بارداری زنان سرطانی، مشکل زا نیست؟

در این کنگره حفظ باروری در سرطان و سایر بیماری های ناتوان کننده در مردان، زنان و کودکان، روش های انجماد تخمک و اسپرم و بافت بیضه و تخمدان و نیز جنبه های اخلاقی، حقوق و روانشناختی حفظ باروری به تفکیک مورد بحث قرار گرفت و آخرین یافته های علمی پژوهشگران کشور در هر یک از جنبه ها در قالب مقالات برگزیده ارائه گردید.

در این کنگره بیان شد؛ با در نظر گرفتن اهمیت مساله حفظ باروری برای بیماران مبتلا به سرطان و شرایط تهدید کننده ی قدرت باروری، درمانگران و متخصصین باید پیش از شروع به اقدامات درمانی، بیماران و خانواده های آنها را نسبت به وجود چنین امکاناتی آگاه سازند.

مهندس آراسب احمدیان- مدیر عامل موسسه خیریه حمایت از بیماران مبتلا به سرطان«محک» بیان داشتند: محک سازمانی است که توجه خود را معطوف بیماری سرطان کودکان در سطح ملی و بین المللی و حوزه های امور خیریه، درمان و تحقیقات نموده است.

حمایت همه جانبه از کودکان مبتلا به سرطان و خانواده آنها در بخش خیریه، درمان کودکان مبتلا به سرطان در چارچوب منشور حقوق بیمار و بر اساس جدیدترین و کارآمدترین روش ها و آخرین دستاوردهای علم پزشکی در بخش درمان و انجام تحقیقات علمی در زمینه بیماری سرطان، برای کشف علل بروز بیماری«روش های تشخیص» پیشگیری و روش های نوین درمان از ماموریت های این سازمان است.

این سازمان از نظر چند عملکردی بودن، در دنیا منحصر به فرد بوده و در هر یک از زمینه های فعالیت؛ در زمره یکی از ده سازمان برتر در جهان می باشد. محک در سال ۱۳۸۲ با انستیو کانسر قرارداد ثبت بیماران سرطانی را بست و در سال ۱۳۸۵ با انستیتو گوستاو روسی قرارداد عوارض دیررس سرطان نسوج نرم را به امضاء رساند و سال ۱۳۸۶ با پژوهشکده رویان قرارداد در رابطه با پیوند استخوان و سال ۱۳۸۷ با پژوهشکده ابن سینا قرارداد حفظ باروری در کودکان را به امضاء رساند تا کودکان مبتلا به سرطان، پس از درمان در بزرگسالی دغدغه ناباروری را نداشته باشند.

دکتر امیر حسین زرنانی - رئیس پژوهشکده نانوبیوتکنولوژی پژوهشگاه ابن سینا و دبیر علمی کنگره هم - گفتند: بسیاری از افراد هستند که به خاطر مشکلات باروری، ازدواج نمی کنند و بسیاری از آن ها هم که ازدواج می کنند، دچار مشکلات اجتماعی در خانواده می شوند. از این رو، مسائل باروری اهمیت اجتماعی دارد، بنابراین هدف از برگزاری کنگره، آگاهی دادن در زمینه ههای مختلف حفظ باروری است. از آنجا که این مهم به عنوان یک فرهنگ نهادینه نشده، باید در این مورد فرهنگ سازی کرد.

بنابراین، این کنگره تنها به عنوان حفظ باروری در بیماری های سرطانی نمی پردازد، بلکه بسیاری از موارد بیماری های ژنتیک، ازدواج های دیررس و ... را بررسی می کند.

دکتر محمدرضا رزاقی - رئیس دانشگاه علوم پزشکی وخدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی در این رابطه بیان داشتند: آمار ناباروری رو به افزایش است. بیماری ها، بالا رفتن سن ازدواج، مصرف داروها، امواج های رادیویی، استفاده از تکنولوژی همچون موبایل، کامپیوتر، لپ تاپ، غذاهای هورمونی، کود شیمیایی و... باعث از بین رفتن عملکرد سلول های جنسی و ناباروری فرد می شود. ناباروری ثانویه هم داریم، همانند افرادی که عمل وازکتومی انجام می دهند و مجدد طالب بچه دار شدن هستند که در این حالت ۴۵-۴۰ درصد اسپرم قدرت باروری در بهترین شرایط را دارد. لذا توجه به ناباروری اهمیت خاصی دارد.

دکتر محمد مهدی آخوندی- رئیس پژوهشگاه فن آوری های نوین علوم زیستی جهاد - دانشگاهی ابن سینا از دیگر سخنرانان کنگره بودند که بیان داشتند: ما با بیمارانی مواجه هستیم که به سبب درمان های غیراختصاصی، به خصوص سرطان ناباروری رو به رو می شوند. البته پیشرفت هایی که در این علم حاصل شده، زمینه را به سمت داروهایی که کمتر به سلول های جنسی آسیب بزند؛ سوق داده است اما هنوز افراد، بخصوص کودکانی هستند که در این رابطه با مشکل مواجه شده اند - کودکانی که مبتلا به سرطان هستند و این افراد پس از درمان با بحث ناباروری مواجه خواهند شد. حال این سؤال مطرح می شود که ما چگونه می توانیم سلول های جنسی را نگهداری، حفظ و در آینده برای همان افراد امکان استفاده و جایگزینی را فراهم کنیم؟ در اینجا مساله حفظ باروری مطرح است. در مردان بالغ پیش از این امکان نگهداری اسپرم به صورت فریز وجود داشت و اولین بانک اسپرم حدود ۵ سال قبل توسط پژوهشکده ابن سینا راه اندازی شد که در عرض یک روز این امکان وجود داشت که بتوان اسپرم فریز و نگهداری کرد و بعد از درمان سرطان، امکان استفاده از سلول های خود فرد مهیا بود. حفظ باروری در زنان بالغ نیز در حدود دو سال پیش با انجماد تخمک مطرح شد که با تحریک تخمک گذاری، جمع آوری تخمک و فریز سلول های تخمک بتوان تخمک زنان را فریز و نگهداری نمود که دوره درمان تحریک تخمک گذاری دو ماه به طول می انجامد و پزشکان و پژوهشگران می توانند ۲۰ تخمک را نگهداری کنیم. البته به علت اینکه دو سال از شروع کار می گذرد؛ گزارشاتی محدود در این زمینه داریم و هنوز از موفقیت پیوند گزارشی دریافت نشده است.

دکتر آخوندی اظهار داشت: تکنولوژی دیگری در این رابطه مطرح است و آن تلاش برای باروری سلول های تخمک در داخل بافت تخمدان است که با روش IVM حاصل می شود. به این ترتیب که سلول های تخمک را در محیط بالغ کرده تا از آنها امکان لقاح خارج رحمی را داشته باشیم و جنین تشکیل شده را به رحم منتقل نماییم.

ایشان سپس در خصوص تفاوت سلول های تخمدان بیضه گفتند: تفاوت آنجاست که مرد اسپرم را به طور مرتب می سازد، اما زن تخمک ها را همراه خود دارد. بنابراین، تفاوت دختر بچه با خانم بالغ در ارتباط با حفظ و نگهداری تخمک ها و سلول ها زیاد نیست، بلکه تفاوت در میزان تخمدان کوچک تر و جداکردن و نگهداری بافت تخمدانی که وجود دارد، می باشد.

ایشان ادامه دادند: مرکز درمان ابن سینا این توان را دارد و می تواند نسبت به حفظ و نگهداری این بافت ها اقدام نماید، لذا پزشکان و متخصصین آنکولوژی پیش از اینکه بخواهند اقدامی در رابطه با برداشت تخمدان و درمان سرطان داشته باشند، باید این آگاهی را به بیمار بدهند که این سلول ها را می توان نگهداری کرد و در آینده مورد استفاده قرار داد. همچنین برای کودکان پسری که به سرطان مبتلا می باشند، این امکان وجود دارد که سلول های بنیادی اسپرم ساز را در آن ها از بافت بیضه جدا، تکثیر و نگهداری نمود.

جداسازی سلول های ژرمینال بنیادی و انتقال مجدد این سلول های اسپرم ساز به داخل بیضه - بعد از بهبودی کودک - وجود دارد. متأسفانه هنوز شاهد عدم آگاهی والدین در این رابطه و عدم اطلاع رسانی پزشکان هستیم. البته این عمل در مورد دختران خردسال انجام نشده است و آزمایشات تا کنون بر روی موش نتیجه بخش بوده و روی انسان پیاده نشده است.

دکتر علیرضا زالی - قائم مقام سازمان نظام پزشکی هم گفتند: بیماری سرطان به عنوان کاهنده طول عمر مد نظر است. از هر ۳۰۰ کودک یک نفر مبتلا به سرطان می باشد و خوشبختانه ۷۵% تومورهای اطفال زیر ۳۵ سال به نوعی علاج پذیر هستند، لذا ما در یک چالش جدی قرار داریم و طی ۵۰ سال اخیر با افت باروری رو به رو بوده ایم. پساماند محصولات کشاورزی، افزودنی بر بعضی مواد، هورمونها، رادیوتراپی، تخریب تومورها و .... اثرات تخریبی بر گنادها دارند و باروری را دستخوش تغییر می کنند. آمار جهانی سرطان رو به افزایش است و باید نگاه جدی و موشکافانه به آن داشته باشیم.

دکتر عظیم مهرور- فوق تخصص خون و آنکولوژی اطفال گفتند: بیمار سرطان نسبت به ۳۰ سال گذشته سیر صعودی داشته است ولیکن دیدگاه مردم نسبت به آن بسیار تغییر کرده است در گذشته وقتی نام سرطان می آمد، مترادف با مرگ بود ولی اکنون به عنوان یک شوک تلقی می شود. نگرانی که اکنون وجود دارد، این است که وقتی درمان کودک پایان یافت، برای تشکیل خانواده در آینده حتما باید حفظ باروری شود. چرا که می توان سرطان را کنترل کرد. سرطان خون(لوسمی) شایعترین نوع سرطان در اطفال است.

دکترمهرور می گوید: در تعدادی از سرطان ها نظیر هوچکین کودکان؛ به لحاظ حفظ گنادها، از مصرف برخی از داروها، منع می شدند اما امروز با به کارگیری شیوه های نوین، امکان باروری در آنها وجود دارد.

دکتر امیر جنتی- متخصص اورولوژی و آندواورلوژی - بیان کردند: سرطان و بیماری های سیستمی؛ باروری را کاهش می دهد، چه رسد به درمان آنها که همگی تهدید کننده باروری در فرد سرطانی است. مشکل آن است که ما با نوجوان پسری مواجه می شویم که اسپرم او مناسب فریز ایمن نیست. به همین علت، با بیوپسی که انجام می دهیم و تستی که از بافت انجام می گیرد، می توان آن را برای آینده ی جوان مورد استفاده قرار داد. مشکل بزرگ و جدی در فردی است که اسپرم او صفر است و سرطان نیز دارد. با کشت سلول مادری اسپرم و پیوند، باز اسپرم صفر است. البته این پیوند در حیوانات نتیجه بخش بوده و به زودی بر روی انسان نیز پیاده خواهد شد.

دکتر علیرضا میلانی فر

عضو هیأت علمی پژوهشکده ابن سینا گفتند: در مسأله باروری سعی داریم پذیرش عمومی اخلاقی را نیز در درمان پیاده کنیم و چنانچه ایرادی بر آن وارد است، به بحث بگذاریم. برای باروری کودکان سرطانی نیاز به رضایت والدین و افرادی که تصمیم گیرنده هستند؛ داریم که این رضایت باید آگاهانه باشد. باید توضیح دهیم پس از بهبودی سرطان؛ باروری فرزندش در بزرگسالی، ممکن است نتیجه مناسب به دست آید و ممکن است نتیجه ای حاصل نشود. والدین بیش از آنکه ناراحت بچه باشند؛ ناراحت دردکشیدن فرزندشان هستند. امیدوارم این حرکت گروهی، باعث بازشدن افقی شود که به جز کودکان مبتلابه سرطان، در افراد دیگر هم این روش قابلیت استفاده را داشته باشد. افراد دیگری که مبتلا به سرطان نیستند.