افسردگی پس از زایمان، چگونه به جنگش بروید؟

افسردگی پس از زایمان (PPD) ترکیب پیچیده‌ای از تغییرات جسمی، عاطفی و رفتاری است که ممکن است پس از زایمان اتفاق بیفتد. طبق آنچه در کتابچه‌ی راهنمای تشخیص اختلالات روانی (DSM-۵) آمده است، افسردگی پس از زایمان شکل رایجی از افسردگی است که در طی ۴ هفته پس از زایمان شروع می‌شود. تشخیص افسردگی پس از زایمان به فاصله‌ی زمانی بین فراغت از بارداری و آغاز افسردگی و نیز شدت افسردگی فرد مبتلا بستگی دارد.

با ما و این نوشته همراه باشید؛ می‌خواهیم درباره‌ی افسردگی پس از زایمان بیشتر بدانیم.

افسردگی پس از زایمان چیست؟

افسردگی پس از زایمان با تغییرات شیمیایی، اجتماعی و روان‌شناختی ناشی از بچه‌دار شدن مرتبط است. این اصطلاح در واقع طیف وسیعی از تغییرات جسمی و روحی را در زنی که به تازگی صاحب فرزند شده است توصیف می‌کند. اما خبر خوب این است که این اختلال روان‌شناختی با دارو و مشاوره قابل درمان است.

تغییرات شیمیایی که در جریان افسردگی پس از زایمان اتفاق می‌افتد به دلیل اُفت سریع هورمون‌ها پس از تولد نوزاد است، گرچه ارتباط واقعی بین این افت هورمونی و افسردگی هنوز مشخص نیست. آنچه مشخص است این است که در دوران بارداری سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون افزایش می‌یابد و پس از زایمان به شدت افت می‌کند. در واقع تقریبا سه روز پس از زایمان سطح این هورمون‌ها به آنچه قبل از بارداری بوده است برمی‌گردد.

علاوه بر این تغییرات شیمیایی، اجتماعی و روانی ناشی از بچه‌دار شدن، خطر ابتلا به این نوع افسردگی را افزایش می‌دهد.

علائم افسردگی پس از زایمان چیست؟

علائم افسردگی پس از زایمان چیزی شبیه به تغییراتی است که به طور معمول بعد از تولد نوزاد اتفاق می‌افتد؛ مشکلات خواب، تغییر اشتها، خستگی بیش از حد، کاهش میل جنسی و تغییرات مکرر خلق و خو جزو این موارد هستند. اما موارد دیگری از علائم افسردگی هم در مادران مبتلا به افسردگی پس از زایمان وجود دارد که چندان هم طبیعی نیست. علائمی مثل داشتن خلق و خوی افسرده همراه با از دست دادن حس لذت، احساس بی‌ارزشی، ناامیدی و درماندگی، فکر کردن به خودکشی و صدمه زدن به خود، نوزاد یا اشخاص دیگر.

عواملی که خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان را افزایش می‌دهد

عوامل زیادی وجود دارد که خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان را افزایش می‌دهد که عبارتند از:

-سابقه‌ی افسردگی پیش از بارداری یا در طول دوران بارداری؛

-سن مادر هنگام بارداری مهم است. جوان‌تر بودن مادر خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان را افزایش می‌دهد؛

-ممکن است فرد درباره‌ی بارداری دچار تردید باشد و از تمایل و آمادگی خود برای مادر شدن اطمینان کامل نداشته باشد؛

-هرچه مادر فرزندان بیشتری داشته باشد، احتمال ابتلای او به افسردگی در بارداری‌های بعدی‌ افزایش می‌یابد؛

-داشتن سابقه‌ی افسردگی یا اختلال ناخوشی پیشاقاعدگی (PMDD)؛

-فرد بیمار همیشه از حمایت اجتماعی مشروط برخوردار بوده است، یعنی مادر تازه فارغ‌شده، همیشه در قبال رفتار یا دادن امتیاز خاصی (و نه به‌ خاطر عشق و علاقه) توجه دریافت کرده‌ است؛

-تنهایی؛

-تعارضاتی که در زندگی زناشویی فرد وجود دارد.

حتما بخوانید: عوامل افسردگی؛ ۶ عاملی که می‌تواند زندگی را برای شما ناخوشایند کند

موارد متداول در افسردگی پس از زایمان

اکثر تازه مادران افسردگی پس از زایمان را تجربه می‌کنند؛ اما معمولا از هر ده نفر، یک نفر افسردگی شدید و طولانی‌تری خواهد داشت و از هر هزار نفر، یک نفر دچار نوع شدید و جدی‌تر افسردگی پس از زایمان، یعنی جنون پس از زایمان خواهد شد.

انواع افسردگی پس از زایمان

در واقع سه نوع متفاوتِ افسردگی پس از زایمان وجود دارد که درباره‌ی آنها با شما صحبت خواهیم کرد:

افسردگی پس از زایمان (عامیانه):

اولین مورد، افسردگی بسیار خفیف است که در اصطلاح عامیانه به آن افسردگی پس از زایمان گفته می‌شود اما با عنوان این مقاله و تعریف علمی آن تفاوت دارد. این نوع افسردگی در اکثر مادران درست پس از زایمان و در همان روزهای ابتدایی رخ می‌دهد و از نظر روان‌شناسی کاملا طبیعی است؛ چون وقتی فرد مادر می‌شود به دلیل تغییر شرایط، نوسانات خلقی ناگهانی پیدا می‌کند. فرد در وهله‌ی اول بسیار خوشحال و بلافاصله بسیار غمگین می‌شود. ممکن است بی‌دلیل گریه کند، تحریک‌پذیر، بی‌تاب، بی‌قرار و مضطرب شود، احساس تنهایی کند و اغلب غمگین باشد. این نوع افسردگی غالبا از چند ساعت تا چند هفته بعد از زایمان طول می‌کشد. آنچه افراد عادی به عنوان افسردگی پس از زایمان می‌شناسند، همین درجه از افسردگی است که معمولا برای بهبود به یاری درمانگر نیاز ندارد و در اثر ارتباط با تازه مادران دیگر، تعامل و صحبت با آنها از بین می‌رود.

افسردگی پس از زایمان(PPD):

آنچه به لحاظ علمی به عنوان افسردگی پس از زایمان (PPD) شناخته می‌شود، اغلب چند روز یا چند هفته پس از تولد نوزاد اتفاق می‌افتد. این نوع افسردگی نه تنها پس از تولد فرزند اول بلکه پس از هر نوبت زایمان ممکن است رخ دهد. غم و اندوه، ناامیدی، اضطراب و تحریک‌پذیری در این نوع افسردگی شبیه به افسردگی نوع اول اما بسیار شدیدتر و گسترده‌تر وجود دارد. PPD معمولا فرد را از انجام کارهای روزمر‌ه‌ی بازمی‌دارد. هنگامی‌ که توانایی عملکرد مادر تحت تأثیر قرار می‌گیرد، ناگزیر است که به پزشک مراجعه کند. پزشک بلافاصله علائم افسردگی را تشخیص خواهد داد و فرد را برای درمان به مشاور ارجاع می‌دهد. دوستان عزیزم باید بدانید که افسردگی پس از زایمان (PPD) بیماری جدی است که البته با مشاوره و دارو قابل درمان است، اما اگر مادر یا اطرافیان او نسبت به درمان آن بی‌تفاوت باشند، علائم بیماری تشدید خواهد شد.

جنون پس از زایمان:

جنون پس از زایمان یک بیماری روانی بسیار جدی است که اغلب در سه ماه اول پس از زایمان مادران را درگیر می‌کند. در این شرایط مادر از واقعیت فاصله می‌گیرد و دچار توهم می‌شود؛ صدای کسی را می‌شنود که با او حرف می‌زند، موارد غیرمتعارف به نظرش می‌رسد و چیزهایی را که وجود خارجی ندارند به وضوح می‌بیند. البته معمولا توهمات بصری در این موارد شدت کمتری دارد. سایر علائم این نوع بیماری شامل بی‌خوابی، احساس آشفتگی و عصبانیت، بی‌قراری و قدم زدن مداوم است. در این نوع افسردگی فرد احساسات و رفتارهای عجیب و غریبی از خود بروز می‌دهد. افراد مبتلا به جنون پس از زایمان به درمان فوری نیاز دارند و اغلب باید دارو مصرف کنند. از آنجا که جنون پس از زایمان یک مشکل روانی حاد است، در برخی موارد بیمار باید بستری شود زیرا ممکن است به خود و اطرافیانش آسیب برساند.

آیا علائم اضطراب یا اختلال وسواس اجباری با افسردگی پس از زایمان افزایش می‌یابد؟

علائمی مثل اختلال وسواس به ندرت (در ۱ تا ۳ درصد زنان) پس از زایمان رخ می‌دهد. افراد مبتلا به این افسردگی، معمولا نگران سلامتی نوزاد خود هستند و دچار افکار و ترس‌های غیرمنطقی نسبت به سلامت نوزاد می‌شوند. در این دوره اختلال هراس هم ممکن است رخ دهد که البته هر دو این مشکلات ممکن است با افسردگی همراه باشد.

نکاتی برای مقابله با افسردگی پس از زایمان

فرد مبتلا باید از دیگران درخواست کمک کند و اجازه بدهد اطرافیان بدانند چگونه می‌توانند به او کمک کنند؛

-از توانایی‌های خود و نوزادش انتظارات واقع‌بینانه داشته باشد؛

-ورزش، پیاده‌روی و خروج از منزل می‌تواند برای فرد مفید باشد؛

-فرد مبتلا باید بداند که هرکس در زندگی هم روزهای خوب و هم روزهای بد دارد؛

رژیم غذایی معقول می‌تواند خیلی مفید باشد؛ بهتر است از مصرف الکل و کافئین اجتناب شود؛

-هریک از دو طرف (زن و شوهر) باید برای پرورش و بهبود رابطه‌ی خود با شریک زندگی‌شان تلاش کنند؛

-فرد بیمار باید با خانواده و دوستان خود در تعامل باشد؛

-زمانی‌ که مادر بعد از زایمان از بیمارستان به منزل می‌آید نباید دور و برش شلوغ باشد؛

-بهتر است با دوستان و نزدیکانش تماس‌های تلفنی تصویری برقرار کند تا احساس انزوا نکند؛

-و از همه مهم‌تر زمانی‌ که نوزاد خواب است مادر باید به خوبی استراحت کند.

افسردگی پس از زایمان چگونه درمان می‌شود؟

درمان افسردگی پس از زایمان بسته به نوع و شدت علائم در بیمار متفاوت است. درمان‌هایی مانند داروهای ضد اضطراب و افسردگی، روان‌درمانی و مشارکت در گروه‌های آموزشی و حمایت‌کننده تأثیر شگرفی در درمان این نوع افسردگی دارد.

اگر فرد دچار جنون پس از زایمان شده باشد معمولا برای او داروهای قوی تجویز می‌شود و در بسیاری از موارد باید بستری شود. این تصور که مادر شیرده نمی‌تواند از داروهای ضد افسردگی و اضطراب و داروهای مربوط به جنون پس از زایمان استفاده کند، باعث می‌شود مادر یا اطرافیانش از درمان منصرف شوند. اما حقیقت این است که فارغ از تمام تصورات سنتی، استفاده از داروهای مخصوص این اختلالات روانی، تحت نظر پزشک مشکلی ندارد و بسیاری از مادران شیرده در طول دوران شیردهی از این داروها استفاده می‌کنند. این روش درمانی با تصمیم فرد و پزشک معالج‌ او قابل اجراست.

چه زمانی مادر باید به درمان فکر کند؟

بی‌اعتنایی به افسردگی پس از زایمان و عدم درمان آن برای مادر و نوزاد خطرناک است. بنابراین در صورت مشاهده‌ی مواردی که در ادامه خواهیم گفت باید به فکر معالجه باشیم:

-علائم افسردگی بیش از دو هفته ادامه پیدا کند؛

-فرد مبتلا قادر به انجام فعالیت‌های طبیعی و روزمره خود نیست و نمی‌تواند از پس کارهای روزانه‌‌اش بربیاید؛

-فرد مبتلا نمی‌تواند از عهده‌ی موقعیت‌های پیش آمده در زندگی روزمره‌ی خود بربیاید؛

-افکاری مبنی بر صدمه رساندن به خود یا نوزاد از ذهن فرد بیمار می‌گذرد؛

-فرد بیمار اضطرب و ترس شدیدی را تجربه می‌کند و خیلی از اوقات گیج و دستپاچه است.