قطره آهن برای نوزادان، اهمیت آن در چیست؟

دریافت آهن کافی توسط نوزادان از آن رو بسیار مهم است که فقر آهن شکل‌گیری و رشد کودک را با تاخیری جدی مواجه می‌کند و عوارض بلندمدتی را ایجاد می‌کند. نوزادان سالمی که در موعد مقرر به دنیا می‌آیند، معمولاً آهن کافی را در سه ماهه آخر بارداری از مادرشان دریافت می‌کنند، این مقدار نیاز بدن را به مدت ۴ ماه برآورده می‌کند.

نوزادان نارس چون مقدار آهن کافی را در سه ماهه آخر بارداری از مادر دریافت نمی‌کنند، ذخیره آهن کافی ندارند و باید مکمل مصرف کنند. هرچه نوزاد زودتر از موعد مقرر متولد شود و رشد سریع‌تری داشته باشد، به همان نسبت زودتر به مکمل آهن نیاز پیدا خواهد کرد. اگر نوزاد در سن ۴ ماهگی از شیر مادر تغذیه می‌کند و غذای کمکی نمی‌خورد، پزشک اطفال مکمل آهن را توصیه می‌کند؛ چون شیر مادر برخلاف شیر خشک آهن کمی دارد و ذخیره آهن نوزاد نیز تا این سن به شدت کاهش یافته است، بنابراین مکمل آهن باید برای جبران این کمبود مصرف شود. پس از آن که نوزاد شروع به خوردن غذاهای کمکی سرشار از آهن کرد، احتمالاً دیگر نیازی به مکمل آهن نخواهد بود.

اهمیت آهن برای نوزادان

بدن برای تولید هموگلوبین، پروتئین حاوی آهن موجود در گلبول‌های قرمز (RBCs)، به آهن نیاز دارد. هموگلوبین در انتقال اکسیژن و رساندن آن به تمام سلول‌های بدن به خون کمک می‌کند. اگر هموگلوبین وجود نداشته باشد، بدن نیز تولید گلبول‌های قرمز سالم را متوقف می‌کند. عضلات، بافت‌ها و سلول‌های کودک بدون وجود آهن کافی اکسیژن مورد نیاز را دریافت نمی‌کند.

نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، تا ۶ ماهگی هم در بدن خود ذخیره آهن دارند و هم آهن کافی را معمولاً از شیر مادر دریافت می‌کنند. اما نوزادانی که شیر خشک می‌خورند، عموماً آهن کافی را از شیر خشک غنی شده با آهن دریافت می‌کنند. پس از آن که کودک بزرگتر شد و شروع به خوردن غذاهای کمکی یا جامدتر کرد، ممکن است این غذاها حاوی آهن کافی نباشد و به این ترتیب در معرض خطر کم‌خونی فقر آهن قرار بگیرد.

آهن ماده‌ای معدنی است که مصرف بیش از حد آن منجر به مسمومیت می‌شود. بنابراین باید تمام فراورده‌های حاوی آهن را از دسترس نوزادان و کودکان دور نگه داشت. مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی مخصوص نوزادان غالباً به صورت مایع، قطره یا شربت، عرضه می‌شود، چون نوزادان معمولاً نمی‌توانند ویتامین‌ها را به خوبی بجوند یا ببلعند. با این حال ممکن است برنامه غذایی برخی نوزادان به گونه‌ای باشد که نیازی به مصرف مکمل آهن نباشد.

مشکلات ناشی از کمبود آهن

کمبود آهن رشد کودک را به تاخیر می‌اندازد و عوارض زیر را ایجاد می‌کند:

-مشکلات رفتاری و یادگیری

-گوشه‌گیری

-تاخیر در مهارت‌های حرکتی

-ضعف عضلانی

آهن برای سیستم ایمنی نیز مهم است، بنابراین کمبود آهن باعث افزایش موارد عفونت، سرماخوردگی و حمله‌های آنفلوآنزا می‌شود.

مکمل‌های آهن

اگر نوزاد از شیر مادر تغذیه می‌کند: شیر مادر حاوی مقدار کمی آهن است، بنابراین نوزادانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند، پس از ۴ ماهگی بیشتر در معرض خطر فقر آهن هستند. توصیه می‌شود این گروه از نوزادان تا زمان شروع مصرف غذاهای کمکی در سن ۶ ماهگی قطره یا شربت آهن در مقدار مناسب مصرف کنند. پوره گوشت، برشتوک غنی شده با آهن و پوره حبوباتی مانند عدس، لوبیا قرمز، لوبیا چشم بلبلی و لوبیا سیاه از منابع غنی آهن به شمار می‌رود. نوزاد پس از اضافه شدن غذاهای کمکی باید حداقل به مدت ۱۲ ماه دیگر نیز از شیر مادر تغذیه کند. متخصص اطفال مدت زمان و مقدار مصرف مکمل آهن را برای نوزادان زیر یک سال مشخص می‌کند.

اگر شیر مادر بخشی از غذای روزمره کودک را تشکیل می‌دهد: چنانچه شیر مادر بیش از نیمی از غذای روزانه کودک را تشکیل می‌دهد و کودک غذاهای کمکی حاوی آهن نمی‌خورد، شیوه مصرف مکمل مانند مورد قبل خواهد بود.

اگر نوزاد از شیر خشک تغذیه می‌کند: توصیه می‌شود از بدو تولد تا پایان یک سالگی شیر خشک غنی شده با آهن (حاوی ۴ تا ۱۲ میلی گرم آهن) به نوازد داده شود.

نوزادان نارس: چون نوزاد نارس ذخیره آهن کمتری دارد، غالباً علاوه بر آهن دریافتی از شیر خشک یا شیر مادر به مکمل آهن نیز نیاز دارد.

روش مصرف شربت آهن

بطری شربت آهن را قبل از مصرف خوب تکان دهید تا آهن شربت کاملاً پخش شود و کودک مقدار آهن کافی را دریافت کند. شربت یا قطره آهن را با شکم خالی به کودک ندهید. اگرچه آهن موجود در مکمل معمولاً به صورت ناشتا بهتر جذب می‌شود، اما این کار باعث دل پیچه و دل درد کودک خواهد شد. دادن شربت آهن به کودک ممکن است آن‌قدر هم که فکر می‌کنید راحت نباشد. بسیاری از نوزادان و خردسالان به دلیل طعم بد شربت آهن آن را تف می‌کنند، برای جلوگیری از ریختن شربت روی لباس و لک شدن آن بهتر است ابتدا لباس‌های کودک را در بیاورید، قطره چکان داخل بطری را در دهان کودک قرار دهید و آن را به سمت کنار دهان بگیرید. شربت را در مقادیر اندک به فرزندتان بدهید.

چون شربت آهن معمولاً بدمزه است و دهان کودک پس از مصرف آن بدطعم می‌شود، حتماً پس از خوراندن قطره آهن نوزادان یک خوراکی خوشمره، مانند شیر سینه یا شیر خشک به نوزاد بدهید یا مکمل را با یک خوراکی شیرین مخلوط کنید. پس از بزرگتر شدن کودک و تایید متخصص اطفال می‌توانید مصرف قرص مکمل آهن را شروع کنید.

عوارض جانبی

مکمل‌های آهن باعث دل پیچه، تغییر غلظت مدفوع و یبوست می‌شود. مکمل آهن اگر ناشتا مصرف شود، بهتر جذب می‌شود. اما اگر معده کودک تحمل مصرف ناشتای آهن را نداشته باشد، می‌توان آن را پس از صرف غذا به کودک داد. جذب بیش از حد آهن عوارضی جدی را ایجاد می‌کند، بنابراین هیچ گاه بدون مشاوره با متخصص اطفال به کودک قطره یا شربت آهن ندهید. نشانه‌های مصرف بیش از حد آهن عبارت است از:

-استفراغ شدید

-اسهال

-رنگ پریدگی یا کبود شدن (سیانوز) رنگ پوست و ناخن‌ها

-ضعف

مسمومیت ناشی از مصرف بیش از حد آهن یک مورد اورژانسی است.

توصیه‌هایی برای افزایش جذب آهن

-غذاهای سرشار از آهن و ویتامین ث را با هم به فرزندتان بدهید، چون ویتامین ث جذب آهن را افزایش می‌دهد. برای مثال اسپاگتی را با سس گوجه فرنگی و گوشت به کودک بدهید.

-غذا را در ظرف‌های چدنی طبخ کنید. اسید بعضی خوراکی‌ها، مانند گوجه فرنگی، آهن را از ظرف چدنی بیرون می‌کشد.

-با استفاده از غلات سرشار از آهن شیرینی یا نان برای کودک تهیه کنید، آرد این غلات را با آرد گندم که آهن کمی دارد، مخلوط کنید.

-غذای کودک را کاملاً له کنید. پژوهش‌های جدید نشان داده است که نوزادان آهن را از قطعات بسیار کوچک گوشت بهتر جذب می‌کنند تا از قطعات بزرگتر.

-غلات و حبوبات را با سیر و پیاز طبخ کنید. پژوهش‌های جدید نشان داده است که پیاز و سیر جذب آهن و روی از غلات را افزایش می‌دهد.