علت خرابکاری کودکان، برچسب یا واقعیت؟

بعضی از کودکان رفتارهایی را از خود به نمایش می‌گذارند که کمی از رفتارهای طبیعی و مطابق با سنشان، فاصله گرفته و به رفتارهای خرابکارانه تبدیل شده است، این اعمال مثل: شکستن شیشه‌ی خانه، شکستن لیوان، پرتاب کردن چاقو و …، می‌باشد. البته باید به این نکته‌ی مهم نیز توجه داشت، که رفتارهای خرابکارانه با جنب و جوش‌ها و شیطنت‌های معمول سنین کودکی، تفاوت‌های بسیار دارد.

در ابتدا باید کاملا مطمئن شویم که کارها و بازی های کودکمان واقعا خرابکاری است. اگر ناخواسته اهمیت بسیار زیادی برای آراستگی، نظم و سالم نگه داشتن اسباب بازی ها قائل باشیم، شاید به فرزندمان نیز به اشتباه برچسب خرابکاری بزنیم. بچه ها اغلب آن قدر بی دست و پا و بی نظم هستند که ناخواسته و تصادفی باعث شکستن برخی چیزها شوند. در اینجا تمایز میان این کار و خرابکاری را از نظر دو عامل «تعداد واکنش ها» و «کیفیت عاطفی» بررسی می کنیم.

اگر چه شاید هر دو ویژگی به طور هم زمان کنار یکدیگر قرار بگیرند، اما هر یک به طور کلی بر حسب موقعیت نشان دهنده ی موضوع هستند. شاید شکستن گاه و بیگاه وسایل مثلا هر روز یا هر چند روز یک بار، به رغم این که کودک کاملا نسبت به این اتفاقات بی گناه است، خرابکاری تلقی می شود. حتی گاهی که کودک واکنش پرخاشگرانه نسبت به این موضوع نشان می دهد راحت تر صفت خرابکاری را به او نسبت می دهیم. بارزترین نوع خرابکاری با خشم در ارتباط است. مثلا بسیاری مواقع وقتی کودک نسبت به کاری که دوست دارد انجام دهد ناتوان است سرخورده می شود و در نهایت وسیله ای را که در دست دارد به دلیل عصبانیت به زمین می کوبد.

همین شرایط ممکن است به دلیل محدودیت هایی که والدین بر فرزندانشان اعمال می کنند وجود داشته باشد. شاید کودک در ادامه سراغ عروسک هایش برود و دست و پای آن ها را نیز از هم جدا کند. دیگر علت متداول در خرابکاری، حسادت های گاه و بیگاه است. مثلا نیما به توانایی دانیال در ساختن برج های اسباب بازی حسادت می کند. در حالی که نیما خودش را ناتوان می بیند، به شدت از موفقیت دانیال عصبانی می شود (توجه داشته باشید که نیما از دانیال عصبانی نیست) و سپس با خراب کردن آن، خشم حاصل از ناتوانی خود را به طور موقت کاهش می دهد.

باید گفت این نوع خرابکاری اغلب نسبت به وسایل بچه های دیگر است، نه اسباب بازی های خود. در نهایت بچه هایی وجود دارند که نسبت به مالکیت چیزی احساس حسادت می کنند که گاهی این امر آن ها را به خرابکاری وادار می کند. این نگرش زمانی که در قالب کلام بروز کند، چنین گفته می شود: «این وسیله مال من است، به هیچکس نمی دهم.» جز شکستن وسایل به طور اتفاقی همه ی نمونه های خرابکاری واقعی (خشم، حسادت، مالکیت) در یک مورد مشترک هستند و آن نیز نگرش نامطمئن و خصمانه نسبت به افراد است.

عموما راه های درمان این نوع خرابکاری بسیار خاص و محدود است. بهتر است تکه های وسیله ی شکسته شده را زود از روی زمین جمع نکنید و اجازه دهید کودک نتیجه ی خرابکاری خود را ببیند. پیشنهاد می کنیم از برخی اسباب بازی هایی که قطعات جدا شونده ای دارند استفاده کنید تا کودک با جدا کردن و چسباندن آن ها به یکدیگر حس کنجکاوی خود را از بین ببرد. برخی دیگر نیز اسباب بازی های بادوام را توصیه می کنند. گر چه استفاده از این نوع اسباب بازی ها مزایایی دارد اما در رفع علل عاطفی خرابکاری موثر نیستند.

در نهایت باید همه ی تلاش خود را به کار گیریم تا توانایی کودک را در کنار آمدن با دیگران و همچنین توانایی خود را در کنار آمدن با او که در نهایت به کاهش رفتارهای خرابکارانه می انجامد، بهبود بخشیم. دخالت دادن کودک در موقعیت های مختلف زندگی موجب می شود که او احساس دوست داشتن، خواسته شدن و اعتماد را در وجود خود بیشتر لمس کند. هرچه کودک احساس اطمینان بیشتری داشته باشد، کمتر درگیر خشم، حسادت و تملک می شود. سرانجام مهار شدت عصبانیت ما می تواند برای او که صرفا یک تقلید کننده است الگوی مناسبی باشد.