دیدن خون در ادرار، نشانه بیماری است؟

دکتر محمدرضا صفری نژاد، ارولوژیست در این باره می گوید: وجود خون در ادرار چه در خانم ها و چه در آقایان اهمیت زیادی دارد. حتی اگر در حد یک گلبول قرمز باشد، اما روش تشخیص خون در ادرار بسیار مهم است و این به عهده پزشک است که با توجه به وضع، سن، جنس، پیشینه بیماری ها، شرح حال و داروهایی که مصرف می کند، دلیل وجود خون در ادرار را پیدا کند.

خون در ادرار دلیل دارد

با توجه به سن و جنس، علت مشاهده خون در ادرار می تواند بسیار متفاوت باشد. دکتر صفری نژاد می گوید: در کودکان، یعنی افراد زیر ۱۴ سال، علت این مشکل بیشتر عفونت ادراری است، ولی ممکن است دچار شن ریزه داخل کلیه و سنگ کلیه، برگشت ادرار و دیگر اختلال های دستگاه ادراری مانند اختلال و آنومالی های مادرزادی مثل برگشت ادرار، تنگی حالب و بعضی سنگ های ادراری از سنین پایین هم باشند. او ادامه می دهد: مشاهده خون در ادرار کودکان پیش زمینه ای است برای پزشک تا آگاهی داشته باشد، بیمار مشکلی دارد و باید آن را پیدا کرد. این متخصص کلیه و مجاری ادراری می افزاید: وجود خون در ادرار را در خانم ها و آقایان باید جداگانه بررسی کرد، چون دلایل متفاوتی دارد.

خون در ادرار خانم ها

اگر در آزمایش ادرار خانمی، خون مشاهده شود، باید بررسی کنیم تا مشخص شود آزمایش بلافاصله بعد از عادت ماهانه یا حتی در این دوره انجام نشده باشد. علاوه بر این، اگر خانمی در سراسر ماه دچار لکه بینی باشد، باعث وجود خون در ادرار و گمراه شدن پزشک می شود، پس بررسی نشدن این موضوع ممکن است هزینه های هنگفت اقدام های تشخیصی و درمان را به بیمار تحمیل کند. وقتی مطمئن شدیم هیچ کدام از این مسائل مطرح نیست، بررسی های دیگری لازم است، چون با توجه به سن خانم، ممکن است وجود خون در ادرار دلایل متفاوتی داشته باشد.

خون در ادرار آقایان جدی تر است

در آقایان وجود خون در ادرار، حتی در حد یک یا دو گلبول قرمز، اهمیت بیشتری نسبت به خانم ها دارد چون دوره عادت ماهانه و لکه بینی ندارند و به هیچ وجه نباید در ادرارشان خون وجود داشته باشد. دکتر صفری نژاد می گوید: در دهه دوم، سوم و چهارم زندگی آقایان، شایع ترین علت وجود خون در ادرار، عفونت های ادراری است، ولی احتمال ابتلا به سنگ های ادراری هم در آقایان بیشتر از خانم هاست و یکی از علل اصلی وجود خون در ادرارشان، سنگ های ادراری نهفته است. او توضیح می دهد: تا زمانی که کلیه بیمار سنگ داشته باشد، معمولا هیچ علامتی نخواهد داشت، مگر این که به دلیلی آزمایش دهد و مشخص شود در ادرارش خون وجود دارد. در این صورت بررسی ها، سنگ کلیه را نشان می دهد؛ ولی وقتی سنگ ریزی از کلیه خارج و وارد حالب شود، درد شدید ایجاد می کند و بیمار را به پزشک می کشاند. پس دلیل مهم وجود خون در ادرار در آقایان، سنگ ادراری است که بیمار از وجودش بی خبر است. این متخصص کلیه با اشاره به این که در دهه پنجم و ششم زندگی، وجود خون در ادرار آقایان اهمیت خیلی بیشتری پیدا می کند، چون میزان شیوع سرطان مثانه در آقایان تقریبا پنج تا هشت برابر خانم هاست، تاکید می کند: هر آقایی در دهه پنجم و ششم به بعد به دلیل مشاهده خون در ادرار به ارولوژیست مراجعه کند، اولین تشخیص، ابتلا به سرطان های دستگاه ادراری است مگر این که خلافش ثابت شود، بنابراین وجود خون در ادرار اهمیت زیادی دارد و نباید آن را نادیده گرفت.

خون بیگناه

دکتر صفری نژاد به نکته جالبی اشاره می کند و می گوید: ۱۰ درصد مردم در ادرارشان خون وجود دارد، ولی دلیل خاصی برای آن پیدا نمی شود که به آن «وجود خون بیگناه» می گوییم. یعنی پزشک هر قدر بررسی می کند تا علت وجود خون در ادرار را بفهمد، به جایی نمی رسد و درمی یابد بیمار جزو آن ۱۰ درصدی است که علت وجود خون در ادرارشان مشخص نیست. این استاد دانشگاه ادامه می دهد: میزان خون در ادرار این گونه افراد به محض این که تب کنند، ورزش یا کوهنوردی و فعالیت داشته باشند، بالا می رود، ولی این موضوع نگران کننده نیست. البته وقتی این تشخیص قطعی می شود که بررسی های کامل انجام شده باشد و بهتر است هرازچندگاهی این بیماران برای بررسی دوباره مراجعه کنند.

دکتر صفری نژاد در پاسخ به این پرسش که چرا وجود خون در ادرار مهم است، می گوید: چون اولین علامت ابتلا به سرطان دستگاه ادراری یعنی سرطان های کلیه، لگنچه کلیه، حالب، مثانه و مجرای ادرار وجود خون در ادرار است. اولین علامت همه این سرطان ها می تواند وجود خون در ادرار باشد. به گفته وی، شاه علامت سرطان مثانه، خونریزی بدون درد از طریق ادرار است، یعنی بیمار خون و لخته خون را با ادرار دفع می کند، ولی هیچ علامت و دردی ندارد. این متخصص کلیه تاکید می کند: البته اینها بیشتر در دهه پنجم و ششم زندگی فرد دیده می شود و اینجاست که احتمال وجود یک بیماری پس زمینه ای، بویژه سرطان قوت می گیرد.

تشخیص علت خون در ادرار

این که خون در کدام قسمت ادرار وجود داشته باشد، در تشخیص علت آن به پزشک کمک می کند. دکتر صفری نژاد می گوید: گاهی بیمار مراجعه می کند و می گوید در ادرارش خون مشاهده کرده است. اگر خون را در ابتدای ادرارش دیده باشد، مشکل در مجاری ادرار است و اگر در انتهای ادرار باشد، مشکل در مثانه یا می تواند ناشی از بیماری های بدخیم مثل سرطان مثانه یا کلیه باشد. گاهی داروهایی هم که بیمار مصرف می کند، می تواند به طور کاذب، باعث گزارش خون در ادرار از سوی آزمایشگاه شود. به همین دلیل پزشک حتما درباره داروها هم از بیمار می پرسد. این استاد دانشگاه ادامه می دهد: گاهی بیمار وحشت زده مراجعه می کند که تا دیروز مشکلی نداشته؛ ولی امروز ادرارش خونی شده، که بعد از بررسی مشخص می شود ماده غذایی ای مثل لبو خورده. موادغذایی رنگی هم می تواند رنگ ادرار را تغییر دهد، بنابراین پزشک قبل از هرگونه اقدام تشخیصی باید از بیمار پرس وجو کند.

سرطان دستگاه ادراری؛ خوش خیم یا بدخیم؟

توده های سرطانی می تواند دو نوع باشد؛ خوش خیم مثل کیست کلیه یا بدخیم مثل سرطان کلیه. دکتر صفری نژاد با بیان این که هرکدام از سرطان های دستگاه ادراری، درمان های مخصوص به خود را دارد، ادامه می دهد: خوشبختانه سرطان مثانه که در مردها شایع است، اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، حتی به جراحی باز نیازی ندارد و با وسایل و روش خاص می توان سلول های سرطانی این عضو را تراش داد و بیمار را تحت درمان قرار داد و هر زمان این سرطان عود کرد، این کار را تکرار کرد. این استاد دانشگاه می افزاید: اکنون برای تمام سرطان های دستگاه ادراری و تناسلی، درمان های بسیار موثری وجود دارد، اما به شرط این که بیمار در مراحل اولیه مراجعه کند نه پس از پیشرفته شدن سرطان، چون اگر سرطان کلیه به کبد یا ریه سرایت کند، متاسفانه درمان خاصی نمی توان برای فرد مبتلا انجام داد.