تست زردی نوزاد در منزل، حد مجاز بیلی روبین

زردی از تخریب بخشی از گلبول‌های قرمز در نوزاد به‌وجود می‌آید، شنیدن این جمله از زبان متخصص اطفال برای مادری که با هزار امید و آرزو نوزادش را به‌دنیا آورده، دلهره‌آور است و اولین چیزی که در ذهن او نقش می‌بندد این است که آیا زردی جان و سلامت نوزادش را تهدید می‌کند و برای درمانش چه اقدامی باید انجام دهد؟ اینها شاید سوالات مادرانی باشد که در آینده قصد بارداری دارند یا قرار است به زودی زایمان کنند.

شاید این سئوال ها برای شما هم پیش آمده: زردی چه وقتی خطرناک است؟ دخترها بیشتر زردی می گیرند یا پسرها؟ آیا زنان باردار نباید میوه زرد بخورند؟ مادران شیرده چه چیزی باید مصرف کنند؟

اگر این سئوال ها را دارید، جوابشان در همین مطلب است.

 

چرا نوزاد زرد می‌شود؟

تحقیقات نشان می دهد چیزی در حدود ۷۰ درصد نوزادانی که تازه به دنیا می آیند به عارضه زردی مبتلا می شوند. یکی از ناخوشایند ترین عارضه های بارداری محسوب می شودزردی از تخریب بخشی از گلبول‌های قرمز در نوزاد به‌وجود می‌آید و ضایعات باقیمانده از گلبول‌های قرمز به بیلی‌روبین که عامل ایجاد کننده زردی در نوزاد به‌شمار می‌رود، تبدیل می‌شود. همچنین، کبد نوزاد تازه متولد شده به طور کامل رشد نکرده است، بنابراین در حذف بیلی روبین از خون کمتر موثر است.

روش دوم :

زردی را می‌توان از روی چشم تشخیص داد. اما تشخیص چشمی قابل اعتماد نیست و بهترین راه تشخیص زردی آزمایش خون و اندازه‌گیری میزان بیلی‌روبین نوزاد است.

تقریبا بچه‌ای نیست که با زردی به‌دنیا بیاید. چون تا زمان تولد نوزاد جفت کار کبد را انجام می‌دهد و زردی را دفع می‌کند. بیشتر بچه‌ها یکی، دو روز پس از تولد زردی خود را نشان می‌دهند. پس از سه، چهار روز میزان زردی بالا می‌رود و در روز هفتم یا هشتم تولد درجه زردی به اوج خود می‌رسد.

زردی شدید ممکن است رخ دهد اگر کودک شما دارای موارد زیر باشد:

• عفونت خون ( سپسیس ).
• گروه خونی متفاوت از شما
• کبودی ناشی از زایمان سخت
• تعداد زیادی گلبول قرمز .
• سطح پایین اکسیژن (هیپوکسی).
• یک بیماری کبدی مانند آترزی صفراوی .

دخترها بیشتر زردی میگیرند یا پسرها؟

به جز در مواردی چون بیماری فاویسم که در پسران بیش از دختران است و با زردی همراه بوده و سبب لیز شدن گلبول‌های قرمز می‌شود، دختر و پسر از نظر میزان ابتلا به زردی و خطر احتمالی هیچ تفاوتی با هم ندارند. همان‌طور که گفته شد نارسی، وزن کم بچه و مشکلات تنفسی نوزاد در بروز زردی نقش دارند. زردی اولین اثرش را روی چشم‌ها می‌گذارد و سفیدی چشم‌ها به‌زردی می‌گراید.

حد خطرناک بودن زردی در نوزاد بستگی به سن، وزن، نارس یا به‌موقع دنیا آمدن او دارد. به‌طور مثال اگر نوزادی با وزن سه و نیم یا چهار کیلوگرم و پس از ۹ ماه به دنیا آمده باشد و میزان بیلی‌روبینش هم ۱۲ باشد، این میزان بیلی‌روبین برای این نوزاد سالم، طبیعی است و مشکلی ایجاد نمی‌کند و بیلی‌روبین ایجاد شده نیز از طریق کبد دفع می‌شود. حالا اگر نوزادی با وزن دو کیلوگرم به‌دنیا بیاید و درواقع نارس باشد، درصورتی‌ که میزان بیلی‌روبین او ۱۲، ۱۳و ۱۴ باشد برای این بچه خطرناک است و باید تحت درمان قرار بگیرد. این درحالی است که همین میزان بیلی‌روبین همان‌طور که گفته شد برای کودک سالمی که با وزن طبیعی و پس از دوره کامل بارداری به‌دنیا آمده است، مشکلی ایجاد نمی‌کند.
حالا اگر میزان بیلی‌روبین نوزاد بین ۱۷ تا ۲۰ باشد، این از نظر ما خطرناک است، چون احتمال رسوب در مغز وجود دارد و با رسوب بیلی‌روبین، نوزاد دچار عقب‌ماندگی ذهنی می‌شود. نوزادانی که بیلی‌روبین بالایی دارند، باید زیرنظر متخصص باشند و زودبه‌زود مورد بررسی قرار بگیرند. البته احتمال اینکه زردی نوزاد بالای عدد ۲۰ شود بسیار کم است و از هر ۱۰۰ بچه‌ای که به‌دنیا می‌آید، تنها ممکن است چهار یا پنج کودک با بیلی‌روبین بالای۲۰ درگیر شوند.

 

چگونه می توانم از زردی در نوزادم جلوگیری کنم؟

1. زردی در نوزادان طبیعی است و معمولا قابل پیشگیری نیست. شما می توانید با تغذیه مکرر نوزاد، خطر ابتلا به زردی شدید را کاهش دهید. تغذیه مکرر حرکات منظم روده را تحریک می کند که به کودک شما کمک می کند تا از شر بیلی روبین خلاص شود.
2. نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند : شما باید در هفته اول زندگی به کودک خود هشت تا دوازده بار در روز شیر بدهید .
3. نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می شوند : شما باید در هفته اول زندگی کودک خود هر دو تا سه ساعت یک تا دو اونس (۳۰ تا ۶۰ میلی لیتر) شیر خشک بدهید. از حداقل هشت تغذیه در یک دوره ۲۴ ساعته اطمینان حاصل کنید.
4. همچنین، مطمئن شوید که ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی کودک شما سطح بیلی روبین کودک شما را قبل از ترک بیمارستان بررسی می کند. برای بررسی مجدد سطح بیلی روبین، یک ویزیت بعدی را در هفته اول زندگی کودک خود برنامه ریزی کنید.

ادرار و مدفوعش رنگ می‌گیرد؟

مدفوع و ادرار بچه‌های مبتلا به زردی با بچه‌های دیگر هیچ فرقی ندارد و نمی‌توان تشخیص از روی ادرار یا مدفوع را ملاک قرار داد، آزمایش خون بهترین راه است.

تغذیه مادر زردی می‌آورد؟

تغذیه مادر نقشی در این زمینه ندارد مگر اینکه نوزاد و مادر از نظر گروه خونی با هم ناسازگاری داشته باشند که در این صورت باید منتظر وقوع زردی در نوزاد بود.

بالای سرش مهتابی بگذاریم؟

اشعه یو وی یا ماوراء بنفشی که از مهتابی ساطع می‌شود، بیلی‌روبین‌های رسوب کرده را شکسته و به قطعات ریز تبدیل می‌کند. پس از اینکه بیلی‌روبین‌ها به قطعات کوچک‌تر تبدیل شدند، از راه ادرار دفع می‌شوند. استفاده از مهتابی تقریبا راهی است که به کاهش طول مدت بستری شدن نوزاد در بیمارستان کمک می‌کند.

باردارها میوه زرد نخورند؟

مصرف میوه‌های زرد در دوران بارداری و شیردهی سبب زردی نوزاد نمی‌شود. اما ما نوعی زردی خاص را در سنین بالاتر در بچه‌ها مشاهده می‌کنیم. گاهی اوقات والدین کودکان سه یا پنج، شش ساله‌ای را برای درمان می‌آورند که از مشکل زردی رنج می‌برند که بر اثر خوردن میوه‌های رنگی همچون نارنگی یا هویج در آنها ایجاد شده است. علت بروز این زردی هم مصرف بیش از حد این خوراکی‌هاست که باعث می‌شوند رنگدانه‌های‌شان روی پوست باقی بماند و پوست را به رنگ زرد دربیاورد. این بچه‌ها یک تفاوت اساسی با نوزادان مبتلا به زردی دارند. سفیدی چشم بچه‌هایی که با خوردن خوراکی‌های رنگی مبتلا به زردی شده‌اند، به رنگ سفید است اما سفیدی چشم نوزادان مبتلا به زردی، زرد رنگ است.

مادران شیرده چه بخورند؟

ابتلا به زردی به نوع تغذیه مادر بستگی دارد. تغذیه‌ای که نوزاد پس از تولد قرار است داشته باشد، با تغذیه‌ای که می‌خواهد با شیر مادرش داشته باشد فرق می‌کند. غذایی که مادر از آن استفاده می‌کند، به‌طور مستقیم در شیر او ترشح می‌شود و نوزاد از شیری که حاوی انواع و اقسام مواد است، استفاده می‌کند. هرچه مادر غذای دیر هضم‌تر همچون کله‌پاچه یا موادی همچون بادمجان استفاده کند، باعث بروز زردی بیشتر در نوزاد می‌شود.
افرادی هستند که پس از زایمان به اینکه قوت ازدست رفته بدن‌شان را به‌دست بیاورند، از چنین غذاهای دیرهضمی استفاده می‌کنند. از سوی دیگر اگر طحال بدن، هضم مواد را به‌طور ناقص انجام دهد، طبعا روی کیفیت شیری که مادر قرار است به نوزادش بدهد، تاثیر خواهد گذاشت. حالا اگر از مواد دیرهضم در این دوران کمتر استفاده کند، طبعا میزان بروز زردی نیز کمتر خواهد بود.

محققان چه می‌گویند؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۶۰ درصد از نوزادان رسیده و ۸۰ درصد از نوزدان نارس دچار درصدی از زردی هستند. متخصصان معتقدند زردی که به‌راحتی قابل درمان شدن است در صورتی که به موقع درمان نشود می‌تواند مشکلات مغزی جدی‌ای را برای نوزادان ایجاد کند.
محققان برخی از تجویزهای مادربزرگ‌ها برای برطرف کردن این مشکل را تایید می‌کنند. یکی از این تجویزها، شیر خشت است. از نظر پژوهشگران می‌توان با کمک فرآورده‌های استاندارد شیرخشت نوزادان مبتلا به زردی را درمان کرد. مطالعه بالینی پژوهشگران ایرانی روی ‪ ۲۰۰‬نوزاد مبتلا به زردی در یکی از بیمارستان‌های شهر تهران نشان داد استفاده از قطره خوراکی عصاره گیاه دارویی شیر خشت همراه نوردرمانی تا حد زیادی در درمان این نوزادان موثر است.

ادعاهای عجیب محققان تمامی ندارد

یک تیم آمریکایی ادعا می‌کند که برنامه‌ای قابل نصب روی گوشی‌های تلفن همراه را ساخته است که کار تشخیص بیماری زردی نوزاد را برای پزشکان و والدین راحت‌تر می‌کند. محققان دانشگاه واشنگتن می‌گویند اگر برنامه «BiliCam» روی گوشی همراه نصب شود و سپس کارتی به اندازه کارت عابر بانک که روی آ ن رنگ‌های مختلف چاپ شده است، روی بدن نوزاد قرار بگیرد و با گوشی از بدن و کارت عکس گرفته شود، میزان ابتلای نوزاد به زردی مشخص می‌شود. به گفته این پژوهشگران نرم‌افزاری که روی تلفن همراه نصب شده، این اطلاعات را به یک پایگاه داده ارسال می‌کند و در چند دقیقه وجود زردی در نوزاد را تشخیص می‌دهد. حد خطرناک بودن زردی در نوزاد بستگی به سن، وزن، نارس یا به‌موقع دنیا آمدن او دارد.

طبعا شیر مادر بهتر است. اما در مواردی که به‌ندرت پیش می‌آید، بهتر است شیر مادر به مدت ۲۴ ساعت قطع شود و پس از این مدت دوباره نوزاد را با شیر مادر تغذیه کرد، یعنی اگر بچه‌ای مبتلا به زردی شده و بیلی‌روبینش هم در حد ۱۶ است و مدام زیر دستگاه می‌رود و خارج می‌شود، وضعیتش چه بهتر شود و چه نشود، بهتر است تغذیه او را با شیر مادر به مدت ۲۴ ساعت قطع و با شیرخشک او را تغذیه کرد. پس از ۲۴ ساعت مادر دوباره می‌تواند به او شیر بدهد.

 

درمان زردی فتوتراپی

فتوتراپی درمان با نوع خاصی از نور (نه نور خورشید) است. 

گاهی اوقات از آن برای درمان زردی نوزاد استفاده می شود، زیرا کبد کودک شما را آسان تر می کند تا بیلی روبین را از خون او جدا کند.

هدف فتوتراپی این است که پوست کودک شما را تا حد امکان در معرض نور قرار دهد.

کودک شما در یک تخت یا انکوباتور با چشم های پوشانده زیر نور قرار می گیرد.

معمولاً به مدت 30 دقیقه قطع می شود تا بتوانید به کودک خود شیر بدهید، پوشک او را عوض کنید و او را در آغوش بگیرید.

اگر زردی نوزادتان بهبود نیابد، فتوتراپی تشدید شده ممکن است پیشنهاد شود. 

این شامل افزایش مقدار نور استفاده شده یا استفاده از منبع نور دیگری مانند یک پتوی سبک است.

درمان را نمی توان برای استراحت در طول فتوتراپی شدید متوقف کرد، بنابراین نمی توانید به نوزاد خود شیر بدهید یا در آغوش بگیرید. اما می توانید به کودک خود شیر دوشیده بدهید.

در طول فتوتراپی، دمای کودک شما کنترل می شود تا مطمئن شوید که او خیلی گرم نمی شود و از نظر علائم  کم آبی بررسی می شود .

اگر کودک شما دچار کم آبی شده و قادر به نوشیدن کافی نیست، ممکن است به مایعات داخل وریدی نیاز باشد.

سطح بیلی روبین هر 4 تا 6 ساعت پس از شروع فتوتراپی آزمایش می شود تا بررسی شود که آیا درمان موثر است یا خیر.

هنگامی که سطح بیلی روبین کودک شما تثبیت شد یا شروع به کاهش کرد، هر 6 تا 12 ساعت یکبار بررسی می شود.

زمانی که سطح بیلی روبین به سطح ایمن برسد که معمولاً یک یا دو روز طول می کشد، فتوتراپی متوقف می شود.

فتوتراپی به طور کلی برای زردی نوزاد بسیار موثر است و عوارض جانبی کمی دارد.

درمان زردی با تبادل خون

اگر کودک شما سطح بسیار بالایی از بیلی روبین در خون خود داشته باشد یا فتوتراپی موثر نبود، ممکن است نیاز به  تزریق کامل خون داشته باشد که به عنوان انتقال خون تبادلی شناخته می شود.

در طول انتقال خون، خون کودک شما از طریق یک لوله پلاستیکی نازک که در رگ های خونی بند ناف، بازوها یا پاهای او قرار داده شده است، خارج می شود.

خون با خون اهداکننده مناسب (کسی با گروه خونی مشابه ) جایگزین می شود.

از آنجایی که خون جدید حاوی بیلی روبین نیست، سطح کلی بیلی روبین در خون کودک شما به سرعت کاهش می یابد.

کودک شما در طول فرآیند انتقال خون، که ممکن است چندین ساعت طول بکشد، به دقت تحت نظر خواهد بود. هر مشکلی که ممکن است ایجاد شود، مانند خونریزی، درمان می شود.

خون کودک شما طی 2 ساعت پس از درمان آزمایش می شود تا بررسی شود که آیا موفقیت آمیز بوده است یا خیر.

اگر سطح بیلی روبین در خون کودک شما بالا بماند، ممکن است نیاز به تکرار این روش باشد.