دردهای شکمی زنان، بیماری های لگن، رحم و تخمدان

یازده دلیل برای دردها

دردهای شکمی در سنین بلوغ، باروری و دوران یائسگی فقط مربوط به احشای درون شکم نیست و باید با دقت بیشتری بررسی شود؛ چون ممکن است علائمی از ناراحتی‌های زنانه مربوط به داخل لگن باشد که با درد منتشر به شکم تظاهر کرده‌ است.

دو عضو مهم در زنان، یعنی رحم و تخمدان‌ها، بیماری‌های گوناگونی دارد که در این مطلب به هر یک از آنها اشاره خواهیم کرد.

اگر درد لگنی بیش از شش ماه طول بکشد و در فعالیت و زندگی روزمره زن تاثیر بگذارد، به عنوان درد لگنی مزمن از آن یاد می‌شود. برای بررسی بیشتر باید درباره نشانه‌های درد با بیمار صحبت کرد.

مسائلی نظیر این‌ که آیا درد دائمی است، در طول سیکل ماهانه تغییر می‌کند، با دوره‌های ماهانه ارتباط دارد، مدت زمان شروع درد، علائم همراه احساس فشار و سنگینی در ناحیه شکم و لگن، علائم ادراری و مشکلات قاعدگی (لکه‌بینی، خونریزی شدید یا دفع لخته و...) و تغییر در وضع گوارشی مانند یبوست باید کاملا بررسی شود. اما آنچه به متخصص زنان مربوط می‌شود بیماری‌های مربوط به اعضای درون لگن، رحم و تخمدان‌هاست؛ بعد از گرفتن شرح‌حال کامل باید معاینه دقیق لگنی به عمل آید. ترشحات غیرطبیعی و نمونه‌گیری از آنها و نمونه‌گیری از دهانه رحم با پاپ اسمیر مشخص می‌شود. با معاینه می‌توان به وجود توده نیز پی برد و برای تکمیل معاینه سونوگرافی از بیماران درخواست می‌شود.

علت دردهای لگنی چیست؟

- عفونت لگنی: یکی از مهم‌ترین علل درد لگنی وجود بیماری‌های التهابی در لگن است. خانم‌هایی که دچار عفونت‌های مکرر می‌شوند، گاهی عفونت‌شان به قسمت‌های فوقانی مانند لوله‌ها می‌رسد و باعث التهاب در لوله‌های رحمی می‌شود. وجود بعضی توده‌ها در تخمدان هم ممکن است عفونت ایجاد کند؛ بعضی از عفونت‌های ناشی از بیماری‌های آمیزشی هم باعث بروز عفونت منتشره در لگن می‌شود. این بیماران اغلب در طول ماه درد دارند که با عادت ماهانه شدیدتر می‌شود. درمان نیز تجویز داروهای آنتی‌بیوتیک است. اگر بیمار دچار تب شدید باشد، ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان و استفاده از داروهای آنتی‌بیوتیک وسیع‌الطیف و تزریقی باشد.

- چسبندگی‌ها: چسبندگی روده‌ها، مثانه به رحم یا چسبندگی در لوله‌های رحمی را در خانم‌هایی بیشتر مشاهده می‌کنیم که سابقه جراحی در رحم و تخمدان، آپاندیسیت و عفونت‌های شکمی دارند. گاهی لازم می‌شود پزشک با عمل جراحی یا استفاده از لاپاراسکوپی بعضی از چسبندگی‌ها را درمان کند.

- سرویسیت: سرویسیت یا التهاب سرویکس بیماری‌ای است که در آن سرویکس یا دهانه رحم دچار زخم‌هایی مخملی‌شکل ملتهب و قرمز می‌شود. علت آن نیز معمولا ناشی از عفونت‌های داخل واژن است. این خانم‌ها معمولا دردی در ناحیه شکم و انتهای کمر حس می‌کنند؛ البته گاهی هم از لکه‌بینی شکایت دارند. برای درمان حتما باید نمونه یا پاپ‌اسمیر از دهانه رحم بگیرند و به آزمایشگاه بفرستند. پاپ اسمیر روش تشخیصی خوبی برای یافتن سلول‌های بدخیم دهانه رحم است. توصیه می‌شود همه خانم‌ها بعد از ازدواج هر سال پاپ اسمیر انجام دهند.

- فیبروم‌ها: فیبروم‌ها توده‌های خوش‌خیم عضلانی است که در میان زنان شایع است. این توده‌ها با افزایش سن بیشتر بروز می‌کند و ممکن است منفرد یا متعدد باشد. فیبروم‌ها معمولا دردی ایجاد نمی‌کند، ولی گاهی موقعیت و تعداد و اندازه‌شان باعث می‌شود روی رحم، مثانه و روده‌ها فشار وارد آورد و باعث ایجاد درد شود. حتی ممکن است تغییراتی در اجابت مزاج افراد ایجاد کند. البته بیشتر فیبروم‌ها، بخصوص فیبروم‌های بزرگ، با خونریزی‌های شدید همراه است که با سونوگرافی و معاینه دقیق می‌توان به اندازه و تعداد آنها پی برد و درمانی مناسب با توجه به اندازه فیبروم، مکان و سن بیمار انجام داد.

- توده‌های تخمدانی: این توده‌ها در هر سنی قبل از بلوغ، بعد از بلوغ و بعد از دوران باروری ممکن است دیده شود. انواع کیست‌ها‌، توده‌های خوش‌خیم و بدخیم می‌تواند باعث ایجاد درد در ناحیه لگن و شکم شود. سونوگرافی اطلاعات خوبی در اختیار پزشک قرار می‌دهد. بعضی از کیست‌ها با خوردن قرص‌های ضدبارداری بهبود پیدا می‌کند، ولی کیست‌هایی هم هست که رشد فزاینده دارد یا علائمی از بدخیمی نشان می‌دهد که در این صورت باید با عمل جراحی خارج و به آزمایشگاه آسیب‌شناسی فرستاده شود.

- آندومتریوز: یکی دیگر از علل مهم دردهای لگنی، وجود بیماری آندومتریوز است که این روزها تعداد زیادی از زنان مبتلا به آن در کلینیک‌ها مشاهده می‌شوند. بیماری آندومتریوز به دلیل ورود خون در هر عادت ماهانه به درون لگن است که درد مزمن لگنی و درد قاعدگی شدید و پیشرونده با احساس فشار ایجاد می‌کند. این بیماری در خانم‌هایی که دیر ازدواج می‌کنند یا تمایلی به بارداری در سنین پایین ندارند، بیشتر دیده می‌شود.

- افتادگی رحم یا پرولاپس: افتادگی رحم اصطلاح شایعی است که بین زنان رواج دارد. البته افتادگی انواع مختلفی داد و فقط شامل رحم نیست. در هر حال این بیماری معمولا در زنانی که زایمان طبیعی زیادی دارند، دیده می‌شود. این اختلال در اثر شل‌شدن لیگامان‌های نگهدارنده رحم ایجاد می‌شود و رحم از مکان اصلی خود جابه‌جا و به قسمت‌های پایین‌تر کشیده می‌شود. در معاینه نیز درجات افتادگی مشهود است. بیماران معمولا بعد از ایستادن طولانی احساس فشار و درد در لگن دارند. در مواردی که افتادگی شدید باشد و ناراحتی برای بیمار ایجاد کند درمانش جراحی است. البته همه خانم‌ها باید دقت کنند که دچار این مشکل نشوند، چون با بعضی از حرکات تمرینی مانند ورزشی به نام کگل بعد از زایمان می‌توان از بروز انواع افتادگی جلوگیری کرد.

- تخمک‌گذاری: بعضی خانم‌ها حول و حوش تخمک‌گذاری درد‌های خفیفی احساس می‌کنند. این درد بی‌خطر است و به درمان نیاز ندارد.

- دیسمنوره یا درد قاعدگی: با قطع دو هورمون استروژن و پروژسترون، خونریزی ماهانه ایجاد می‌شود. خونریزی با انقباضات عضلات رحمی همراه است. دردهای قاعدگی معمولا بیست و چهار تا هفتاد و دو ساعت طول می‌کشد و با مسکن‌های ضعیف می‌توان این چند ساعت را سپری کرد. فقط در مواردی که بیمار درد تحمل‌ناپذیری دارد، لازم است با سونوگرافی از سالم‌بودن رحم و تخمدان‌ها اطمینان حاصل شود. گاهی دیسمنوره شدید ممکن است علتی غیر از عادت ماهانه ساده داشته باشد.

- عفونت دستگاه ادراری: به دلیل نزدیکی دستگاه ادراری به رحم و تخمدان‌ها گاهی درد بین این دو اشتباه گرفته می‌شود؛ گرچه عفونت ادراری علائم واضحی دارد که تشخیص را برای پزشک آسان می‌کند. عفونت ادراری در مثانه با علائمی مانند سوزش ادراری و درد و فشار در ناحیه لگن همراه است.

- یبوست مزمن: خیلی از خانم‌ها مبتلا به درد لگنی هستند و مدام برای درمان به متخصصان زنان مراجعه می‌کنند. در معاینه نیز موردی تشخیص داده نمی‌شود و بیمار را به حال خود رها می‌کنند؛ در صورتی که وجود دو اختلال گوارشی شایع در زنان، یعنی یبوست و سندرم روده تحریک‌پذیر نادیده گرفته شده است و بیمار همچنان با درد به زندگی خود ادامه می‌دهد و کیفیت زندگی‌اش کاهش می‌یابد. یبوست حتما باید درمان شود. سندرم روده تحریک‌پذیر نیز گرچه دلیل و درمان مشخصی ندارد، اما می‌توان با تغییراتی در سبک زندگی شدت بیماری را کاهش داد. البته درمان این دو مورد مربوط به متخصصان گوارش است.