قاعدگی نامنظم نشانه چیست؟

یکی از موضوعات مهم برای خانم‌ها که می‌تواند نشانه‌ای از سلامت یا بیماری برای آنها باشد، نظم قاعدگی است، به‌طوری که یک خانم همیشه زمان قاعدگی خود را چک می‌کند و در یاد می‌سپارد. شاید یکی از نگرانی‌هایی که خانم‌ها دارند این است که قاعدگی سالم و طبیعی داشته باشند چراکه بخش بزرگی از سلامت در خانم‌ها به همین موضوع مربوط می‌شود تا آنجا که حتی چند روز تاخیر یا تعجیل در قاعدگی ممکن است نیاز به بررسی‌های بیشتر، آزمایش، سونوگرافی و... داشته باشد. هرچه زودتر برای تشخیص و درمان اقدام کنید، بهتر می‌توانید مشکل را حل کنید.

قاعدگی نامنظم و علل آن چیست؟
دکتر شیرین قاضی‌زاده، بی‌نظمی در قاعدگی را به این صورت تعریف می‌کند: اگر خانمی کمتر از ۲۵ یا بیشتر از ۳۵ روز در ماه قاعده نشود، می‌توان گفت قاعدگی نامنظمی دارد. به‌علاوه میزان خونریزی هم می‌تواند نشانه مهمی باشد. به این ترتیب اگر حجم خون خارج شده از رحم بسیار زیاد، قاعدگی بسیار دردناک یا خون خروجی از بدن به‌صورت لخته باشد در این صورت باید بررسی‌های بیشتری برای علت آن انجام شود. بنابراین توصیه می‌کنیم خانم‌ها حتما به این موارد توجه داشته و زمان قاعدگی و عدم آن را درنظر داشته باشند. اساسا قاعدگی نامنظم، به‌دلیل تخمک‌گذاری نامنظم است. علل مختلفی برای قاعدگی نامنظم وجود دارد که ازجمله این علل می‌توان به عدم تعادل هورمون‌ها، کیست‌های تخمدان، بارداری و... اشاره کرد. به‌علاوه استرس، نوع شغل، نوع سبک زندگی، مسافرت سنگین، فعالیت شدید بدنی، کم‌وزنی شدید یا از دست دادن شدید وزن و فشار روانی در بروز قاعدگی نامنظم موثر است.

عوامل ایجاد قاعدگی نامنظم
در بسیاری از موارد، قاعدگی نامنظم به شرایط تخمک‌گذاری وابسته است که به دلیل عدم تعادل هورمونی، تخمک‌گذاری در طول چرخه‌ی قاعدگی اتفاق نمی‌افتد یا زمان تخمک‌گذاری در هر ماه متفاوت است. سبک زندگی و شرایط بالینی هم از عوامل دیگری است که روی چرخه‌ی قاعدگی تأثیر می‌گذارد.
۱. ورزش خیلی زیاد یا رژیم غذایی سخت
ورزش‌ بسیار شدید می‌تواند چرخه‌ی قاعدگی را به تأخیر بیندازد یا حتی آن را متوقف کند. توقف قاعدگی در افرادی که ورزش‌های استقامتی انجام می‌دهند متداول است. کمبود وزن و لاغری بیش‌از‌حد به‌علت ورزش زیاد یا رژیم غذایی نامناسب، بی‌نظمی در غذاخوردن و بیماری نیز ممکن است تأثیر مشابهی داشته باشد.
۲. استرس
استرس زیاد یا حتی اضطراب کوتاه‌مدت درباره‌ی یک موضوع خاص می‌تواند تعادل هورمونی شما را به‌هم بریزد و باعث عدم قاعدگی یا چرخه‌ی قاعدگی نامنظم شود.
۳. مصرف قرص
استفاده از قرص‌های کنترل باروری ممکن است میزان قاعدگی را کمتر و دوره‌های قاعدگی را کوتاه‌تر یا بلندتر کند یا باعث عدم قاعدگی شود.
۴. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
این بیماری یکی از انواع کیست تخمدان است و کیست‌های کوچکی در تخمدان ایجاد می‌کند که در روند تخمک‌گذاری اختلال ایجاد می‌کنند. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک معمولا سابقه‌ی قاعدگی نامنظم دارند. به‌علاوه این سندرم تخمدان می‌تواند باعث ناباروری شود و خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی را نیز افزایش بدهد.
۵. سایر بیماری‌ها
اختلالات غده‌ی تیروئید (مثلا پرکاری تیروئید، کم کاری تیروئید و …) و افزایش یا کاهش سطح هورمون تیروئید در خون نیز می‌تواند قاعدگی نامنظم ایجاد کند. از دیگر بیماری‌هایی که در چرخه‌های نامنظم قاعدگی نقش دارند می‌توان به بیماری‌های مقاربتی، دیابت، فیبروئید (رشد غیرطبیعی بافت عضلانی رحم)، اختلالات تغذیه‌ای و اندومتریوز اشاره کرد.
۶. سن
زمانی که اولین دوره‌های قاعدگی شروع می‌شود نباید انتظار داشت چرخه‌های قاعدگی کاملا منظم باشند. معمولا چند سال طول می‌کشد تا این چرخه‌ها منظم شوند. همچنین تغییرات چرخه‌ی قاعدگی یا عدم قاعدگی در زنانی که نزدیک به سن یائسگی هستند بیشتر دیده می‌شود.

کدام بی‌نظمی‌ها مشکل محسوب نمی‌شود؟
اکثر خانم‌ها سیکل 28 روزه می‌گذرانند و 28روز یک‌بار عادت ماهانه می‌شوند؛ این یعنی اکثر خانم‌ها بین 11 تا 13 قاعدگی را در یک سال تجربه می‌کنند. البته بعضی خانم‌ها سیکل 24روزه دارند، حال آنکه سیکل عده‌ای دیگر 35روزه است. علت متفاوت بودن این سیکل در خانم‌های مختلف به ژنتیک و ویژگی‌های جسمی مربوط و طبیعی است. گاهی اوقات روند این سیکل به علل مختلفی به‌هم می‌خورد و نظم قاعدگی از بین می‌رود. البته در مواردی مثل ابتدای بلوغ و اولین دفعات عادت ماهانه و اوایل ورود به دوران یائسگی و آخرین دفعات عادت ماهانه، نامنظم شدن قاعدگی غیرقابل پیش‌بینی نیست.

مهم‌ترین علت بی‌نظمی قاعدگی چیست؟
یکی از علت‌های احتمالی که می‌تواند باعث قاعدگی نامنظم در یک خانم شود، تخمدان پلی‌کیستیک و نشانـــگان تخمدان پلی‌کیستیک است. در این بیماری‌ها تخمدان‌ها از حد طبیعی بزرگ‌تر هستند و در آن کیست‌های متعدد و کوچک (حدود ۵/۰ تا یک سانتی‌متر) دیده می‌شود. در این بیماری‌ها عدم‌تعادل هورمون‌های زنانه، باعث می‌شود تخمک‌ها آزاد نشده و فولیکول‌ها در تخمدان تجمع یابند. کیست‌ها براثر این بیماری‌ها، علائم مختلفی از جمله قاعدگی نامنظم به وجود می‌آیند. به‌علاوه در خانم‌های مبتلا به اختلال نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک، میزان ترشح هورمون LH (هورمونی که باعث آزادسازی تخمک می‌شود)، تعادل خود را از دست داده و چرخه ماهانه یا نامرتب می‌شود یا اصلا قاعدگی اتفاق نمی‌افتد.

عدم تعادلی از جنس مادر شدن
بارداری به خودی خود تعادل هورمون‌ها را به‌هم می‌زند و اگرچه طی بارداری قاعدگی رخ نمی‌دهد اما تاثیر آن می‌تواند بعد از زایمان خود را نشان دهد. برخی خانم‌ها بعد از زایمان و در دوران شیردهی دچار بی‌نظمی در قاعدگی می‌شوند. البته اگر بیماری یا مشکل دیگری وجود نداشته باشد این مشکل بعد از چند ماه از بین می‌رود و بدن به حالت نرمال خود برمی‌گردد. اما اگر این مشکل ادامه پیدا کند و از بین نرود حتما باید بررسی‌های بیشتر انجام شده و علت دقیق آن مشخص شود. توصیه می‌شود زمانی که متوجه خونریزی‌های غیرطبیعی و بی‌نظم بعد از زایمان شدید این موضوع را با پزشک‌تان در میان بگذارید.

کدام بی‌نظمی‌ها مشکل محسوب می‌شوند؟
خانم‌هایی با اضافه وزن و چاق، خانم‌هایی که سطح بالای انسولین دارند، خانم‌هایی که در خانواده خود سابقه بروز کیست‌های تخمدان دارند و خانم‌هایی که تعادل هورمون‌ها در آنها به‌هم خورده، بیشتر در معرض کیست‌های تخمدان و نامنظمی قاعدگی ناشی از آن هستند.

کدام یک خطرناک است؟
ابتلا به کیست و تنبلی تخمدان باید در سریع‌ترین زمان ممکن درمان شود چرا‌که عدم تخمک‌گذاری در مبتلایان به کیست و تنبلی تخمدان، می‌تواند باعث نازایی و عدم تعادل هورمون‌ها ممکن است افزایش خطر سرطان دیواره رحم (آندومتر) و پستان، اختلال در چربی‌های خون، افزایش فشارخون، بیماری‌های قلبی‌- عروقی و دیابت را به همراه داشته باشد.

اگر نامنظمی قاعدگی دارید چه کاری باید انجام دهید؟

تمام خانم‌ها باید الگوی نسبتا ثابتی از قاعدگی را داشته باشند که از 28 روز تا 35روز متفاوت است اما به‌هرحال این الگو باید وجود داشته باشد. اگر قاعدگی نامنظم به هر دلیل بروز کند باید آن را با پزشک در میان بگذارید. در این صورت پزشک حتما تاریخچه‌ای از الگوی قاعدگی، الگوهای خانوادگی، بیماری‌های زمینه‌ای دیگر، سبک زندگی و ویژگی‌های بدنی و... را جمع‌آوری خواهد کرد. به‌علاوه انجام برخی آزمایشات ازجمله تست‌های بارداری (حاملگی)، آزمایش خون جهت اندازه‌گیری میزان سطوح هورمونی و اولتراسونوگرافی از ناحیه لگن به منظور بررسی تخمدان‌ها و رحم لازم است. درمان‌های دارویی برای تنظیم هورمون‌ها یا از بین بردن کیست‌ها، متعادل کردن ورزش‌های شدید، کنترل استرس و فشارهای روانی، تغذیه سالم و... می‌تواند باعث بهبود عملکرد تخمدان‌ها و تنظیم قاعدگی شود.

خونریزی های خطرناک را بشناسید
دو مورد از مشکلات بسیار جدی که خود را با خونریزی (که معمولا با قاعدگی اشتباه گرفته می‌شود) نشان می‌دهد و حتما باید به آن توجه داشته باشید، بارداری خارج از رحم و سقط جنین است. گاهی اوقات در بعضی زنان ممکن است بارداری در خارج از رحم و درون لوله‌های رحمی انجام شود.

در این موارد که بسیار خطرناک هم هست، خونریزی بسیار شدید و دردناک (دردهای شکمی) می‌تواند یکی از نشانه‌های آن باشد. یک قاعدگی شدید که با تاخیر و بعد از زمان مقرر همیشگی رخ دهد هم ممکن است نشانه سقط جنین باشد. یعنی ممکن است خانمی باردار باشد اما به دلایلی جنین سقط شود. در این موارد حتما و در اولین زمان باید به پزشک مراجعه کنید. مصـــرف قرص‌های ضدبارداری دلایل مختلفی ازجمله علل درمانی دارد، اما علت مصرف قرص‌ها هرچه باشد، می‌تواند باعث به‌هم خوردن تعادل هورمون‌ها شود.

همین عدم تعادل هورمونی می‌تواند حداقل برای چند ماه نظم عادت ماهانه را به‌هم بزند. در حقیقت قرص‌های ضدبارداری هورمون‌هایی را به بدن وارد می‌کند که می‌تواند مکانیسم بارداری را به‌هم بزند و از آن پیشگیری کند بنابراین نظم بدن و هورمون‌ها را به‌هم می‌زند. اگر مصرف قرص‌ها با تجویز پزشک باشد، نگرانی زیادی لازم نیست اما به‌هرحال موضوع را با پزشک در میان بگذارید.

پیشگیری از قاعدگی نامنظم و درمان آن
اگر استرس عامل ایجاد قاعدگی نامنظم در شماست، بهتر است با روش‌هایی مانند مدیتیشین، یوگا یا تای‌چی استرس خود را مدیریت کنید. از ورزش‌ شدید و رژیم غذایی سخت که بر چرخه‌ی قاعدگی شما تأثیر می‌گذارد، خودداری کنید.
معمولا برای تنظیم قاعدگی، قرص های ضد بارداری خوراکی تجویز می‌شوند، اما اگر درمان‌های طبیعی را ترجیح می‌دهید می‌توانید از گیاه کوهوش سیاه یا توت‌مار (Black Cohosh) استفاده کنید. این گیاه دارویی معمولا برای درمان قاعدگی نامنظم و نیز درمان سندرم پیش از قاعدگی استفاده می‌شود. البته هنوز مطالعات علمی دقیق این خواص را تأیید نکرده‌اند. درصورتی‌که علاوه بر قاعدگی نامنظم علائم دیگر یا سابقه‌ی بیماری‌های کبدی دارید نباید از کوهوش سیاه استفاده کنید. شاید شنیده باشید که برای تنظیم چرخه‌ی قاعدگی باید شب‌ها اتاق‌ را کاملا تاریک کنید، هرچند تأثیر آن هنوز اثبات نشده است.
درصورتی‌که چند‌بار در سال دچار قاعدگی نامنظم می‌شوید جای نگرانی نیست اما اگر این موضوع به‌طور مرتب اتفاق می‌افتد باید به پزشک مراجعه کنید تا از نظر مشکلات تخمک‌گذاری یا سایر بیماری‌ها بررسی شوید.