علائم تشنج نوزادان، عواقبش را در نظر بگیرید

تشنج در نوزادان زمانی اتفاق می‌افتد که افزایش ناگهانی فعالیت الکتریکی بدن به مغز آسیب وارد می‌کند. این فعالیت بر اثر تغییرات شیمیایی در سلول‌های عصبی رخ می‌دهد. این نکته را به ذهن بسپارید که تشنج در کودکان یک بیماری یا اختلال مادرزادی به حساب نمی‌آید. در عوض، ممکن است بیماری بر اثر اختلال‌های مادرزادی مانند آسیب مغزی، نقص‌ عضو سر، بیماری‌های قلبی مادرزادی، مشکلات هنگام تولد و غیره بروز کند. پزشکان به شیوه‌های مختلفی نوزادان مبتلا به تشنج را درمان می‌کنند و این شیوه‌ها به تعداد دفعات و شدت اختلال بستگی دارد.

تشخیص علائم تشنج در دوره نوزادی نکته حائز اهمیتی است، برای ‌اینکه تشنج در این دوران اغلب با یک بیماری وخیم در مرحله بعدی رشد مرتبط است. مهمترین مسئله در خصوص تشخیص تشنج در دوران نوزادی این است که وقایع قبل و بعد از تولد تحت بررسی دقیق قرار گیرند و نوار مغزی از سر نوزاد گرفته شود. با توجه به نتایج بدست آمده، متخصص اطفال می‌تواند بگوید که آیا نوزاد به تشنج دچار است، آیا احتمال بروز مجدد آن وجود دارد و یا به آزمایشات بیشتر نیاز هست یا خیر. در زمان بروز تشنج کودکان، می‌بایست توجه به سمت شناسایی علائم قابل‌ درمان بیماری معطوف شود. مادامی ‌که علت تشنج کودکان تشخیص داده شد، درمان بیماری اصلی باید آغاز شود.

انواع تشنج

چهار نوع تشنج در کودکان شایع است:

-تشنج‌های خفیف در دوره پیش ‌از تولد نسبتا شایع هستند و اغلب ‌اوقات میزان بروز آنها در بین نوزادان نارس بیشتر از نوزادانی است که در هفته 37 تا 42 بارداری به دنیا می‌آیند.

-تشنج‌های کلونیک شامل تغییرات موضعی و مالتی ‌فوکال (پیشرونده) می‌شوند و ممکن است سایر قسمت‌های بدن را به شیوه‌ای نامنظم تحت تاثیر قرار دهند.

-تشنج‌های تونیک یک سری حوادث موضعی (کمتر شایع است) و وقایع فراگیر (بیشتر شایع است) را دربر می‌گیرد. تشنج‌های تونیک فراگیر ممکن است به حالت دسربره و دکوریتکه شباهت داشته باشد.

-تشنج‌های میوکلونیک ممکن است به ‌صورت موضعی، پیش‌رونده یا فراگیر بروز کنند و کمترین شیوع را در میان چهار نوع تشنج دوره نوزادی دارد.

دلایل

تشنج دوره نوزادی

تشنج‌های دوره نوزادی در بین نوزادان کمتر از ۲۸ روزه شایع هستند. تشنج‌های دوره نوزادی معمولا با علائم یا نهان‌زاد (بیماری که علت آن معلوم نیست) هستند، اما تعداد کمی از تشنج‌های کودکان به ‌صورت نهان‌زادی (بدون علائم) هستند و به نظر می‌رسد منشاء ژنتیکی داشته باشند. تشنج‌های دوره نوزادی توام با علائم ممکن است علل مختلفی داشته باشند:

-کمبود اکسیژن قبل یا در خلال تولد نوزاد، بدلیل مشکلاتی همچون جدا شدن ناگهانی جفت جنین از زهدان، زایمان دشوار یا طولانی، و یا فشرده شدن بند ناف

-بروز عفونت قبل یا بعد از تولد، مانند مننژیت باکتریایی، آنسفالی ویروسی، توکسوپلاسموز، سفلیس (آبله فرنگی) یا سرخجه

-وارد شدن ضربه ناگهانی به مغز قبل یا بعد تولد

-سینوس وریدی ترومبوز (لخته شدن خون در مغز)

-خونریزی مغزی

-ناهنجاری‌های مغزی مادرزادی، ژنتیکی یا اکتسابی حین رشد جنین، مانند توبروز اسکلروزیس

قند خون یا عدم‌ تعادل الکترولیت، ازجمله قندخون پایین نوزاد، کلسیم پایین، سدیم کم یا -سدیم بالا

-مشکلات متابولیسمی مانند بیماری ادرار شربت افرا، اعتیاد به پیریدوکسین، یا فنیل کتونوری

خطر ابتلا به تشنج در‌ صورتی بالا می‌رود که نوزاد نارس یا با وزن کم بدنیا بیاید.

تشنج‌های خانوادگی و خوش‌خیم کودکان

تشنج‌های خانوادگی و خوش‌خیم کودکان (به تشنج‌های روز پنجم هم معروف هستند) نوعی سندروم صرع نهان هستند طوری‌که نوزاد در یکی از چندین ژن خود دچار جهش می‌شود. این موضوع بسیاری از تحقیقات بوده است و ژن‌های جدیدی در حال شناسایی هستند. اکثر ژن‌های آسیب ‌دیده موجب اختلال کانال‌های یون پتاسیم در مغز می‌شوند. این بیماری اغلب بواسطه الگوی اتوزومال غالب به ارث می‌رسد، درنتیجه والدین نوزاد هم به این اختلال مبتلا هستند.

تشنج‌های خوش‌خیم دوران نوزادی و غیرخانوادگی

علت این نوع تشنج‌ها نامعلوم است. ممکن است کمبود روی یا یک ویروس علت تشنج باشد.

علائم تشنج

تشنج‌هایی که در نوزادان تازه به دنیا آمده (نوزادان در 5 ماهه اول زندگی) رخ می‌دهد با تشنج‌های کودکان بزرگتر و افراد بالغ فرق می‌کند. این تشنج‌ها غالبا ناقص و پراکنده هستند، بدلیل اینکه مغز نوزاد هنوز در حال رشد است و قادر نیست واکنش‌های هماهنگ مثل آنچه در تشنج‌ کلونیک-تونیک موضعی یا فراگیر دیده می‌شود، را از خود بروز دهد.

-ممکن است نوزاد دچار حرکت تند سریع یا سفت شدن پا یا دست شود و این حالت از یک سمت به سمت دیگر جابجا شود.

-قطع طولانی تنفس (آپنه)

-امکان دارد کل بالاتنه بیمار به‌طورناگهانی به سمت جلو پرش کند. یا اینکه هر دو پا در حالت زانوی خم به سمت بالای شکم پرتاب شود.

-احتمال دارد حالت چهره، طرز تنفس و ضربان قلب نوزاد تغییر کند.

-ارزیابی نقص پاسخگویی کودکان تازه به دنیا آمده دشوار است (این نقص نقش حیاتی در تشخیص بسیاری از تشنج‌ها ایفا می‌کند). زمانی‌که نوزاد تازه به دنیا آمده قادر به تشخیص صدای والدین نباشد، ممکن است پدر و مادر تصور کنند نوزاد به نقص پاسخگویی دچار شده است.

در ‌صورتی‌که مشکل با تغییر وضعیت نوزاد برطرف شد، موضوع ارتباطی با بیماری تشنج ندارد.

تشخیص

بسیاری از حرکات ناشی از تشنج که در نوزادان تازه به دنیا آمده رخ می‌دهد مانند مکیدن انگشت، کش‌آوردن، ترس و لرزش، تغییر حالات بدن، تکان سریع، و حرکت دوچرخه‌زدن، در نوزادان سالم و نرمال هم اتفاق می‌افتد. تشخیص تشنج نوزاد در‌ صورتی امکان‌پذیر است که:

-تغییرات رفتاری نوزاد با سایر کودکان هم‌سن فرق داشته باشد. برخی والدین رفتار مشکوک نوزاد خود را با دوربین ضبط کرده و آن را به پزشک معالج نشان می‌دهند.

-وقایع تکراری از نظر خصوصیات رفتاری و مدت زمان بروز مشابه هم باشند.

-درصورتی ‌که وقایع هم در حالت بیداری و هم خواب کودک اتفاق بیفتد.

-اگر حرکات غیر‌ارادی با تکان دادن آرام دست یا پا و یا تغییر حالت کودک متوقف نشود.

به منظور تشخیص تشنج در نوزاد تازه به دنیا آمده لازم است از سر نوزاد نوار مغز گرفته شود. علاوه بر این، برای تشخیص علت تشنج لازم است برخی تست‌های آزمایشگاهی، ام‌ آر‌ آی و یا سی ‌تی ‌اسکن گرفته شود.

تشنج‌های خوش‌خیم خانوادگی و دوره نوزادی را براساس سوابق خانوادگی تشخیص می‌دهند، با فرض به اینکه سایر دلایل غیر محتمل شناخته شوند.

تشخیص تشنج‌های خوش‌خیم غیرخانوداگی در دوره نوزادی براساس سن شروع، پیدا نشدن دلیل آشکار و نداشتن سابقه خانوادگی انجام می‌شود.

درمان تشنج

نوزاد مبتلا به تشنج معمولا در بیمارستان و در بخش مراقبت ویژه کودکان بستری خواهند شد. برخی شواهد نشان می‌دهد تشنج‌ها بر فرآیند متابولیسم و رشد مغزی نوزادان تاثیر می‌گذارد، بنابراین مراقبت و تحت کنترل داشتن این بیماری بسیار حائز اهمیت است.

پزشکان به بررسی دلیل اصلی بروز تشنج‌ می‌پردازند مانند لختگی خون یا عفونت و در‌صورت نیاز آن را درمان می‌کنند. پزشکان سعی بر اصلاح هر گونه عدم ‌توازن در قندخون یا الکترولیت نوزاد دارند. در ‌صورتی‌که با رفع این مشکلات تشنج همچنان رخ می‌دهد، پزشکان داروهای ضدصرع را برای نوزاد تجویز خواهند کرد. به‌طورمعمول، مشکل 85 درصد از نوزادان با تجویز داروهای ضدتشنج برطرف و کنترل می‌شود.

اگر نوزاد به داورهای ضدتشنج واکنش مناسبی نشان ندهد، احتمال دارد به مشکل متابولیسم پیریدوکسین دچار باشد (کمبود ویتامین ب6) از اینرو به مصرف بیش ‌از حد معمول نیاز است. این بیماری به صرع وابسته به ویتامین ب6 یا تشنج وابسته به پیریدوکسین هم معروف است. وابستگی به پیریدوکسین به ندرت رخ می‌دهد، اما درمان آن راحت است چرا که از تجویز دوز بالای پیریدوکسین استفاده می‌شود.

درمورد تشنج‌های خوش‌خیم کودکان، عوارض داروهای ضدتشنج مشاهده نشده چون بسیاری از تشنج‌ها به ‌خودی ‌خود برطرف می‌شوند. با این حال، این داروها را معمولا طی مدت کوتاهی برای نوزاد تجویز خواهند کرد.