بلوغ دیررس در پسران، بدون علت نیست

بلوغ دیررس (Delayed Puberty) بدین معنی است که در یک پسر بچه تغییرات فیزیکی و هورمونی که باید با افزایش سن به اتفاق بیفتند، به موقع حادث نمی شوند. سه درصد پسر بچه ها گرفتار بلوغ دیررس می شوند. بلوغ دیررس در پسرها (Delayed Puberty in Boys) خیلی شایع تر از دخترها می باشد. این تاخیر ممکن است چند سال طول بکشد و اگر کودک سرانجام به بلوغ کامل ولی با تاخیر برسد، به آن بلوغ دیررس سرشتی گفته می شود.

در پسر بچه مبتلا به بلوغ دیررس، تغییرات جنسی ثانویه اتفاق نمی افتند و به وضوح از همسالان و همکلاسیهای خود عقب می ماند. آقای تانر (Tanner) یک دانشمندی است که برای ظاهر شدن مرحله به مرحله بلوغ (Puberty) مراحلی را هم برای پسران و هم برای دختران قائل شده است و از آن برای توصیف چگونگی پیشرفت بالینی بلوغ در پسران و دختران استفاده می شود. اولین نشان بلوغ جسمی در پسران، افزایش اندازه بیضه ها است و باید حداکثر تا سن ۱۴ سالگی اتفاق بیفتد. در بدن هر مردی یک محور یا آبشار هورمونی وجود دارد که از بالا به پائین از اجزاء زیر تشکیل شده اند: هیپوتالاموس، هیپوفیز و بیضه ها. غده هیپوتالاموس هورمونی به اسم GnRH ترشح می کند، این هورمون به غده هیپوفیز رفته و سبب ترشح دو هورمون LH و FSH می شود. این دو هورمون از طریق جریان خون به بیضه ها رفته و هورمون LH سبب ترشح هورمون تستوسترون توسط بیضه ها می شود و هورمون FSH سبب تولید اسپرم توسط بیضه ها می گردد. هورمون تستوسترون (Testosterone) عامل ایجاد علائم بلوغ در پسر بچه ها می باشد. مهمترین علت اختلال در بلوغ دیررس این است که غده هیپوتالاموس به موقع اقدام به ترشح هورمون GnRH نکرده و در نتیجه بیضه ها فعالیت خود را شروع نمی کنند.

جهت راهنمائی والدین و خوانندگان محترم، فرایند بلوغ طبیعی در پسران در پائین شرح داده می شود، هر گونه تغییر در این فرایند ممکن است نشان بلوغ دیررس و یا عدم بلوغ باشد، اگر این مشکل به موقع تشخیص داده شود می توان با درمان مناسب به بیمار کمک کرد تا بلوغ طبیعی خود را بدست آورد.

-اولین نشان بلوغ بزرگ شدن بیضه ها است. آن معمولاً ما بین ۱۳-۱۲ سالگی اتفاق افتاده و حداکثر باید تا ۱۴ سالگی اتفاق بیفتد. حجم بیضه در قبل از بلوغ ۲ میلی لیتر است، که در شروع بلوغ به ۴ میلی لیتر می رسد.

-رشد آلت تناسلی و کیسه بیضه، یک سال بعد از شروع بزرگ شدن بیضه ها اتفاق می افتد.

-نشانه های تغییر در آلت تناسلی (بزرگ شدن) و کیسه بیضه (تغییر رنگ و ضخیم شدن) و رشد مو در ناحیه زهار ۲-۱ سال پس از شروع بزرگ شدن بیضه ها اتفاق می افتند.

-حدود ۵۰ درصد پسر بچه ها هنگام بلوغ دچار بزرگ شدن سینه ها می شوند.

-علائم بعدی عبارتند از: رشد سریع قد، کلفت شدن صدا، جوش صورت و رویش موی صورت. رشد بدن از دستها و پاها شروع و به تنه ختم می شود. رویش موی صورت آخر از همه اتفاق می افتد.

مابین پسران و دختران در فرایند بلوغ یک عده تفاوتهائی وجود دارند این تفاوتها عبارتند از:

-بلوغ در دختران ۲-۱ سال زودتر از پسران شروع می شود.

-تکامل بلوغ در دختران در یک مدت زمان کوتاهتری از پسران اتفاق می افتد.

-دختران معمولاً ۴ سال پس از شروع تغییرات فیزیکی از نظر رشد قد و باروری کامل می شوند.

-پسران تا شش سال پس از شروع علائم فیزیکی بلوغ به رشد خود ادامه می دهند.

-بلوغ در دختران معمولاً ما بین ۱۴-۹ سالگی کامل می شود. ولی آن در پسران مابین ۱۷-۱۰ سالگی است.

-بلوغ دیررس و غیر طبیعی علل خیلی زیادی دارد. باید حداکثر تلاش را کرد تا علت بلوغ غیر طبیعی و یا عدم بلوغ را به موقع تشخیص داد.

علل بلوغ دیررس (Delayed Puberty) را می توان به شرح زیر خلاصه کرد:

علل مرکزی (یعنی بیماریهائی که در مغز سبب اختلال در بلوغ می شوند)

محور یا آبشار هیپوتالاموس - هیپوفیز - بیضه ها سالم است

-تأخیر بلوغ سرشتی که سرانجام کودک به بلوغ طبیعی خواهد رسید

-بیماریهای مزمن مثل نارسائی کلیه

-سوء تغذیه

-ورزش حرفه ای

-محرومیتهای روحی و روانی

-مصرف کورتون

-کم کاری تیروئید

محور یا آبشار هیپوتالاموس - هیپوفیز - بیضه ها بیمار است

-تومورهای مجاور محور فوق

-بیماریهای مادرزادی مثل کم کاری مادرزادی غده هیپوفیز

-جراحی مغز و آسیب به جمجمه مثل تصادف

-بیماریهای که در آن غده هیپوتالاموس هورمون GnRH ترشح نمی کند.

علل محیطی (یعنی بیماریهائیکه خود نسج بیضه را گرفتار می کنند)

-آسیب دو طرفه به بیضه ها مثل عدم نزول دو طرفه بیضه، فقدان دو طرفه بیضه، عفونت بیضه ها مثل عفونت اریونی بیضه

-اختلالات کروموزومی

-شیمی در مانی و پرتو درمانی

-مصرف بعضی از داروها

تشخیص

جهت تشخیص دقیق اختلال در بلوغ باید پزشک معالج بر حسب شرایط بیمار از مجموعه ای از موارد زیر استفاده نماید:

-بررسی از نظر بیماریهای مزمن مثل نارسائی کلیه

-بررسی از نظر وجود اختلالات کروموزومی

-تستهای تشخیصی برای پی بردن به عملکرد هیپوتالاموس و هیپوفیز

-تعیین سن استخوانی بیمار

-MRI یا CT اسکن از جمجمه

درمان

-درمان بلوغ دیررس (Delayed Puberty) سرشتی معمولاً لازم نیست و اگر نیاز شد بر حسب تشخیص پزشک یک دوره درمان جایگزین با داروهای مناسب انجام می شود.

-اگر نقص در هیپوتالاموس و یا هیپوفیز باشد، باید بیمار به موقع و به مقدار لازم هورمونهای LH و FSH را دریافت نماید.

-اگر نقص در بیضه ها است باید بیمار به مقدار مورد نیاز هورمون تستوسترون دریافت کند.