال اگر مادری قبلاً دچار بیماری مخملک شده باشد، چون خون مادر در برابر این بیماری مصونیت یافته کودک نیز در مقابل بیماری مخملک ایمن می‌گردد و تا شش ماه پس از تولد به این بیماری دچار نمی‌شود.

- جفت به‌عنوان محافظ عمل می‌کند به همین دلیل اکثر میکروب‌ها نمی‌توانند از جفت عبور کنند. البته همیشه این‌طور نیست زیرا موادی مانند میکروب "کولی باسیل" یا "سفلیس" از نوزدهمین هفته به بعد می‌توانند از آن عبور کنند. بعضی از داروهایی که توسط مادر مصرف می‌شود از جفت به جنین منتقل می‌شود بنابراین باید دقت شود مادر بدون تجویز پزشک دارو مصرف نکند. داروهای گیاهی نیز به‌هرحال دارو هستند و به جفت انتقال می‌یابند و ممکن است برای جنین مضر باشند پس نباید بدون هماهنگی با پزشک مصرف شوند.

نقش هورمون‌های جفت

یکسری هورمون‌ها توسط جفت تولید می‌شوند که هرکدام وظایف خاصی به عهده‌دارند که شامل موارد زیر می‌باشند:

هورمون گنادوتروپین HCG

اولین هورمونی که جفت تولید می‌کند HCG است. این هورمون در خون و ادرار مادر یافت می‌شود. تست‌های آزمایشگاهی از طریق این هورمون قادر به تشخیص بارداری است. تقریباً ۱۰۰ روز بعد از اولین روز آخرین قاعدگی به پایان‌ترین سطح خون می‌رسد و تا پایان بارداری در این مقدار باقی می‌ماند. ۳ تا ۴ هفته بعد از پایان بارداری سطح HCG در خون و ادرار مادر به مقادیر قبل از بارداری می‌رسد. HCG فقط در دوران بارداری و توسط جفت ترشح می‌شود.

لاکتوژن

این هورمون مانند هورمون رشد عمل می‌کند و دریافت قند خون مادر را در جنین تسریع می‌کند. همچنین باعث تکامل پستان‌ها برای تولید بیشتر می‌شود.

استروژن

موجب تحریک و تکامل غدد پستانی و رحم می‌شود.

پروژسترون

برای حفظ و ادامه بارداری ترشح می‌شود.

انواع جفت ازنظر محل قرارگیری

هر جا که جنین اولیه لانه گزینی کند، جفت در آنجا ریشه کرده و رشد می‌کند. بسته به اینکه در کدام قسمت رحم ریشه کند نام‌های مختلفی می‌گیرد که عبارتند از:

- جفت خلفی Posterior: محل لانه گزینی جفت در دیواره پشتی رحم است.

- جفت قدامی Anterior: محل لانه گزینی جفت در دیواره جلویی رحم است.

- جفت فوندال Fondal: محل لانه گزینی جفت در بالاترین قسمت رحم است.

- جفت جانبی Lateral: وقتی محل جفت در قسمت چپ یا راست رحم است.

- جفت پایین Low Lying: وقتی‌که جفت در قسمت تحتانی رحم لانه گزینی کرده است.

اختلالات جفت

در حالت معمولی پرزهای جفت در ضخامت پوشش داخلی رحم (آندومتر) قرار دارند و موقع زایمان به‌راحتی کنده می‌شوند ولی زمانی که ناهنجاری وجود دارد پرزهای جفت عمیق‌تر نفوذ می‌کنند و هنگام خروج جفت ایجاد مشکل کرده و حتی گاهی ممکن است به درآوردن رحم منجر شود.

اختلال آکرتا

در این ناهنجاری پرزهای جفت به لایه میانی رحم (میومتر) می‌رسند، ولی به همه ضخامت آن نفوذ نمی‌کنند.

اختلال اینکرتا

در این ناهنجاری پرزهای جفتی کاملاً به داخل میومتر نفوذ می‌کنند.

اختلال پرکرتا

که بدترین شکل این ناهنجاری است، پرزهای جفتی پس از عبور از میومتر به پوشش سروزی بیرون رحم (پری متر) می‌رسند.

جفت سرراهی

ممکن است محل قرارگیری جفت در رحم اختلالاتی را برای جنین ایجاد کند که به آن جفت سرراهی می‌گویند که جفت در قسمت پایین رحم قرارگرفته است.

جدا شدن زودرس جفت (دکولمان جفت)

اگر جفت زودتر از زمان زایمان از رحم جدا شود به آن جدا شدن زودرس جفت می‌گویند.

خروج جفت در زایمان

علامت جدا شدن جفت عبارتند از:

- سفت شدن رحم

- خروج ناگهانی خون

- بالا آمدن رحم درشکم

- بیرون‌زدگی بندناف از واژن

بعد از جدا شدن جفت از مادر خواسته می‌شود که زور بزند چون همین زور زدن ممکن است منجر به خروج جفت گردد. بعد از خروج جفت مادر باید با دقت معاینه شود تا از خروج کامل آن و باقی نماندن بخشی از جفت در رحم مطمئن شوید.