شیر خشک خوردن نوزاد، مضرات

جمع آوری داده های مراکز بهداشت سراسر کشور نشان می دهد نیمی از نوزادان ایرانی تغذیه انحصاری با شیرخشک دارند.

اگرچه شیر مادر بهترین و کاملترین غذا برای نوزاد است اما این آمار نشان گر آن است که مادران ترجیح می دهند فرزندشان با شیر خشک تغذیه شوند. علاوه بر ارتباط مستقیم تغذیه با شیر مادر و سلامت کودک، رابطه عاطفی میان مادر و کودک در سال‌های شیرخوارگی آن را به عملی احترام‌ برانگیز در میان فرهنگ‌های مختلف تبدیل کرده است. بر همین اساس اول آگوست (۱۰ مرداد ماه) روز جهانی شیر مادر نامیده شده تا تاکید دوباره‌ای باشد بر لزوم توجه به تغذیه کودک و اهمیت شیر مادر در سلامت مادر و فرزند. با این وجود نیمی از مادران ایرانی برای تغذیه فرزندان خود از شیر خشک استفاده می کنند صرف نظر از اینکه چه بیماری هایی کودکانشان را تهدید می کند.

دکتر زحمتکش مسئول برنامه نوزادان دانشگاه علوم پزشکی شیراز به تغذیه انحصاری با شیرخشک اشاره کرده و می گوید: تغذیه انحصاری یعنی اینکه کودک صرفا از شیر مادر یا شیرخشک استفاده کند و در حال حاضر نیمی از جمعیت کشور تغذیه انحصاری شیرخشک را برای کودکانشان برگزیده اند.

وی با اشاره به اینکه شیر مادر الزاما محاسنی دارد که قابل قیاس با شیر خشک نیست، اظهار می کند:شیر خشک عصاره فراوری شده شیر گاو است که تغییراتی در آن ایجاد شده و تا حد زیادی سازگار است اما آلرژی ها در کودکان شیر خشکی بیشتر است؛ همچنین سیستم ایمنی بچه هایی که با شیر خشک بزرگ می شوند نسبت به سایر کودکان ضعیف تر است. او مسئله مهم دیگر را نحوه جذب مکمل های شیر مادر عنوان کرده و می گوید: مکمل هایی که در شیر مادر وجود دارد جذب آن بیشتر و راحت تر از مکمل های شیر گاو است.

«آهن شیر مادر اگرچه کمتر از شیر خشک است اما به همان میزان راحت تر جذب می شود.» دکتر زحمتکش در ادامه عنوان می کند:کلسیم، آهن و ویتامین های شیر مادر به راحتی جذب بدن کودک می شود و اگرچه این مواد با درصد بالا در شیرخشک وجود دارد اما به همان میزان جذب کمتری دارد. مسئول برنامه نوزادان دانشگاه علوم پزشکی شیراز یادآور می شود: نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند کمتر دچار کمبود املاح و آهن می شوند. او معتقد است: اگر مادران در ۶ ماه اول از شیر خود برای نوزادشان استفاده نکنند قابل جبران نخواهد بود.« فشار خون بالا، افزایش کلسترول، چاقی و دیابت در آینده کودکانی که از شیر مادر تغذیه نکرده اند را تهدید می کند.»

دکتر زحمتکش تصریح می کند:اینها بیماری های غیر واگیری است که در بزرگسالی بروز کرده و تبعات جبران ناپذیری را متوجه کودک می کند.

فارس کمی بالاتر از میانگین کشوری

مسئول برنامه نوزادان دانشگاه علوم پزشکی شیراز با تاکید بر اینکه باید تلاش کرد این شاخص در اجتماع بالا رود، می گوید: اگر بخواهیم این شانس را در نسل آینده بالا ببریم باید مصرف شیر مادر در کودکان را توصیه کنیم.

وی به میزان استفاده نوزادان فارسی از شیرخشک نیز اشاره داشته و می افزاید: براساس آخرین آماری که از شبکه های بهداشت و درمان استان جمع آوری شده شاخص تغذیه انحصاری در استان فارس با شیر مادر کمی بالاتر از میانگین کشوری است اما هنوز انتظار می رود بالاتر از این میزان باشد و باید تلاش کرد تا تعداد مادرانی که از شیر خود به جای شیر خشک استفاده می کنند افزایش یابد. دکتر زحمتکش اهمیت مسئله را به آگاهی بخشی به مردم نسبت داده و می افزاید: اطلاع رسانی از محاسن شیر مادر و مضرات شیر خشک می تواند مادران را متوجه این بخش کند.

«ما در مراکز و پایگاه های خود از زمان بارداری، آموزش هایی را به مادران می دهیم اما باید توجه داشت باورهای غلطی که شکل گرفته باید تغییر یابد.» این پزشک در ادامه تصریح می کند: همانطور که این روزها مسئله زایمان طبیعی مورد توجه زنان قرار گرفته تغذیه با شیر مادر نیز می تواند مورد تاکید بیشتر قرار گیرد.

رفع موانع اشتغال مادران شیرده

مسئول برنامه نوزادان دانشگاه علوم پزشکی شیراز به مسئله اشتغال مادران شیرده نیز اشاره داشته و می گوید:اتفاقات خوبی در زمینه اشتغال مادران شیرده افتاده است، مرخصی های دوران زایمان، تسهیل در شرایط کار پرسنل در برخی دانشگاه ها، ایجاد مهدهای کودک در نزدیکی محل کار مادران شیرده در برخی ادارات از جمله آنهاست.

دکتر زحمتکش بر اطلاع رسانی بیشتر تاکید داشته و می گوید: اطلاع رسانی بیشتر سبب تسهیل شرایط کار مادران شاغل می شود که باید مسئولین نیز مورد توجه قرار دهند؛ مرخصی زایمان در برخی دستگاه ها از ۶ به ۹ ماه رسید اما متاسفانه تعداد آنها اندک است و بیشتر دستگاه های اجرایی آن را اجرا نمی کنند.

مسئول برنامه نوزادان دانشگاه علوم پزشکی شیراز جلب حمایت مسئولیت در سطح کلان را خواستار شده و می گوید: برای کمک به تربیت کودکانی با احتمال بیماری های کمتر نیاز به تصمیم گیری مسئولان در سطح کلان هستیم تا از مادران شاغل شیرده حمایت شود.

شیر مادر؛ فراهم کننده شرایط تکامل ذهنی نوزاد

شیر مادر بهترین ماده برای تغذیه شیرخواران بوده و منافع بسیار زیادی برای سلامتی مادر و کودک در کوتاه مدت و بلندمدت دارد. دکتر انیسه محمودی پزشک تغذیه نیز در تائید این مطلب به خبرنگار ما می گوید: از نظر علمی، بهترین شیر برای هر نوزاد، شیر مادر خودش بوده و شیر مادرانی که نوازادان نارس دارند غنی تر و پر انرژی تر از شیر مادران دارای نوزاد رسیده است.

او یادآور می شود: همه مادران به طور بالقوه می توانند شیردهی داشته باشند به جز مادرانی که مبتلا به بیماری های مزمن و صعب العلاج هستند.

وی با اشاره به زمان شروع شیر دادن به نوزاد، اظهار می کند: نوزاد باید تغذیه با شیر مادر را از همان لحظات ابتدایی تولد، شروع و به دلخواه خود در هر زمان و مکان، شب و روز تا پایان شش ماهگی به تنهایی و منحصرا با شیر مادر ادامه دهد.

این پزشک تغذیه معتقد است: مدت تغذیه با شیر مادر دو سال تمام و گاه بیشتر است که در بیشتر نقاط جهان این مدت زمانی رعایت می‌شود. دکتر محمودی با اشاره به فواید شیر مادر آن را یکی از بهترین مواد غذایی برای تغذیه کودک شیرخوار می داند که دارای بهترین مواد غذایی مورد نیاز برای نوزاد از نظر ترکیبات موجود در شیر مانند اسیدهای چرب، لاکتوز و اسیدهای آمینه است.

وی می افزاید: وجود مواد ایمنی زا در شیر مادر، کودک را از ابتلا به بیماری های عفونی مانند اسهال، بیماری‌های سیستم تنفسی مانند عفونت گوش و ریه محافظت می کند و بهترین شرایط رشد و تکامل ذهنی او را فراهم می کند. همچنین احتمال ابتلا به آلرژی، آسم، بیماری های قلبی و چاقی را کاهش می دهد و به خوبی هضم و جذب می شود.

او با اشاره به مصرف شیر خشک و ارتباط آن با بروز عوارض متعددی همچون؛ بیماری های مربوط به روده در نوزادان نارس، سوراخ شدن روده، عفونت و افزایش مرگ و میر نیز می گوید: امروزه برای برطرف سازی این مسئله مهم در بسیاری از بخش ها برای این دسته از نوزادان نارس که هنوز شیرمادر خودشان تولید و یا جاری نشده و یا کافی نیست، از شیر اهدایی پاستوریزه شده مادر استفاده می کنند و کلیه این پاستوریزاسیون و سترون سازی شیرمادر در بانک شیر انجام می شود.