انواع جفت سرراهی، چند نکته

همانطور که می‌دانید تغذیه جنین از طریق جفت انجام می‌شود. ضمنا جفت از جنین در رحم محافظت کرده، از ورود مواد زائد به بدن جنین جلوگیری نموده و به جنین اکسیژن می‌رساند. در اکثر موارد، جفت خود را به بالا یا کنار رحم می‌چسباند. اما وقتی که پایین رحم لانه گزینی می‌کند بخشی از آن ممکن است سرویکس را بپوشاند که این حالت جفت سر راهی (جفت پایین یا جفت پرویا) نامیده می‌شود.

انواع جفت سر راهی چیست؟

جفت سرراهی کامل (Complete previa). در این حالت، جفت تمامی دهانه رحم را میپوشاند.

جفت سر راهی نسبی یا جزئی (Partial previa). در این حالت، جفت بخشی از دهانه رحم را بسته است.

جفت سر راهی حاشیه ای (Marginal previa). در این حالت، جفت در کنار و لبه دهانه رحم قرار دارد.

نوع جفت سر راهی هر چه که باشد ممکن است مجرای زایمان به واژن را برای زمان زایمان مسدود نماید.

میزان شیوع جفت سر راهی چقدر است؟

اگر قبل از هفته بیست و هشتم بارداری تشخیص داده شد که دچار جفت سر راهی شده‌اید که جای نگرنی نیست. جالب است بدانید در سونوگرافی‌های روتین سه ماهه دوم بارداری، مشخص می‌شود که حدود ۱۵ درصد از خانم‌های باردار تا حدی دچار جفت سر راهی هستند. اما از آنجا که رحم رشد می‌کند جفت در حدود ۹۰ درصد موارد، خود به خود قبل از هفته سی ام بارداری به بالا حرکت کرده و از جلوی دهانه رحم کنار می‌رود. حتی ممکن است پزشک این عارضه را تشخیص دهد اما به دلیل آنکه حدس میزند خودبخود برطرف می‌شود، تا سه ماهه سوم بارداری اصلا آنرا به شما نگوید. از بین ۲۰۰ بارداری تنها ۱ مورد وجود دارد که فرد وارد سه ماهه سوم بارداری می‌شود اما جفت هنوز جلوی دهانه رحم قرار دارد.

چه کسانی در معرض خطر جفت سر راهی قرار دارند؟

چند عامل وجود دارد که باعث می‌شود ریسک ابتلا به جفت سر راهی افزایش یابد:

سن بالای بارداری. جفت سر راهی در زنان بالای 30 سال نسبت به زنان زیر 20 سال 3 برابر بیشتر است.

بارداری دوم به بعد. این عارضه در زنانی که حداقل یک بارداری را پشت سر گذاشته‌اند بیشتر است.

بارداری دوقلویی یا چند قلویی. در بارداری دوقلویی یا چند قلویی، ریسک ابتلا به جفت سر راهی افزایش می‌یابد.

ناهنجاری‌های رحمی. زنانی که به طور طبیعی رحم آنها دچار ناهنجاریهای شکلی بوده یا به دلایلی مثل زایمان سزارین یا کورتاژ، جراحت یا اثراتی روی دیواره رحم آنها باقیمانده است، بیشتر در معرض خطر جفت سر راهی قرار دارند.

سیگار کشیدن. سیگار کشیدن در بارداری عامل تعداد زیادی از اختلالات بارداری از جمله جفت سر راهی است.

علائم جفت سر راهی و تشخیص آن

جفت سر راهی به ندرت از طریق علائم آن و بیشتر موراد از طریق سونوگرافی روتین سه ماهه دوم بارداری تشخیص داده می‌شود (همانطور که قبلا گفته شد جفت سر راهی در سه ماهه دوم بارداری خیلی نگران کننده نیست و می‌تواند خود بخود برطرف شود). اما گاهی این اختلال در سه ماهه سوم بارداری و یا کمی زودتر، با علائم زیر نمایان می‌شود:

خونریزی. شکل متغیر رحم در سه ماهه سوم بارداری ممکن است اتصال رحم و جفتی که پایین آمده را سست کرده و موجب خونریزی شود. جفت سر راهی عامل اصلی خونریزی غیر نرمال در سه ماهه سوم بارداری است. حدود ۷۵ درصد خانم‌هایی که این شرایط را دارند خونریزی قرمز کمرنگ را بعد از هفته ۲۰ بارداری تجربه می‌کنند اما معمولا این حالت بین هفته ۳۴ تا ۳۸ بارداری مشاهده می‌شود. این خونریزی با لکه بینی واژینال که اغلب نرمال است تفاوت دارد.

گرفتگی عضلات. با وجود اینکه این حالت در بارداری خیلی زیاد مشاهده می‌شود اما ممکن است عامل آن جفت سر راهی باشد.

وضعیت بریچ. اگر دچار حالت جفت سر راهی شده باشید احتمال آنکه جنین به حالت بریچ قرار بگیرد بیشتر است. دلیل این موضوع آن است که راحت ترین وضعیت برای جنین در رحم در سه ماهه سوم، سر پایین است، چون در این حالت فضای بیشتری وجود دارد. اما وقتی که جفت سر راهی اتفاق می‌افتد این فضا اشغال شده و جنین در حالت بریچ باقی می‌ماند یا به این وضعیت جابجا می‌شود.

اگر خونریزی داشته باشید چه اتفاقی می‌افتد؟

بسیاری از موارد خونریزی قبل از آنکه به مادر یا جنین آسیبی برسد قابل کنترل هستند. اما در مواردی که خونریزی شدید باشد باید بلافاصله زایمان انجام شود. اگر پزشک تشخیص دهد که زایمان زودرس در راه است، آمپولهای استروئیدی تجویز می‌کند تا قبل از انجام سزارین، ریه‌های جنین بالغ و کامل شود. اگر خونریزی بعد از هفته 36 بارداری اتفاق بیفتد تجویز پزشک سزارین فوری است. در موارد خیلی نادر که خونریزی خیلی شدید باشد انتقال خون نیز باید انجام شود.

پیشگیری و درمان جفت سر راهی

با وجود آنکه پیشگیری از جفت سر راهی امکان پذیر نیست اما در صورت تشخیص آن در سه ماهه سوم بارداری، باید یک سری اقدامات انجام شود تا سلامت بارداری تضمین گردد (به خصوص اگر خونریزی داشته باشید). این اقدامات شامل موارد زیر است:

استراحت لگنی. استراحت لگنی به معنای آن است که هر گونه رابطه جنسی و نیز تمرینات لگنی در اسرع وقت متوقف شده و تامپون و دوش واژینال استفاده نشود.

افزایش بررسی سلامت جنین. پزشک از شما می‌خواهد جنین را با دقت بیشتری تحت کنترل داشته باشید و مطمئن شوید که ضربان قلب او قوی و حرکات و تکان‌های او منظم است.

مراقبت‌های بیمارستانی. با وجد آنکه مطالعات نشان نداده که استراحت در بستر می‌تواند برای خانم‌های مبتلا به جفت سر راهی خیلی مفید باشد اما پزشک ممکن است دستور بستری در بیمارستان را صادر کند (به خصوص اگر خونریزی داشته باشید) تا بتواند سلامت شما و جنین را به طور پیوسته و منظم برسی ماید.

زایمان

در حدود 75 موارد جفت سر راهی در سه ماهه سوم بارداری، قبل از آنکه درد زایمان شروع شود زایمان سزارین باید انجام شود. با وجود آنکه خانم‌های دارای جفت سر راهی نوع حاشیه ای می‌توانند به صورت طبیعی و واژینال زایمان کنند تقریبا زایمان تمامی موارد جفت سر راهی نسبی و کامل باید از طریق سزارین انجام شود تا خطر خونریزی شدید و دارای خطرات جانی، به وجود نیاید.

نکاتی که باید به خاطر داشته باشید

درست است که تشخیص جفت سر راهی در سه ماهه سوم بارداری می‌تواند به معنای آن باشد که برنامه‌های قبلی شما برای زایمان و تولد فرزند بهم خورده و همچنین مشاهده خونریزی در اثر جفت سر راهی ممکن است شما را دچار ترس کند اما با مراقبت و کنترل پیوسته شما و پزشک، سلامت شما و جنین دور از دسترس نیست. فراموش نکنید که اکثر خانم‌هایی که به این حالت دچار می‌شوند در نهایت با سلامت زایمان خود را انجام می‌دهند.